To "ΧΕΝΙΑ" στην Ελλάδα του Ξένιου Δία Και των Ομοφοβικών Επιθέσεων

Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση της Feelgood

Ο Πάνος Κούτρας στη νέα του ταινία ΧΕΝΙΑ, που κυκλοφορεί στις αίθουσες, δεν χαρίζεται σε κανέναν. Ούτε στους φασίστες, ούτε στους ρατσιστές, ούτε στους ομοφοβικούς, ούτε στην Αστυνομία, ούτε στο αφιλόξενο ελληνικό σύστημα. Άλλωστε δεν είναι άγνωστη ούτε η σεξουαλική του ταυτότητα, ούτε τα αντιφασιστικά κι αντιρατσιστικά του πιστεύω, ούτε η απέχθειά του προς το "Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια". Στην ταινία του, καταφέρνει να αποτυπώσει με τον καλύτερο τρόπο την σκληρή όψη της ελληνικής πραγματικότητας του Ξένιου Δία και των ομοφοβικών επιθέσεων και με εργαλείο την Τέχνη του να επικοινωνήσει στο ευρύτερο κοινό, αυτά που οι "ντουντούκες" αναδεικνύουν και διεκδικούν με συνέπεια.

Σύμφωνα με την υπόθεση, ο 16χρονος Ντάνυ και ο 18χρονος Οδυσσέας, αλβανικής καταγωγής, μετά το θάνατο της μητέρας τους θα διανύσουν την Ελλάδα από την Κρήτη ως τη Θεσσαλονίκη για να εντοπίσουν το βιολογικό τους πατέρα, που τους εγκατέλειψε πριν χρόνια, με σκοπό να εξασφαλίσουν την ελληνική ιθαγένεια. Από το σενάριο δεν θα λείψουν τα φασιστικά πογκρόμ σε συνεργασία με την αστυνομία, η βία των Αρχών μέσα στα κρατητήρια, αλλά και στιγμές ανεμελιάς με τα τραγούδια της Patty Pravo, αφήνοντάς μας μία γλυκόπικρη γεύση για φινάλε κι ένα τόνο αισιοδοξίας. Όπως λέει άλλωστε ο Πάνος Κούτρας στο VICE "θα πρέπει να δούμε πέρα από στεγανά, στερεότυπα και προκαταλήψεις ποια είναι η αλήθεια για να πάμε ένα βήμα μπρος".

VICE: Στην ταινία σου θίγεις κοινωνικά ζητήματα όπως ο ρατσισμός, η ομοφοβία, η μετανάστευση, ζητήματα πιο επίκαιρα από ποτέ. 

Πάνος Χ. Κούτρας: Δεν ήταν μια στρατευμένη ταινία. Δεν ήταν ο σκοπός μου να κάνω κοινωνική ή πολιτική κριτική παρά το ότι είναι κάτι που με απασχολεί. Περισσότερο ήταν μια προσωπική ταινία. Ήθελα να μιλήσω για αυτά τα δύο παιδιά. Όλα τα άλλα είναι μέσα στα θέματα που με ενδιαφέρουν. Δεν ήταν όμως ο σκοπός μου αυτός, δεν ξεκίνησα να κάνω μια ταινία για να θίξω τα καίρια ζητήματα της χώρας.

Πάντως δεν ωραιοποιείς τις κατάστασεις. Δεν έχεις επιλέξει να δείξεις αυτό που δείχνουν διάφορες διαφημίσεις, την Ελλάδα μόνο με παραλίες, ηλιοβασιλέματα κτλ., αλλά παρουσιάζεις και την σκληρή πραγματικότητα.

Και το άλλο είναι μια πραγματικότητα. Και το ηλιοβασίλεμα που υπάρχει στην ταινία είναι μια πραγματικότητα. Το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Μπορούν να συνυπάρχουν και τα δύο.

Το XENIA προέρχεται από την ελληνική λέξη φιλοξενία, δείχνοντας παράλληλα την απουσία φιλοξενίας απέναντι στους μετανάστες 2ης γενιάς, τους ομοφυλόφιλους, αλλά και παρουσιάζοντας την Ελλάδα του Ξένιου Δία και των ρατσιστικών πογκρόμ. Γιατί αποφάσισες να δώσεις αυτό τον τίτλο;

Πρώτα απ’ όλα αναφέρεται στη μεγάλη αλυσίδα ξενοδοχείων XENIA, που παίζει και κομβικό ρόλο στην ταινία. Είναι ο τόπος και ο μη τόπος που συναντούνται τα δύο αδέρφια χωρίς να έχουν την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου. Ο χώρος τους κυβερνάει ή και αυτοί κυβερνούν τον χώρο ώστε να μπορέσουν να περάσουν στο επόμενο στάδιο της αποδοχής. Γιατί εκεί υπάρχει μια αποδοχή, από τον μικρότερο αδερφό προς τον μεγάλο και το αντίστροφο. Οπότε αυτό ήταν ο κυριολεκτικός λόγος που λέγεται έτσι η ταινία. Και γιατί όπως ξέρουμε XENIA, είναι η αρχαία έννοια της φιλοξενίας για τον ξένο, γι’ αυτόν ο οποίος έρχεται στη χώρα σου. Τα δύο παιδιά αισθάνονται ξένοι για πολλούς λόγους. Όχι μόνο επειδή είναι Αλβανοί, αλλά επειδή είναι και gay, δεν έχουν γονείς, επειδή βρίσκονται σε μια εχθρική πόλη κτλ. Αυτοί είναι οι δύο λόγοι που ονομάστηκε έτσι.

Στην ταινία ακούγεται «Εμείς τελικά παντού ξένοι θα είμαστε» και «Ή και παντού σαν στο σπίτι μας». Τι από τα δύο ισχύει τελικά; 

Ουσιαστικά τα όλα είναι τίποτα και το τίποτα είναι όλα. Αυτό ισχύει στη ζωή. Δηλαδή όταν τα θέλεις όλα, δεν θέλεις τίποτα και όταν λες ότι δεν θέλεις τίποτα, τα θέλεις όλα. Είναι το ίδιο πράγμα. Στην ψυχιατρική το όλα και το τίποτα είναι ταυτόσημα. Μέχρι τη στιγμή που ονομάζεις  κάτι και το συγκεκριμενοποιείς.  Τότε αποκτά μια ταυτότητα. Νομίζω όμως, πως είναι η απελπισμένη απάντηση του ήρωα αλλά συγχρόνως και μια επιθυμία δική μου, ουτοπική, σαν δημιουργός. Ίσως και δική του. Ότι κανονικά πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να μπορούν να ανήκουν όπου θέλουν να ανήκουν. Παντού. Έχει σημασία να ανήκεις όπου θέλεις και να είσαι αυτό που θέλεις. Αυτό που λέμε "αυτοπροσδιορισμός". Να μπορείς να προσδιορίζεσαι όπως θέλεις.

Κι εσύ ο ίδιος έχεις ταξιδέψει πολύ, έχεις υπάρξει μετανάστης και η οικογένεια σου είναι οικογένεια προσφύγων. Που αισθάνεσαι “σπίτι” σου τελικά;

Σε πολλά μέρη. Σαφέστατα η Ελλάδα είναι η χώρα που γεννήθηκα και μεγάλωσα, οπότε έχω πιο πολλές αναφορές. Αλλά αισθάνομαι πολύ άνετα στην Αγγλία και τη Γαλλία και γενικότερα στην Ευρώπη. Νιώθω ότι αυτή είναι η κουλτούρα μου και είναι μέρη που τα γνωρίζω καλά. Δεν ξέρω όμως, αν πάω σε μέρη που ακόμη δεν έχω πάει μπορεί να αισθανθώ και πιο άνετα.

Στην αρχή εμφανίζεσαι κι εσύ στην ταινία σαν γιατρός και μιλάς στον πρωταγωνιστή για τα οράματα που βλέπει. Θέλεις να δείξεις ότι ο πρωταγωνιστής εμφανίζει συμπτώματα σχιζοφρένειας για παράδειγμα με αυτές τις ψευδαισθήσεις;

Σίγουρα ο πρωταγωνιστής είναι λίγο Borderline (οριακός). Είναι ένας έφηβος προβληματικός σε οριακό σημείο που πάει στην άλλη όχθη.

Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση της Feelgood

Στην ταινία βλέπουμε τον ήρωα να κουβαλάει ένα κουνέλι που άλλες φορές είναι ζωντανό, άλλες λούτρινο και άλλες μεγαλώνει. Τι θέλεις να συμβολίσεις με αυτό;

Ο Ντίντο είναι ουσιαστικά ο σύντροφος του Ντάνυ. Είναι αυτό που λέμε ο φανταστικός φίλος ενός παιδιού. Κάτα κάποιο τρόπο έτσι συμβολίζεται ο Ντάνυ και η παιδική του ηλικία, παγιδευμένη μέσα σ’ αυτό το κουνέλι.

Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης του βιολογικού πατέρα, βλέπουμε τελικά ότι ο Τάσος είναι αυτός που μεγάλωσε και νοιάζεται για τα παιδιά, κάνοντας έτσι κι ένα σχόλιο για το τι είναι οικογένεια για σένα, σωστά;

Οικογένεια είναι οι άνθρωποι που αποφασίζουν να ακολουθήσετε τον ίδιο δρόμο στη ζωή, που είναι δίπλα σου με αγάπη, στοργή και ανιδιοτέλεια. Αυτό είναι οικογένεια. Αν κάποιος είναι υιοθετημένος, πατέρας εξ αίματος ή φίλος ή συνεργάτης δεν έχει σημασία. Την οικογένεια τη δημιουργείς και δεν είναι απαραίτητα οι συγγενείς εξ αίματος.

Δεν παρέλειψες και δεν χαρίστηκες στο να αναφερθείς στα θέματα των πογκρόμ, της φασιστικής βίας και της βία στα αστυνομικά τμήματα.

Είναι μια πραγματικότητα που νομίζω ότι είναι λάθος. Αλλά εξακολουθεί να είναι μια πραγματικότητα και  είναι και η πραγματικότητα των ηρώων. Είναι ξένοι, μετανάστες και ζουν αυτό το πράγμα. Μπορεί αυτά τα πογκρόμ να μην γίνονται καθημερινά, αλλά ξέρουμε όλοι ότι γίνανε και συνεχίζουν να γίνονται πλέον μεμονωμένα. Είτε είναι μετανάστες, είτε είναι ομφυλόφιλοι και λεσβίες. Για μένα ήταν κάτι σημαντικό γιατί είναι η πραγματικότητα στην οποία ζουν οι χαρακτήρες.

Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση της Feelgood

Στην ταινία βλέπουμε την Patty Pravo, η οποία συμβολίζει μια ολόκληρη εποχή απελευθέρωσης και ανεμελιάς. Πριν το φινάλε την βλέπουμε στη σκηνή στο αυτοκίνητο να κλείνει το μάτι. Με αυτόν τον τρόπο θέλεις να δείξεις την επιθυμία σου να επιστρέψουμε σε εκείνη την εποχή που συμβολίζει;

Όχι, αλλά μου αρέσει ο τρόπος που το προσεγγίζεις. Είναι μια ωραία πτυχή. Για μένα ουσιαστικά αυτός που έκλεινε το μάτι ήταν ο φανταστικός κόσμος του Ντάνυ. Βέβαια τίθεται κι ένα ερώτημα για το αν υπήρξε ή αν ήταν απλά μια φαντασίωση του πρωταγωνιστή. Για μένα κάτα κάποιο τρόπο είναι μια φανταστική εικόνα της μητέρας του. Σαν να κάνουν αυτό το ταξίδι με την ιδέα της μητέρας πίσω τους. Επίσης εκδηλώνεται μια βαθύτερη επιθυμία της μητέρας τους να ανήκουν κάπου, να γίνει ο Οδυσσέας σταρ και γενικά να τους δώσει η ζωή ό,τι δεν μπόρεσε εκείνη να έχει. Οπότε, κάτα κάποιο τρόπο η Patty Pravo για τον Ντάνυ είναι η μητέρα.

Η ταινία είχε τεράστια επιτυχία, έφτασε στο φεστιβάλ των Καννών κτλ, αλλά παρ΄όλα αυτά δεν παίζεται σε πολλές αίθουσες. Πιστεύεις ότι έχει να κάνει με τα θέματα που θίγεις ή επειδή γενικότερα ο κόσμος δεν πάει σινεμά;

Πρώτα απ όλα ήταν μια επιλογή της διανομής να μη βγει σε 45 αίθουσες. Έγινε επιλογή συγκεκριμένων χώρων για να προβληθεί. Σίγουρα ο κόσμος πηγαίνει λιγότερο σινεμά απ΄ ότι παλιότερα. Θέλω όμως να πιστεύω πως τα θέματα της ταινίας δεν θα είναι αυτά που θα αποθαρρύνουν τον κόσμο απ΄ το να τη δει. Θα ήθελα να τη δουν νέοι άνθρωποι, γιατί είναι μια ταινία που δημιουργήθηκε από νέους ανθρώπους. Και μιλάω για τους πρωταγωνιστές, γιατί αυτοί είναι που έφτιαξαν την ταινία. Πιστεύω ότι αφορά τον κόσμο.

Με την υπόθεση της ΕΡΤ τελικά τι έγινε; Γιατί είδα στους τίτλους τέλους το λογότυπο της ΝΕΡΙΤ.

Όταν πήγαμε στις Κάννες, μας έδωσε τα χρήματα η ΝΕΡΙΤ. Ευτυχώς γιατί θα ήταν τεράστια καταστροφή. Πάντως δεν βλέπω πολλά πράγματα να προχωράνε γενικά. Θα περίμενα ότι με όλο αυτό το πακέτο που έχουμε φάει τα τελευταία χρόνια, τα πράγματα θα άλλαζαν πιο γρήγορα. Αλλά μπορεί και να σφάλω και η αλλαγή να είναι μέσα στα πράγματα που θα δούμε τα επόμενα χρόνια.

Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση της Feelgood

Μετά την πρωτοβουλία της κίνησης των Καλλιτεχνών με αναπηρία, δέχτηκες να βγει η ταινία και με ελληνικούς υπότιτλους για κωφούς, όμως οι αιθουσάρχες, -εκτός από την Ταινιοθήκη της Ελλάδας- δεν δέχτηκαν. Είναι αυτό μια αφορμή να διευρύνουμε την συζήτηση περί ρατσισμού;

Το θεωρώ απαραίτητο. Στη δεύτερη μου ταινία έπαιζε ένας κωφός ηθοποιός στην «Αληθινή ζωή», ο Γιάννης Διαμαντής, και είχα την τύχη να έρθω κοντά σε κωφούς ανθρώπους. Πιστεύω πως είναι απαραίτητο να μπορούν να έχουν πρόσβαση παντού, όχι μόνο στον κινηματογράφο. Θα ήθελα και οι ανάπηροι άνθρωποι να μπορούν να έχουν πρόσβαση και στους δρόμους και στους κινηματογράφους και τα θέατρα. Είμαστε μια σκληρή χώρα δυστυχώς. Ελπίζω να αλλάξει σύντομα αυτό. Για την ακρίβεια ελπίζω να αλλάζει όσο μιλάμε.

Τι να περιμένουμε στην επόμενη ταινία; Έχεις αρχίσει να επεξεργάζεσαι κάποια ιδέα;

Κάτι έχω ξεκινήσει. Αλλά αυτό που θα ήθελα είναι όταν ξαναμιλήσουμε για την επόμενη ταινία μου, να είμαστε όλοι αλλιώς. Προς το καλύτερο.

Δεν θέλω να αποκαλύψουμε το τέλος της ταινίας για όσους δεν την έχουν δει, όμως υποβόσκει η αισιοδοξία. Εσύ είσαι αισιόδοξος ως προς την επίλυση αυτών των προβλημάτων που παρουσιάζονται στην ταινία, στη χώρα μας;

Σαν άνθρωπος είμαι γενικά απαισιόδοξος, σαν καλλιτέχνης αισιόδοξος. Είναι παράδοξο αυτό, αλλά είμαι. Πιστεύω πολύ στον άνθρωπο γενικά. Όσον αφορά τη χώρα μας πιστεύω πως αν οι άνθρωποι προσπαθούν να δουν μια αλήθεια, και την ψάχνουν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, θα βρουν την απάντηση. Εκεί θα αλλάξουν τα πράγματα. Θα πρέπει να δουν όμως πέρα από στεγανά, στερεότυπα και προκαταλήψεις ποια είναι η αλήθεια, η δική τους και του δίπλα τους, εκεί πάμε ένα βήμα μπρος. Και αυτό είναι αισιόδοξο.

To XENIA κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Feelgood.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.