Οι Άνθρωποι που Γίνονται Δολώματα στον «Πόλεμο» Κατά των Κουνουπιών

Κοντά στους ορυζώνες των Σερρών, τέτοια περίοδο πριν λίγα χρόνια , τέλη Μαΐου, κυκλοφορούσαν άνθρωποι–κομάντο στον «πόλεμο» των κουνουπιών. Ήταν ντυμένοι σαν κρεμμύδια παρά την αφόρητη ζέστη, αφήνοντας εκτεθειμένο ένα μόνο σημείο του σώματός τους: τη γάμπα. Ήταν το σημείο–δόλωμα για να τους πλησιάσουν τα κουνούπια και τις περισσότερες φορές να τους τσιμπήσουν.

Ήταν οι human bait, άνθρωποι–δολώματα, που αποτελούσαν μέρος ενός επιστημονικού προγράμματος καταπολέμησης κουνουπιών. Κατέγραφαν την όχληση των κουνουπιών με μία ειδική συσκευή που ρουφούσε τα ενοχλητικά έντομα που πλησίαζαν στη γάμπα τους, όμως πολλές φορές αναγκάζονταν να καταγράφουν και τα τσιμπήματα. «Εκεί προς τη Βαμβακιά Σερρών, κοντά στα ρύζια, μπορεί και να με τσίμπησαν και 50 κουνούπια σε δέκα λεπτά», θυμάται ο Ηλίας Α., που συμμετείχε στο πρόγραμμα πριν δέκα χρόνια, έχοντας την περίεργη αυτή δουλειά του δολώματος.

Στις Σέρρες, τη δεκαετία του 2000, η μέτρηση της όχλησης με τη μέθοδο human bait ήταν διαδεδομένη. Τότε λειτουργούσε στον νομό το κέντρο καταπολέμησης κουνουπιών, ένα κέντρο–πρότυπο στη βόρεια Ελλάδα, που εξέταζε επιστημονικά την αντιμετώπιση του φαινομένου, υλοποιούσε προγράμματα ψεκασμών και την τεχνογνωσία χρησιμοποιούσαν πολλοί άλλοι νομοί της Βόρειας Ελλάδας. Ο Σάκης Σαμαράς είναι 48 χρονών και ένας από τους πιο έμπειρους human bait στη χώρα, καθώς η γάμπα του έγινε δόλωμα για τα κουνούπια από το 1998 μέχρι το 2004. Ύστερα από χρόνια, σήμερα εργάζεται ως δειγματολήπτης στην αντίστοιχη υπηρεσία των Σερρών. Ο Σάκης Σαμαράς υποστηρίζει ότι τα κουνούπια δεν κατάφερναν να τον τσιμπήσουν, καθώς προλάβαινε την προσγείωσή τους στη γάμπα του και τα ρουφούσε με την ειδική συσκευή για να μεταφερθούν στο εργαστήριο.

«Μέσα σε δέκα λεπτά, μια φορά, είχα πιάσει γύρω στα 110 κουνούπια - τόσα μέτρησα. Δεν προλάβαιναν να με τσιμπήσουν. Αν τα άφηνα να με τσιμπήσουν… καήκαμε. Ήμουν πολύ γρήγορος στη χρήση της συσκευής που τα ρουφούσε. Δεν είναι εύκολο να το κάνεις, αλλά αν είσαι έμπειρος και έχεις καλό μηχάνημα πάει καλά, τα καταφέρνεις. Μία φορά μού έδωσαν ένα άλλο μηχάνημα και μου ήταν δύσκολο να τα εγκλωβίσω», εξηγεί στο VICE. Η δουλειά του Σάκη Σαμαρά και του Ηλία Α. ήταν περίεργη, αλλά ήταν δουλειά. «Καθόμουν εκεί και περίμενα να με τσιμπήσουν, ήμουν σαν μηχάνημα που μετρούσε. Έγραφα για το σημείο που καθόμουν, τι ώρα ήταν και τα χρονικά διαστήματα. Είχα ανοιχτό ένα τμήμα του σώματός μου, τη γάμπα μου, και μετρούσα τα τσιμπήματα. Μετρούσα και αυτά που έπιανα με μία συσκευή», λέει ο Ηλίας Α. «Το έκανα για το χαρτζιλίκι, αν θυμάμαι τότε έπαιρνα 400 ευρώ, αλλά τώρα αυτό το ποσό είναι ένας μισθός σε μία οικογένεια».

«Έπρεπε να πάω ντυμένος κανονικά λες και ήταν χειμώνας, είχα και τον λαιμό καλυμμένο, μέχρι πάνω το φερμουάρ κουμπωμένο. Σήκωνα μόνο το παντελόνι περίπου 25 πόντους, έμενα από τις 9.30 μέχρι τις 10 το βράδυ στην ύπαιθρο. Έπρεπε να επισκεφτώ δύο "σταθμούς" (σ.σ. τα σημεία έκθεσης στα κουνούπια) και να μείνω δέκα λεπτά σε κάθε έναν. Οι "σταθμοί" ήταν έξω από τα χωριά, μπορεί να ήταν ένα σημείο στα 100 μέτρα από το κέντρο, όπως και κοντά σε έλη, σε δεντροστοιχίες και σε χωράφια. Την εβδομάδα έβγαινα δύο φορές. Συνήθως πήγαινα στην Αναγέννηση και στη Βαμβακιά και ο άλλος συνάδελφος σε Προβατά και Μονοκκλησιά», περιγράφει ο Σ. Σαμαράς.

Η Ελίζα Κούμλελη είναι βιολόγος και την περίοδο εκείνη ήταν διευθύντρια του κέντρου καταπολέμησης κουνουπιών. «Τη μέθοδο αυτή, τη χρησιμοποιούσαμε για να ελέγξουμε την όχληση που προκαλούσαν τα κουνούπια στους κατοίκους σε διάφορες περιοχές. Όπως σήμερα χρησιμοποιούμε τις παγίδες φωτός ή τις παγίδες διοξειδίου. Η τεχνική αυτή μας έδινε την πραγματική όχληση επειδή βλέπαμε πόσα έντομα τσιμπούν έναν άνθρωπο σε συγκεκριμένο χρόνο και σε πραγματικό περιβάλλον. Και αυτό επειδή τα κουνούπια χωρίζονται σε κατηγορίες - άλλα είναι ζωόφιλα και άλλα ανθρωπόφιλα», εξήγησε. Η ζωή όμως σε περιοχές όπου τα κουνούπια είναι σαν… Στούκας, όπως ακριβώς λένε στα χωριά των ορυζώνων, ήταν δύσκολη. «Ο δειγματολήπτης που έκανε human bait μετρούσε τα κουνούπια που τον πλησίαζαν, το ιδανικό θα ήταν να προλαβαίνει να μην τον τσιμπούν και να τα συγκεντρώνει. Όσα πλησίαζαν τη γάμπα του προσπαθούσε να τα ρουφήξει με τη συσκευή. Αυτό το δείγμα, της συσκευής, εμείς μετρούσαμε», σημειώνει η Ελίζα Κούμλελη. «Κάποιες φορές το εργαστήριο ζητούσε να καταγράφει και τα τσιμπήματα, όταν ήταν πολλά τα έντομα και δεν προλάβαινε να τα μαζέψει, αλλά η μέτρηση και η στατιστική μελέτη αφορούσε τα δείγματα που συγκέντρωνε στη συσκευή. Είχε τη γάμπα του εκτεθειμένη και ό,τι τον πλησίαζε με τη συσκευή το μάζευε. Ήταν δύσκολη δουλειά, δεν δέχονταν πολλοί άνθρωποι να την κάνουν», τονίζει.

Η μέτρηση με τη μέθοδο του ανθρώπινου δολώματος σταμάτησε στις περισσότερες περιοχές της χώρας το 2010, όταν άρχισαν να καταγράφονται πολλά κρούσματα του ιού του Δυτικού Νείλου, που μεταδίδεται με τα κουνούπια. Οι επιστήμονες δεν ήθελαν να ρισκάρουν ενδεχόμενη ασθένεια ενός human bait, όπως και οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων δεν ήθελαν να διακινδυνέψουν οποιαδήποτε αστική αξίωση σε ενδεχόμενη ασθένεια του απασχολούμενου.

Στα προγράμματα καταπολέμησης κουνουπιών πάντως που εγκρίνονται πλέον από διάφορους δήμους, η μέθοδος human bait αναφέρεται ως μία από τις εφαρμογές που περιλαμβάνονται στις μελέτες. Η εταιρία Οικοανάπτυξη που έχει αναλάβει το έργο καταπολέμησης των κουνουπιών για λογαριασμό της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας τοποθετεί ακόμη και σήμερα σταδιακά human bait και σε περίπτωση που εμφανιστεί πάλι ο ιός του Δυτικού Νείλου, τους αποσύρει αμέσως. «Αυτό το κάνουμε μόνο στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Αυτή η μέθοδος είναι η πιο αξιόπιστη για να μετρήσεις την όχληση», εξηγεί η επιχειρησιακή υπεύθυνη της Οικοανάπτυξης, Στέλλα Καλαϊτζοπούλου. Και η ίδια θήτευσε ως ανθρώπινο-δόλωμα πριν πολλά χρόνια. «Το χειρότερό μου ήταν στα Μάλγαρα», περιγράφει. «Αλλά έχω συγκεντρώσει μέχρι και 200 κουνούπια, επιπλέον από αυτά που με τσίμπησαν επίσης πολλά».

VICE Video: Το Χρονικό Μιας Μεταμόσχευσης

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

«Κάποιοι τη χρησιμοποιούν ακόμη, εμείς πλέον τοποθετούμε παγίδες φωτός ή ξηρού πάγου», αναφέρει στο VICE ο γεωπόνος Βαγγέλης Μπλούκος, ο οποίος έχει αναλάβει το πρόγραμμα του δήμου Βόλβης Θεσσαλονίκης. Μας κάνει γνωστό ότι το διοξείδιο προσελκύει το κουνούπι και έτσι πλησιάζει τον ξηρό πάγο. Ο μηχανισμός περιλαμβάνει ένα ανεμιστηράκι και ένα δοχείο και μόλις φτάσει το κουνούπι παγιδεύεται εκεί για να μεταφερθεί στο εργαστήριο και να καταγραφούν οι τιμές, όπως το πλήθος και τα είδη που έχουν εντοπιστεί στο συγκεκριμένο σημείο. «Κατά κόρον έχουμε παγίδες, όμως αυτές συγκεντρώνουν όλα τα κουνούπια, δεν διαχωρίζουν τα ανθρωπόφιλα», αντιτείνει η κυρία Καλαϊτζοπούλου. «Εμείς ακόμη και σήμερα βάζουμε human bait για να γνωρίζουμε την όχληση στους οικισμούς. Αν μας λένε σε ένα χωριό ότι τους τσιμπούν πολλά κουνούπια και οι παγίδες μας δείχνουν το αντίθετο στέλνουμε τους ανθρώπους – δολώματα», ανέφερε.

Ο Γιώργος Τσαλώνης είναι Αντιπεριφερειάρχης Υγείας στην Κεντρική Μακεδονία και εποπτεύει όλο το τριετές project για την καταπολέμηση των κουνουπιών που είναι της τάξης των 8,5 εκατομμυρίων ευρώ. Άλλωστε το πρόβλημα των κουνουπιών στην Ελλάδα, όπως λέει, εστιάζεται στη δυτική Θεσσαλονίκη και στις Σέρρες. «Εδώ στη Θεσσαλονίκη παράγεται το 85% του ρυζιού όλης της χώρας», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Πρώτος στόχος μας με την εφαρμογή του προγράμματος καταπολέμησης κουνουπιών είναι η προστασία του πληθυσμού από ασθένειες που μεταδίδονται με τα κουνούπια», σημειώνει και συμπληρώνει πως κάθε πρόγραμμα στη χώρα μας εφαρμόζεται κάτω από τις αυστηρές οδηγίες του Υπουργείου Υγείας. «Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να ψεκάσουμε το ενήλικο, το ακμαίο κουνούπι, θεωρείται αλλοίωση του οικοσυστήματος εάν το κάνουμε, γι’ αυτό επικεντρωνόμαστε στα πρώτα στάδια ανάπτυξης, στα αυγά και στις προνύμφες».

Τα φάρμακα με τα οποία γίνονται επίγειοι και εναέριοι ψεκασμοί είναι οικολογικά, προκειμένου να μην κινδυνεύει ο πληθυσμός. «Για μένα θα πρέπει όλο τον χρόνο να υπάρχει πρόγραμμα για την καταπολέμηση των κουνουπιών, διότι τα συγκεκριμένα έντονα διαχειμάζουν σε στάβλους και κτηνοτροφικές μονάδες», ισχυρίζεται ο γεωπόνος κ. Μπλούκος.

Πίσω στους ορυζώνες των Σερρών, ο Σάκης Σαμαράς περιέγραψε πως όταν παγίδευε τα κουνούπια στη συσκευή που κρατούσε, στη συνέχεια τα νάρκωνε με καπνό τσιγάρου, τα τοποθετούσε σε ένα ειδικό ταπεράκι και τα έβαζε στην κατάψυξη, προκειμένου την επόμενη μέρα να τα παραδώσει στο εργαστήριο. «Εγώ το πήρα σαν δουλειά, να βγει σωστή η μέτρηση. Ήμουν ο πρώτος που πήγα εκεί», λέει. «Πρέπει να το θέλεις. Δεν μπορείς να πας να μετρήσεις με σορτσάκι. Ένας μία φορά έβαλε αντικουνουπικό για να μην τον τσιμπήσουν, δεν ήταν τόσο εύκολο για όλους, όσο για μένα».

Ο Ηλίας Α., από την άλλη, θυμάται τους φίλους του, που έκαναν χαβαλέ με την απασχόλησή του. «Ήταν αστείο, αλλά το διέγραψα από τη ζωή μου εκείνο το διάστημα», λέει. Ο ίδιος με τον Σάκη Σαμαρά ήταν δύο διαφορετικές περιπτώσεις ανθρώπων – δολωμάτων για κουνούπια στην ίδια περιοχή. Όμως και οι δύο συμφώνησαν ότι στη Βαμβακιά η έκθεση της γάμπας είναι δύσκολη υπόθεση. «Εκεί ήταν η χειρότερη εμπειρία μου. Είναι η πηγή των κουνουπιών δεν μπορείς να γλιτώσεις, ήταν τα ρύζια, ο Στρυμόνας, ένα χωριό με πολλά αυλάκια, κανάλια, νερά», κατέληξε ο πιο έμπειρος human bait. Όπως και τα Μάλγαρα για τη Στέλλα Καλαϊτζοπούλου. «Ήταν επώδυνη η διαδικασία, φυσικά και σε τσιμπούν, όσο ντυμένος και αν είσαι».

Περισσότερα από το VICE

Έμφυλη Βία, Σεξισμός, Πατριαρχία: Το Γλωσσάρι του Φεμινισμού

Τι Απογίνεται Όλος Αυτός ο Όγκος Χαρτιού που Μένει στα Εκλογικά Κέντρα

Η Golden Visa των Κινέζων και το Ξέπλυμα Χρήματος στην Ελλάδα