To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η ρωσική κοινωνία έχει περάσει από σημαντικές αλλαγές – από την κοινωνία του προλεταριάτου στις σημερινές νεοσύστατες τάξεις και στην κοινωνική διαφορά. Η δεκαετία του '90 έγινε μάρτυρας της άγριας, ανεξέλεγκτης ανόδου του καπιταλισμού και ενός χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών που βάθαινε. Η φωτογράφος Lilia Li-Mi-Ya, με έδρα τη Μόσχα, ενδιαφέρεται για το πώς αυτοί οι ρόλοι συνεχίζουν να μεταβάλλονται ακόμα και σήμερα. Η φωτογραφική σειρά της Masters and Servants (αφέντες και υπηρέτες) εξερευνά τη σχέση μεταξύ των πλούσιων και των υπηρετών τους στη Ρωσία, την πολύπλοκη κοινωνική ιεραρχία της σημερινής Ρωσίας και την παράδοξη κατάσταση στην οποία τα πιο ευάλωτα οικονομικά μέλη της κοινωνίας μπορεί να βρεθούν να δουλεύουν δίπλα-δίπλα με τους πιο πλούσιους.«Είμαι πολύ συμπονετικό άτομο και ενδιαφέρομαι κυρίως για τις ανθρώπινες σχέσεις», είπε η Li-Mi-Yan στο Broadly. «Δεν μπορούσα να σταματήσω να σκέφτομαι ότι την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης όλοι ήταν ίσοι σε κοινωνικό επίπεδο και έπειτα ξαφνικά όλα άλλαξαν σε μια στιγμή». Το Masters and Servants υλοποιήθηκε στη Μόσχα. Οι περισσότεροι «αφέντες» ανήκαν σε έναν κύκλο πλούσιων ανθρώπων τους οποίους η Li-Mi-Yan γνώριζε. Τους φωτογράφισε με το προσωπικό τους –μπάτλερ, οικονόμους, άμισθους εσωτερικούς βοηθούς, νταντάδες, οδηγούς και σωματοφύλακες– στα σπίτια τους - μια σπάνια ματιά στην ιδιωτική ζωή των πολύ πλούσιων.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Παραδόξως, η πρόσβαση δεν ήταν πρόβλημα. «Πολλά από τα άτομα συμφώνησαν με χαρά να φωτογραφιστούν, χωρίς να ρωτήσουν πολλά για το κόνσεπτ του πρότζεκτ», θυμάται. «Παρόλο που υπήρξαν άτομα που αρνήθηκαν, για διάφορους λόγους, κυρίως για τη δημοσιότητα. Μετά τα πρώτα δημοσιεύματα στα μέσα ενημέρωσης, κάποιοι ζήτησαν να τους βγάλω από το πρότζεκτ».
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Ο ξεπερασμένος και παλιομοδίτικος τίτλος υπαινίσσεται ότι το πρότζεκτ –εκτός του ότι είναι μια μελέτη ορισμένων ελίτ επαγγελμάτων– προχωράει βαθύτερα στην ανάλυση των ανθρώπινων σχέσεων μέσω του πρίσματος των δομών εξουσίας, όπως είναι τα χρήματα και τα κοινωνικά προνόμια. Η δουλειά του οικιακού προσωπικού συχνά στιγματίζεται στη Ρωσία και τα όρια μεταξύ του προσωπικού και του επαγγελματικού στις εργασίες τους συχνά είναι θολά.«Στη Ρωσία, το να εργάζεσαι στη βιομηχανία της παροχής υπηρεσιών πάντα θεωρούνταν ως υποδεέστερη δουλειά, αν και πρέπει να αναφερθεί ότι όλοι οι εργοδότες πιστεύουν πως συμπεριφέρονται στους εργαζομένους τους με τη μεγαλύτερη φροντίδα και σεβασμό – με τρόπο που νιώθουν σαν προστάτες», εξήγησε η Li-Mi-Yan. «Την ίδια στιγμή, όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από το πόσο θερμή είναι η σχέση τους με τον εργοδότη, ονειρεύονται να αποταμιεύσουν λίγα χρήματα και να βρουν μια διαφορετική δουλειά. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν πτυχία πανεπιστημίου και πολύ ενδιαφέροντα επαγγέλματα, ενώ βλέπουν τη δουλειά τους στη βιομηχανία παροχής υπηρεσιών ως παράκαμψη στην πορεία προς ένα ευτυχισμένο μέλλον. Ορισμένοι οικονόμοι αρνήθηκαν να φωτογραφιστούν, καθώς το είδαν ως κάτι που θα τους κολλούσε κάποιου τύπου ετικέτα».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η Li-Mi-Yan φωτογράφισε άντρες και γυναίκες υπηρέτες ενώ ετοίμαζε το πρότζεκτ. Επεσήμανε ότι οι δουλειές σχεδόν πάντα καθορίζονται από το φύλο. «Οι οικιακές βοηθοί, οι άμισθες εσωτερικές βοηθοί και οι γκουβερνάντες είναι στον μεγαλύτερο βαθμό γυναίκες. Οι περισσότεροι οδηγοί, κηπουροί και μέλη της ασφάλειας είναι άντρες». Ενδιαφερόταν πάντα για την κοινωνική απεικόνιση των γυναικών. Κάποτε κατέγραψε τη ζωή μέσα στη μοναδική γυναικεία φυλακή της Αρμενίας, έκανε μια φωτογραφική μελέτη σχετικά με το πώς το μακιγιάζ χρησιμοποιούνταν σαν εργαλείο καθημερινής μεταμόρφωσης και δημιούργησε πορτρέτα που εξερευνούν το σώμα των μεσήλικων γυναικών. Μπορείς επίσης να δεις το κοινωνικό πλαίσιο που επιβάλλει ένα ορισμένο στιλ και τύπο συμπεριφοράς στις γυναίκες που παρουσιάζονται στο Masters and Servants – ορατό στις διαφορές στα ρούχα, στην έκφραση του προσώπου και στις στάσεις ανάμεσα στις εργοδότριες και τις υπαλλήλους τους.Η οικιακή εργασία συχνά λειτουργεί σαν διέξοδος για τους οικονομικά ευάλωτους, γεγονός το οποίο ενισχύει την εικόνα. «Υπάρχει μια επαναλαμβανόμενη ιστορία στις ζωές του οικιακού προσωπικού που φωτογράφισα», είπε η Li-Mi-Yan. «Σπούδασαν, παντρεύτηκαν, εργάστηκαν, έκαναν παιδιά και έπειτα ξαφνικά η τακτοποιημένη ζωή τους κατέρρευσε. Βρέθηκαν σε μια θέση όπου δεν μπορούσαν να βρουν μια αξιοπρεπώς αμειβόμενη εργασία. Το να εργάζονται σε αυτήν τη βιομηχανία τούς δίνει την ευκαιρία να επιβιώσουν και να βοηθήσουν τους στενούς συγγενείς τους. Από όλους τους χαρακτήρες μου, μόνο μία γυναίκα σε ηλικία συνταξιοδότησης είχε επιλέξει αυτό το επάγγελμα χωρίς να έχει υποχρεωθεί από τις περιστάσεις».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το φωτογραφικό λεύκωμα Masters and Servants λέει τις ιστορίες αληθινών ανθρώπων, παρόλο που στόχος του είναι να κάνει τον θεατή να αμφισβητήσει τις κοινωνικές δομές που απεικονίζονται και να συμπληρώσει τα κενά στο δικό του αφήγημα. «Στο κείμενο για το πρότζεκτ μου, έδωσα σκόπιμα πολύ τυπικές πληροφορίες για τους χαρακτήρες. Ήθελα ο θεατής να έχει την ελευθερία να σκεφτεί τις ιστορίες», λέει η Li-Mi-Yan. «Αλλά συνειδητοποίησα όλο το βάθος της επιρροής που έχουν αυτές οι εικόνες στον θεατή μόνο όταν ανάρτησα το πρότζεκτ στο διαδίκτυο. Σε διάφορα απρόβλεπτα σχόλια και αντιδράσεις, ο αριθμός των διαφορετικών ερμηνειών ήταν απίστευτα υψηλός. Είμαι ευτυχισμένη με αυτό το αποτέλεσμα. Είναι σαν το πρότζεκτ να συνεχίζει να αναπτύσσεται και να μεγαλώνει από μόνο του».Το Masters and Servants είναι μια πολύτιμη καταγραφή μιας συγκεκριμένης μετα-σοβιετικής κοινωνικής τάξης, αλλά λειτουργεί και σαν οπτικό αίνιγμα για τον θεατή. Οι φωτογραφίες –πολύ ήρεμες και προσεκτικά στημένες– σου αφήνουν πολύ χώρο για να χαθείς εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ των υποκειμένων, μέχρι η διάκριση μεταξύ αφέντη και υπηρέτη να διαλυθεί εντελώς. «Στόχος μου ήταν να δημιουργήσω ένα είδος ψυχολογικού πορτρέτου στο οποίο τίποτα δεν θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή του θεατή από τη μελέτη των διαφορετικών τύπων», πρόσθεσε η Li-Mi-Yan. «Πίσω από τη φαινομενικά ουδέτερη φύση των φωτογραφιών, υπάρχει μια παγίδα που οδηγεί τον θεατή στην απώλεια κατανόησης του πού είναι ο αφέντης και πού ο υπηρέτης».
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
