Πώς Αποσυναρμολογείς ένα Κτίριο Φτιαγμένο από Ανθρώπινα Λείψανα;

Ακριβώς έξω από την Πράγα βρίσκεται η άλλοτε πλούσια πόλη Kutná Hora, γνωστή για τα ορυχεία αργύρου αλλά και για την πιο νοσηρή τουριστική ατραξιόν στον κόσμο. Εάν έχετε ποτέ μπει στην πλατφόρμα tumblr είναι πολύ πιθανό να έχετε δει τις φωτογραφίες από το Sedlec Ossuary (ή ‘την εκκλησία των οστών’), μια μικρή Ρωμαιοκαθολική εκκλησία που είναι διακοσμημένη με τα οστά 40.000-70.000 θυμάτων της βουβωνικής πανώλης και του Πολέμου των Χουσιτών τον 15ο αιώνα.

Τα εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινα οστά έχουν τοποθετηθεί με όλους τους δημιουργικούς τρόπους, από οστέινα δισκοπότηρα και πολυελαίους έως σειρές κρανίων και οστών που κρέμονται κατά μήκος της οροφής, σαν διακοσμητικά σημαιάκια του πιο καταθλιπτικού μέρους της ιστορίας.

Το υπόγειο στο Sedlec, όπου βρίσκονται όλα τα οστέινα γλυπτά είναι ανοιχτό στο κοινό και είναι από καιρό ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά σημεία στη Δημοκρατία της Τσεχίας, προσελκύοντας περίπου 200.000 επισκέπτες κάθε χρόνο. Διαφορετικοί τύποι ανθρώπων-από Πολωνούς συνταξιούχους μέχρι λάτρεις του ‘τουρισμού θλίψης’ (δηλαδή κοινωνικά απροσάρμοστα άτομα που κάνουν διακοπές στο Άουσβιτς και το Τσέρνομπιλ)-έρχονται εδώ από όλο τον κόσμο για να τραβήξουν τις επόμενες φωτογραφίες για το προφίλ τους δίπλα σε στοίβες ανθρώπινων κρανίων ηλικίας 500 ετών.

Ωστόσο, σήμερα, η εκκλησία του 14ου αιώνα πρέπει να επισκευαστεί. Τα οστά έχουν αρχίσει να καταρρέουν και η εκκλησία γέρνει προς τη μία πλευρά. Οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να αναβάλλουν άλλο τα έργα αποκατάστασης.

Φυσικά, δεν μιλάμε για μια συνηθισμένη αποκατάσταση εκκλησίας. Το υπόγειο δεν έχει αλλάξει από το 1870 και οι μακάβριες διακοσμήσεις πρέπει να διαχωριστούν και να μεταφερθούν για πρώτη φορά από τότε που εγκαταστάθηκαν. Ποτέ πριν δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο γιατί –από όσο είναι γνωστό σε διεθνές επίπεδο- τίποτα τέτοιο δεν έχει υπάρξει ποτέ, πέρα από τις ταινίες με ζόμπι και τα hack-and-slash βιντεοπαιχνίδια. Και το χειρότερο είναι ότι οι υπεύθυνοι συντηρητές του Sedlec λένε πως σήμερα δεν υπάρχει κάποιος ζωντανός που να γνωρίζει πως τοποθετήθηκαν αρχικά τα οστά.

Μετά από ταξίδι μιας ώρας με τρένο από την Πράγα, μια βόλτα στον κεντρικό δρόμο της Kutná Hora σε οδηγεί στο τουριστικό γραφείο πληροφοριών της εκκλησίας των οστών, την καφετέρια και τις τουαλέτες καθώς και στο κατάστημα με είδη δώρων όπου μπορείς να βρεις κολιέ με κρεμασμένα πλαστικά κρανία, μαγνητάκια για το ψυγείο και τις πιο μακάβριες θήκες για μπύρες που έχω ποτέ δει. Και σχεδόν πάντα υπάρχει μια ουρά λεωφορείων διεθνών τουριστικών γραφείων που βρίσκονται σταθμευμένα έξω από τις πύλες της εκκλησίας.

Κρανία και οστά σε χιαστί στα καμπαναριά της εκκλησίας πάνω από το Sedlec Ossuary.

Περπατώντας προς την εκκλησία, το πρώτο πράγμα που παρατηρείς-εκτός από τους Γερμανούς εφήβους που φοράνε καπέλα Monster και βγάζουν selfies στην είσοδο- είναι ότι παντού υπάρχουν νεκροκεφαλές και οστά σε χιαστί [όμοια με αυτά στις πειρατικές σημαίες], λαξευμένα στην πέτρα στις πύλες εισόδου, ζωγραφισμένα έξω στο πεζοδρόμιο, ακόμα και πάνω στα καμπαναριά όπου αντικαθιστούν τα καθιερωμένα σύμβολα της σταύρωσης.

Η εκκλησία έχει συνδεθεί με το θάνατο εδώ και αιώνες, πολύ πριν το υπόγειο να γεμίσει με όλα αυτά τα οστέινα κειμήλια που έχει τώρα. Ο θρύλος λέει ότι ένας ντόπιος μοναχός έφερε λίγο χώρα από τους Άγιους Τόπους το 1278, οι πλουσιότεροι κάτοικοι της Κεντρικής Ευρώπης άρχισαν να κάνουν ουρά για να αγοράσουν οικογενειακούς τάφους. Δυο θρησκευτικούς πολέμους και μια βουβωνική πανώλη μετά, το ιερό έδαφος δεν μπορούσε να φιλοξενήσει άλλους. Για να γίνει χώρος για νέους τάφους, έγινε εκταφή των παλιότερων λειψάνων το 1511 από έναν ημίτυφλο μοναχό, ο οποίος τα άφησε σε στοίβες στο υπόγειο της εκκλησίας.

Περισσότερα από 300 χρόνια αργότερα, το 1870, η οικογένεια αριστοκρατών Schwarzenberg-στην οποία ανήκε η εκκλησία τότε- ζήτησε από έναν ξυλογλύπτη να κάνει κάτι με τα ξεχασμένα οστά. Αυτό που βλέπετε σήμερα είναι αυτό που σκέφτηκε. Ο František Rint εργάστηκε για δεκαετίες προκειμένου να οργανώσει και να μετατρέψει τα λείψανα σε διακοσμήσεις, στρατολογώντας τη σύζυγό και τα παιδιά του να τον βοηθήσουν, πιθανώς στη λιγότερο φιλική προς την οικογένεια οικογενειακή επιχείρηση που έχω ποτέ συναντήσει.

Σκάλισμα στον τοίχο προς τιμήν του František Rint.

Υπάρχουν φήμες ότι κάποιοι είχαν ήδη αρχίσει να φτιάχνουν πράγματα από τα οστά, πολύ πριν έρθει ο Rint μην αφήνοντας έτσι στους Schwarzenbergs παρά την επιλογή να πληρώσουν κάποιον για να το κάνει σωστά. Η Jana στον γραφείο εισιτηρίων μου είπε ότι αυτό πιθανώς είναι αλήθεια. «Γνωρίζουμε ότι ένας άνδρας, με το όνομα Santini-και πιθανώς κι άλλοι- έκανε οστέινες διακοσμήσεις στις αρχές του 18ου αιώνα» είπε. «Με τη δουλειά του ο Rint απλώς το συνέχισε αυτό».

Ανεξάρτητα από το ποιος πήγε πρώτος εκεί, το πρόβλημα παραμένει: δεν υπάρχει αρχείο για το πώς τοποθετήθηκαν αρχικά τα οστά. Και για τους συντηρητές αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα. Το να διαχωρίσεις μερικές στοίβες παλιών οστών δεν ακούγεται και πολύ δύσκολο, μέχρι να δεις το μέγεθος τους. Σε κάθε μία από τις τέσσερις γωνίες του οστεοφυλάκιου υπάρχουν τεράστιες πυραμίδες κρανίων και οστών, που εκτείνονται πολύ πίσω μέσα στις εσοχές των τοίχων και είναι γεμάτες με ιστούς αράχνης και χρήματα. Η Jana μου είπε ότι οι άνθρωποι άρχισαν να ρίχνουν κέρματα εκεί μέσα τα τελευταία δυο ή τρία χρόνια, μάλλον για καλή τύχη και πως κανείς δεν τους σταμάτησε.

Κέρματα που τα έχουν ρίξει πίσω από τις στοίβες των ανθρώπινων κρανίων.

Αυτοί οι σωροί θα αποτελέσουν το μεγαλύτερο πονοκέφαλο για τους συντηρητές, αφού κανείς δεν γνωρίζει τι τους κρατάει σταθερούς. Εκείνο που γνωρίζουν είναι πως θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας χρόνος για να αποσυναρμολογηθεί κάθε πυραμίδα, να σταλούν τα οστά για καθάρισμα, να σοβατιστούν εκ νέου οι τοίχοι πίσω από αυτές και τελικά να ξαναμπούν οι στοίβες των κρανίων στη θέση τους. Συνολικά, η Jana είπε ότι το έργο θα διαρκέσει τουλάχιστον πέντε χρόνια.

Πριν να περάσουν αυτό το εμπόδιο, οι συντηρητές θα αρχίσουν να εργάζονται στην οροφή. Αυτό σημαίνει ότι θα κατεβάσουν τον τεράστιο πολυέλαιο που περιέχει τουλάχιστον ένα από κάθε οστό του ανθρώπινου σώματος και τη συλλογή των κρανίων και των οστών που βρίσκονται γύρω από αυτόν. Κανένας στην εκκλησία δεν φαίνεται να γνωρίζει πως ακριβώς θα διασφαλιστεί ότι όλα θα μπουν ξανά στη θέση τους όπως ήταν.

Σε αντίθεση με τις τέσσερις μεγάλες σωρούς, η οστέινη εκδοχή του οικογενειακού οικόσημου των Schwarzenberg-το έφτιαξε ο Rint  και δείχνει ένα κοράκι να βγάζει τα μάτια ενός νεκρού Τούρκου-δεν χρειάζεται να αποσυναρμολογηθεί. Το ίδιο και τα τρομακτικά χερουβείμ που βρίσκονται στην κορυφή των οστέινων πύργων από κρανία και οστά σε χιαστί.

Ο χώρος, όπως είναι αναμενόμενο, μπορεί να γίνει λίγο τρομακτικός. Ακόμα και η Jana παραδέχθηκε ότι δεν της αρέσει να μένει εκεί μόνη της, αφού έχουν φύγει όλοι. «Αρχίζω να σκέφτομαι περίεργα πράγματα» είπε. Αλλά τα μόνο αξιοσημείωτα περιστατικά που έχουν συμβεί στην εκκλησία αφορούν τους ζωντανούς. Πέρυσι, για παράδειγμα, κάποιος έκλεψε ένα από τα κρανία. «Συμβαίνει μερικές φορές» είπε η Jana. «Το έστειλαν, από το εξωτερικό, πίσω σε ένα κουτί».

Το υπόγειο αδειάζει για λίγο μεταξύ των ομαδικών ξεναγήσεων και όταν όλοι φύγουν μπορείς να δεις πόσο σοβαρές ζημιές έχει υποστεί η εκκλησία. Σε μια γωνία, το δάπεδο του υπογείου έχει υποχωρήσει προς την κρύπτη από κάτω, αν και όταν ήταν ανοίχτηκε πέρυσι κανείς δεν κατάφερε να βρει από πού ξεκίνησε το πρόβλημα. Τώρα θα πρέπει να ανοίξουν τις διάφορες κρύπτες και τα παρεκκλήσια γύρω από το οστεοφυλάκιο, τα οποία είναι γεμάτα με ακόμα περισσότερα οστά, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν την αιτία της φθοράς.

Παρά την αβεβαιότητα, οι ιδιοκτήτες της εκκλησίας λένε ότι η δουλειά πρέπει να γίνει απαραιτήτως, διαφορετικά το μέρος μπορεί να καταρρεύσει.

Ένας τουρίστας ποζάρει κάτω από τον πολυέλαιο με τα οστά και τα κρανία.

Ο ιδιοκτήτης ενός τοπικού καφέ, ο Josef μου είπε ότι ορισμένοι ντόπιοι δεν βλέπουν με καλό μάτι την ανακαίνιση. «Κυρίως ηλικιωμένοι, άνθρωποι της θρησκείας, πιστεύουν ότι θα έπρεπε να μείνει ως έχει» είπε. «Επειδή είναι χριστιανικός τάφος, λένε ότι δεν πρέπει να τον πειράξουν, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα καταρρεύσει. Οι τουρίστες δεν πρέπει να πηγαίνουν να βλέπουν έτσι κι αλλιώς. Και όλοι γνωρίζουν ότι οι συντηρητές δεν θα μπορέσουν ποτέ να τα βάλουν όλα στη θέση τους όπως ήταν».

Παρά τα όσα λένε οι γηραιότεροι κάτοικοι της πόλης, ο Josef θέλει να γίνει η ανακαίνιση της εκκλησίας κυρίως επειδή φέρνει επισκέπτες στην καφετέρια του. «Δεν ξέρω εάν μπορούν να το κάνουν» είπε ανήσυχος, «αλλά χωρίς αυτή την εκκλησία θα είναι πολύ λιγότεροι οι άνθρωποι που θα έρχονται στο Kutná Hora».

Το Kutná Hora ήταν πλούσιο, φημισμένο και σημαντικό την εποχή του Μεσαίωνα. Σήμερα, εντελώς επισκιασμένο στον τουριστικό τομέα από την Πράγα, αποτελεί τόπο μόνο μιας ημερήσιας εκδρομής για τους λάτρεις του ξεθωριασμένου μεγαλείου και των πολύ παλιών ανθρώπινων υπολειμμάτων.

Ένας Αμερικανός ξεναγός στην εκκλησία είπε στο γκρουπ ότι «υπάρχουν τέτοιες οστέινες εκκλησίες σαν αυτή σε όλη την Ευρώπη». Παρόλο που δεν τις συναντάμε και τόσο συχνά, δεν ήταν εντελώς λάθος αυτό που είπε. Το δεύτερο μεγαλύτερο οστεοφυλάκιο της Ευρώπης (μετά τις κατακόμβες του Παρισιού) ανακαλύφθηκε πριν από 10 χρόνια κάτω από την κεντρική πλατεία της τσεχικής πόλης Brno. Άνοιξε τις πύλες του για το κοινό το 2012, αλλά εκεί τα οστά δεν είναι καλλιτεχνικά τοποθετημένα και παρόλο που είναι μεγαλύτερα, ο χώρος δεν έχει γίνει τόσο γνωστός όσο η εκκλησία στο Sedlec.

Επίσης, εάν σας αρέσουν τα πιο ήσυχα μέρη αυτού του τύπου και τα πολύ πιο μικρά, υπάρχει ένα μικροσκοπικό εκκλησάκι γεμάτο με αποσυντιθεμένα ανθρώπινα υπολείμματα στο Nizkov, ένα χωριό στην τσέχικη περιοχή Vysočina κι άλλο ένα μικρό εκκλησάκι οστών 20 μίλια βόρεια της Πράγας, στο Mělník. Υπάρχει επίσης ένα οστεοφυλάκιο στο Czermna, της Πολωνίας, μόλις 12 μίλια από τη γενέτειρα του Rint, την Česká Skalice, από το οποίο ίσως να εμπνεύστηκε για να κάνει ότι έκανε στο Kutná Hora.

Οπότε, με πληθώρα εναλλακτικών επιλογών για όποιον του αρέσουν αυτά τα πράγματα, οι συντηρητές πρέπει να κάνουν καλά τη δουλειά τους εάν θέλουν να κρατήσουν το Kutná Hora, το πιο δημοφιλές τουριστικό σημείο ανοιχτό στο κοινό. Προς το παρόν, όμως, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε και να ελέγξουμε σε καμιά 5ετία για να δούμε εάν κατάφεραν να διαχειριστούν το φαινομενικά μη διαχειρίσιμο πρόβλημα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.