Μπύρα και Αντιδράσεις στο Κάιρο της Μετά-Μόρσι Εποχής

Φωτογραφία: Aaron T. Rose

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του ’90, το να πίνεις φτιαγμένο στην Αίγυπτο αλκοόλ ήταν σα να χορεύεις με τον θάνατο. Η δοσολογία της φορμαλδεϋδης ήταν τόσο ισχυρή στην ντόπια μπύρα Stella, ώστε οι Αμερικανοί αεροπόροι που είχαν βάση το Κάιρο στη διάρκεια του Πολέμου στον Κόλπο είχαν προειδοποιηθεί να μην δοκιμάσουν το ντόπιο ζύθο επειδή υπήρχε φόβος υπνηλίας. Προτού ιδιωτικοποιηθεί η Al Ahram Brewery το 1997 -που ακόμα παράγει την Stella στην Γκίζα και τώρα ανήκει στην Heineken- πολλοί Αιγύπτιοι πότες ήταν εξίσου επιφυλακτικοί με τις μη ελκυστικές προσφορές της κρατικής μονοπωλιακής εταιρίας παραγωγής αλκοολούχων. Κάποιοι στρέφονταν σε αλκοόλ λαθραίας παραγωγής για να ξεδιψάσουν, ενώ ξένοι δημοσιογράφοι έψαχναν παρηγοριά στα μηνιαία επιδόματα τους για αφορολόγητα είδη.

Για εκείνους που θυμούνται το απόγειο εκείνης της εποχής, το σύγχρονο Κάιρο πρέπει να φαίνεται πολύ μονότονο. «Η πεθερά μου, μετά το μεσημεριανό συνήθιζε να πίνει λικέρ μέντας και ούτε που σκεφτόταν ότι ήταν αλκοολούχο» είπε η Joyce Foda, μια εύθυμη 81χρονη Αμερικανίδα, της οποίας ο σύζυγος διηύθυνε την εταιρία παραγωγής της μπύρας Stella για 25 χρόνια. Ο Bishoy Habib, που εργάζεται στην αιωνόβια κάβα Ορφανίδη, στο κέντρο της πόλης, γέλασε καθώς θυμήθηκε τις νεανικές περιπέτειές του. «Θεέ μου, ήμασταν ηλίθιοι» είπε. «Ο ξάδερφός μου δεν μπορούσε να δει για δυο μέρες, αφότου ήπιαμε αιθανόλη».

Και δεν ήταν μόνο οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία αλκοόλ που έκαναν κατάχρηση. Πολλοί δικαστές συνήθιζαν να τρυπώνουν σε καταγώγια και να πίνουν χωρίς κανένα μέτρο, με αποτέλεσμα οι υπάλληλοί τους να χτενίζουν την πόλη ώστε να τους πάνε πίσω στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Στο σήμερα, μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τη θέση του αλκοόλ στην αιγυπτιακή κοινωνία.

Το χρωματιστό λικέρ Arak από καιρό μπορεί να καυχηθεί ότι έχει πιστό κοινό και η με 8% αλκοόλη Meister Max μπύρα έχει δει το μερίδιο της στην αγορά να αυξάνεται από το 2010, ενώ το παλιό ξενοδοχείο Grand Hyatt στην όχθη του Νείλου που κυριαρχούσε στην κοινωνική ζωή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είδε την πληρότητά του να καταρρέει όταν οι νέοι Σαουδάραβες ιδιοκτήτες του απαγόρευσαν το ποτό. Μια από τις μεγαλύτερες ζυθοποιίες της Al Ahram, κρυμμένη στη συντηρητική και κυρίως αγροτική επαρχία της Sharqia, φημολογείται ότι κάνει χρυσές δουλειές σε τοπικό επίπεδο.

Παρόλα αυτά, το 79% των Αιγύπτιων μουσουλμάνων επιμένουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ είναι ανήθικη, σύμφωνα με περσινή δημοσκόπηση του Pew και η εγκεκριμένη αγορά αλκοόλ πάντα συντηρούνταν σε μεγάλο βαθμό από την μειονότητα των Κοπτών Χριστιανών και την αστική ελίτ.

«Ήταν θέμα τάξης» παραδέχθηκε η κα Foda. Και έως ένα βαθμό, ακόμα είναι.

Πιο πρόσφατα, ένα πολυτελές εστιατόριο στο νησί Zamalek του Καϊρου, έριξε «πόρτα» σε μια νέα γυναίκα που φορούσε χιτζάμπ -τη φορεσιά που υιοθετούν οι περισσότερες Αιγύπτιες- από φόβο μήπως εκείνοι που κατανάλωναν αλκοόλ αισθάνονταν άβολα.

Τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η τάξη που πίνει στην Αίγυπτο διευρύνεται πέρα από τα παραδοσιακά δημογραφικά στοιχεία. Οι πωλήσεις αλκοόλ σε όλη τη Μέση Ανατολή αυξήθηκαν κατά 72% από το 2001 έως το 2011, σχεδόν 2,5 φορές το παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο International Wine and Spirit Research (IWSR) που βρίσκεται στο Λονδίνο. Αυτή η αύξηση ακολούθησε μια αναστολή εργασιών το 2012 χάρη στην αλλαγή που έφερε η επανάσταση και η διακυβέρνηση της χώρας από την Μουσουλμανική Αδελφότητα υπό τον Μοχάμεντ Μόρσι, που δεν ήταν φιλικοί προς την βιομηχανία του αλκοόλ. Η προσπάθεια της κυβέρνησης Μόρσι να αυξήσει τον φόρο στην μπύρα κατά 200% δεν ευδοκίμησε γιατί η αντιπολίτευση αντέδρασε πολύ έντονα, ενώ και οι προμηθευτές αλκοόλ διαισθάνθηκαν μια έντονη στροφή στο δημόσιο διάλογο και ενήργησαν αναλόγως.

Αρκετές κάβες στην καρδιά του Καϊρου θεώρησαν ότι απειλήθηκαν και κατέβασαν τις κουρτίνες στα παράθυρά τους για να κρύψουν το προϊον, ενώ μερικοί διανομείς αλκοόλ, έχοντας κατά νου τις επιθέσεις σε μπαρ από θρησκευόμενους συντηρητικούς στο νότο, έξυσαν τα λογότυπά τους από τα βαν και άρχισαν να παραδίδουν περίεργες ώρες.

«Αισθανθήκαμε ανασφαλής με κάθε τρόπο. Όχι μόνο για το μπαρ» είπε η Marileez Suter Doss, της οποίας η οικογένεια διοικεί το αποικιακό ξενοδοχείο Windsor.

Η σειρά των αναμενόμενων μέτρων κατά του αλκοόλ δεν υλοποιήθηκε ποτέ πλήρως αλλά η υπόσχεση μελλοντικών απαγορεύσεων ήταν αρκετή για να αναστατώσει την αγορά. Οι καταναλωτές αλκοόλ άρχισαν να το αγοράζουν πανικόβλητοι στις αρχές του 2013 και συνέχισαν να το κάνουν και μέσα στο Ραμαζάνι, όταν οι πωλήσεις συνήθως κατρακυλούν έως και 70%.

Με το ξέσπασμα σοβαρών ταραχών μετά την αιματηρή ανατροπή του Μόρσι, ο τουρισμός κατέρρευσε και οι πωλήσεις πολλών αλκοολούχων έπιασαν πάτο. Οι πωλήσεις του ουίσκι, του ποτού που εισάγεται περισσότερο στην Αίγυπτο, σημείωσαν 24% πτώση. Η τεκίλα, πηγή ενέργειας για πολλούς Ρώσους και ανατολικοευρωπαίους λουόμενους, δέχθηκε ιδιαιτέρως μεγάλο χτύπημα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του IWSR που στάλθηκαν στο VICE μέσω email.

Οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να πλήττονται και η πιθανή επιβολή αυξημένων φόρων στο αλκοόλ για να τονωθεί ο κρατικός κορβανάς της Αιγύπτου, ενδεχομένως να προκαλέσει μεγαλύτερη πίεση. Αλλά όπως επισήμανε ο Youssef, ο ιδιοκτήτης μιας κάβας στην πόλη Τάντα, στο Δέλτα του Νείλου, χρησιμοποιώντας την ιστορία, οι Αιγύπτιοι έχουν ξαναβρεθεί στην ίδια θέση. «Ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ πέταξε έξω από την Αίγυπτο τους Ευρωπαίους, που ήταν οι μόνοι οι οποίοι γνώριζαν να παρασκευάζουν καλό αλκοόλ. Ο Ανουάρ Σαντάτ επανέφερε τους Ισλαμιστές και αυτοί ήθελαν απλώς να μας καταστρέψουν» είπε.

Περίπου το 90% των 88 εκατομμυρίων κατοίκων της Αιγύπτου είναι Μουσουλμάνοι και οι πολιτικοί της χώρας έχουν καταφέρει να διαχειριστούν το ευαίσθητο θέμα του ποτού πολύ πριν από την είσοδο του Μόρσι στο προεδρικό παλάτι. Οι σημαντικές κοινότητες των ξένων στο Κάιρο  κάποτε είχαν σχεδόν το μονοπώλιο στην παραγωγή αλκοόλ. Αλλά η εφαρμογή ακραίων εθνικιστικών πολιτικών του Νάσερ τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 οδήγησαν τους περισσότερους ξένους και την εμπειρία τους στην παρασκευή αλκοόλ στην εξορία. Τα Ελληνικά Κλαμπ στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια, όπου οι μη Έλληνες πληρώνουν είσοδο, είναι ένα από τα λίγα ενθύμια της ύπαρξής τους.

Ο Ανουάρ Σαντάτ χάραξε μια διαφορετική αλλά πάλι αρνητική πολιτική για τη βιομηχανία του αλκοόλ.  Εκεί όπου ο Νάσερ κυβερνούσε ένα αντι-Δυτικό κοσμικό κράτος, ο διάδοχός τους καλωσόρισε πίσω τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές επενδύσεις, αλλά εργάστηκε για να κατευνάσει την ραγδαία ανερχόμενη μουσουλμανική αδελφότητα υποκύπτοντας σε κάποια από τα αιτήματά της. Έτσι εφαρμόστηκε η απαγόρευση της διαφήμισης αλκοόλ, που ισχύει μέχρι σήμερα, έπαψαν να δίνονται νέες άδειες για μπαρ - εκτός από εκείνες που αφορούν μπαρ σε πολυτελή εστιατόρια και ξενοδοχεία, επίσης πολιτική που εξακολουθεί να ισχύει.

Είναι πιθανώς πολύ νωρίς για να πούμε τι θα σημαίνει μακροπρόθεσμα για το αιγυπτιακό αλκοόλ η έλευση της νέας εξουσίας στο Κάιρο. Οι τύχες του κλάδου εδώ και χρόνια αποτελούν βαρόμετρο για τη διαφάνεια του κράτους και στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μηνύματα είναι ανάμεικτα μέχρι τώρα.

Ο νέος πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ ελ-Σίσι δεν πίνει και η συνεχιζόμενη απουσία ξένων τουριστών, στους οποίους φαίνεται να σταματάει η ανοχή προς το αλκοόλ, έχουν πυροδοτήσει τον φόβο ότι θα υπάρξει πιθανή καταστολή της διακίνησής του εντός αιγυπτιακού εδάφους. Από την άλλη πλευρά, τον Ιανουάριο όλα τα μπαρ παρέμειναν ανοιχτά την ημέρα του Eid, των γενεθλίων του Μωάμεθ, για πρώτη φορά στην πρόσφατη ιστορία και μια κάβα στο Zamalek, η Uno Ambrogiano, ξανάνοιξε αρκετές δεκαετίες αφότου ο ιδιοκτήτης της συγκρούστηκε με τον αρχηγό της αστυνομίας του Νάσερ και πέθανε στην φυλακή.

Εκείνοι που βρίσκονται στην πιθανή γραμμή του πυρός, ωστόσο έχουν πολύ χρόνο για να σκεφτούν πιθανές αντιδράσεις. «Εάν έρθουν για την μπύρα μου, θα πάω σε εκείνους με το όπλο μου. Το απόθεμα αλκοόλ είναι το βασίλειο ενός άνδρα» είπε ο Youssef.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.