Ρωτήσαμε Έναν Ειδικό Γιατί τα Καλοκαίρια Θέλουμε να Κλαίμε Συνέχεια

Τι συμβαίνει και μπορεί να πέφτουμε ψυχολογικά το καλοκαίρι παρά τον ήλιο, τη θάλασσα και την ανεμελιά με την οποία συνδέεται αυτή η εποχή; Πώς οι σηκωμένες γρίλιες, οι συναντήσεις σε πλατείες και ταράτσες, αλλά και οι διακοπές αντί να κάνουν κάποιους να νιώθουν ένα τσακ πιο αισιόδοξοι τους κάνουν να βάζουν δυνατά στα ηχεία και να ταυτίζονται με το Summertime Sadness της Lana del Rey;

Τις προάλλες έπεσα πάνω σε ένα άρθρο που μιλούσε για το φαινόμενο της «καλοκαιρινής κατάθλιψης». Αν σκεφτούμε ότι ο όρος κατάθλιψη πλέον χρησιμοποιείται καταχρηστικά, πολλά άρθρα που μιλούν για αυτό το φαινόμενο αναφέρονται βασικά στην μειωμένη διάθεση που μπορεί να νιώθουμε. Η κλινική κατάσταση της κατάθλιψης δεν μπορεί να προκληθεί από το καλοκαίρι, λέει η Μαρία Κτιστάκη, ψυχολόγος, MSc, υπ. διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, με την οποία επικοινωνώ για να μου εξηγήσει τους λόγους που μπορεί να μειώνεται η διάθεσή μας το καλοκαίρι όσο κι αν κάτι τέτοιο φαντάζει αντιφατικό.

VICE: Για ποιους λόγους μπορεί να μειώνεται η διάθεσή μας το καλοκαίρι;
Μαρία Κτιστάκη: Το καλοκαίρι ήδη από την παιδική ηλικία ταυτίζεται στο μυαλό των παιδιών με εικόνες ξενοιασιάς, ξεκούρασης, διασκέδασης και ανάπαυλας από τη ρουτίνα του χειμώνα. Παρόμοιες όμως είναι και οι εικόνες που προβάλλονται στους ενήλικες μέσω της τηλεόρασης, της διαφήμισης και γενικότερα όλων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας. Στην πραγματική ζωή, ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι πάντοτε τόσο ανάλαφρα, καθώς οι επαγγελματικές υποχρεώσεις αρκετών ανθρώπων αυξάνονται δραματικά κατά την καλοκαιρινή περίοδο, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην απολαμβάνουν την ξενοιασιά του καλοκαιριού, αλλά επιπρόσθετα να κουράζονται πολύ παραπάνω. Όμως, ακόμη και για εκείνους που δεν βιώνουν μεγαλύτερο βάρος όσον αφορά τα εργασιακά τους κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τα πράγματα συχνά δεν είναι καλύτερα. Η αλλαγή τρόπου ζωής που είθισται να μας «επιβάλλει» το καλοκαίρι (π.χ. καθημερινά μπάνια στη θάλασσα), οι αυξημένες υποχρεώσεις απέναντι στα παιδιά ή η παροχή φιλοξενίας σε αγαπημένα πρόσωπα ή συγγενείς που κάνουν διακοπές στα μέρη μας είναι κάποιοι από τους πιο συνήθεις λόγους που συχνά μας κάνουν να νιώθουμε ότι «βγαίνουμε εκτός προγράμματος». Η αίσθηση αυτή σε συνδυασμό με την περιορισμένη πλέον ικανότητα των περισσότερων ανθρώπων στη χώρα μας να διασκεδάσουν όπως θα ήθελαν ή να πάνε διακοπές όπως άλλοτε συνήθιζαν, συχνά είναι αρκετά για να πυροδοτήσουν ακόμη και την έναρξη μίας κατάθλιψης.

Γιατί στην Ελλάδα του ήλιου και της παραλίας μπορεί να μας φαίνεται αντιφατικό να υπάρχει αυτό το φαινόμενο;
Στην Ελλάδα του ήλιου και της παραλίας είναι δυνατό να μειώνεται η διάθεση των ανθρώπων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς ο ήλιος και η παραλία από μόνα τους δεν αρκούν – πρέπει να μπορεί κανείς να τα απολαύσει κιόλας. Ιδιαίτερα σε πόλεις όπως η Αθήνα ή η Θεσσαλονίκη, επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας στις μέρες μας είναι πως δεν είναι καθόλου εύκολη η πρόσβαση των ανθρώπων σε αυτά, εξαιτίας σοβαρών χρονικών και οικονομικών περιορισμών που επιβάλλει ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Μάλιστα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το να ζει κανείς στην Ελλάδα, που όντως θεωρείται η χώρα του ήλιου και της θάλασσας, και να μην μπορεί να ευχαριστηθεί την παραλία μπορεί να αποβεί πολύ πιο στενάχωρο από το να ζει σε μια πιο βόρεια χώρα που δεν είναι ταυτισμένη με αυτές τις εικόνες.

Πώς εκδηλώνεται;
Η μειωμένη ψυχική διάθεση είτε εκφράζεται άμεσα από το άτομο που τη βιώνει είτε εκδηλώνεται έμμεσα με καβγάδες, απότομα ξεσπάσματα, ένταση στις σχέσεις, μειωμένη όρεξη για φαγητό, περιορισμένη διάθεση για ευχάριστες δραστηριότητες και γενικότερα μειωμένη ενέργεια για οτιδήποτε.

Τι διαχωρίζει την κατάθλιψη από την κακή διάθεση;
Όσο πιο μεγάλο είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο βιώνει κανείς μειωμένη διάθεση και όσο πιο δύσκολα αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητάς του τόσο πιο πιθανό είναι να υποφέρει από κατάθλιψη. Η διάγνωση όμως αν πάσχει κάποιος από κατάθλιψη είναι απαραίτητο να γίνεται από ειδικευμένο επιστήμονα ψυχολόγο. Δεν είναι κάτι που μπορεί να καταλάβει κανείς μόνος του.

Σε ποιες ηλικιακές ομάδες εντοπίζεται περισσότερο η επιδείνωση της ψυχολογίας το καλοκαίρι;
Θεωρώ ότι συναντάται συχνότερα σε ανθρώπους που είναι περισσότερο φορτωμένοι με οικογενειακές, εργασιακές και οικονομικές υποχρεώσεις. Αυτοί οι άνθρωποι είναι περισσότερο πιθανό να στερούνται τις απολαύσεις του καλοκαιριού, κατάσταση που επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία τους.

Από τη δική σας εμπειρία, τι λόγους επικαλούνται τα άτομα που οδηγούνται σε μια τέτοια κατάσταση το καλοκαίρι;
Τους λόγους που προανέφερα, συν μία έξτρα δυσκολία στο να διαχειριστούν το στρες και την ούτως ή άλλως δύσκολη περίοδο που διανύουμε ως χώρα. Αυτό το αναφέρω για να τονίσω πόσο λάθος είναι να τα αποδίδουμε όλα στις εξωτερικές συνθήκες και να παραιτούμαστε από κάθε προσωπική προσπάθεια και ευθύνη να επηρεάζουμε τη ζωή μας και να παλεύουμε με τις δυσκολίες της καθημερινότητας (που βέβαια τον τελευταίο καιρό είναι ακραία αβάσταχτες για τον περισσότερο κόσμο!).

Πόσο διαρκεί μια τέτοια κατάσταση; Σχετίζεται αποκλειστικά με το καλοκαίρι ή μπορεί να συνεχιστεί και με τις πρώτες βροχές;
Δεν μπορούμε να ορίσουμε ή να προβλέψουμε πόσο θα διαρκέσει μια πτώση στην ψυχολογική διάθεση ενός ανθρώπου, καθώς δεν πρόκειται για μία συγκεκριμένη νόσο. Άλλωστε, αυτά τα θέματα πάντοτε προσεγγίζονται κατά περίπτωση. Ούτε φυσικά σχετίζεται αποκλειστικά με το καλοκαίρι ή την εποχή, αλλά περισσότερο με την αλλαγή του τρόπου ζωής κατά τη συγκεκριμένη περίοδο και τη ματαίωση που βιώνεται όταν βλέπει κάποιος ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο πρότυπο της καλοκαιρινής ζωής που προβάλλεται από τα Μέσα. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι το καλοκαίρι οι άνθρωποι δεν χρειάζονται ξεκούραση ή διακοπές, αλλά ότι καλό είναι να προσαρμόζουν τις συγκεκριμένες αυτές ανάγκες στις οικονομικές δυνατότητές τους ή σε άλλου είδους υποχρεώσεις. Οπότε δεν νομίζω ότι η πτώση της διάθεσης κατά το καλοκαίρι σχετίζεται αποκλειστικά με την εποχή, ούτε ότι μπορεί να απαντήσει κανείς με βεβαιότητα αν θα συνεχιστεί και με τις πρώτες βροχές. Κάποιοι άνθρωποι σίγουρα αρέσκονται περισσότερο στην επιστροφή στην καθημερινότητα που συνήθως σηματοδοτεί το φθινόπωρο, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα.

Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
Με μια ώριμη στάση απέναντι στα πράγματα και με διατήρηση της συνειδητότητάς μας ζωντανής στο παρόν. Όταν αυτά δεν αρκούν, είναι απαραίτητη η συνεργασία με έναν επιστήμονα ψυχολόγο, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο η μειωμένη διάθεση του καλοκαιριού να εξελιχθεί σε πιο μόνιμο ή σοβαρό ψυχολογικό πρόβλημα.

Περισσότερα από το VICE

Οι Ομοφοβικοί Σχολιαστές στο Ίντερνετ Εκμεταλλεύονται την Είδηση του Βιασμού στο Άργος για να Βγάλουν Μίσος

Έτσι θα Μοιάζει η Γενιά μας Όταν θα Βγούμε στη Σύνταξη

Σχέση ή Ξεπέτα; Τι Ονειρεύεσαι για Αυτό το Καλοκαίρι;