10.012 Στίχοι για τον Έρωτα, την Επανάσταση και την Κρήτη

Αν και το αριστούργημα της αναγεννησιακής κρητικής λογοτεχνίας -που αποτελεί την ελληνική εκδοχή του σαιξπηρικού Ρωμαίος και Ιουλιέτα- γράφηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο τον 17ο αιώνα, η εναλλακτική παρουσίασή του από τη Λυρική το φέρνει στο σήμερα, όπου το ερωτικό παιχνίδι δεν γίνονται με καντάδες, σαν εκείνες που έκανε ο Ερωτόκριτος στην αγαπημένη του Αρετούσα, αλλά με sexting. Τα έντονα χρώματα των σκηνικών, οι jazz ήχοι αλά Dave Brubeck, που συνοδεύουν την κρητική διάλεκτο και το μοντέρνο styling των ηρώων, που θυμίζει σύγχρονη έκθεση μόδας στο Μιλάνο, «εκμοντερνίζουν το έργο και μας επιτρέπουν να επικοινωνήσουμε με σύγχρονους όρους τα διαχρονικά χαρακτηριστικά μίας ερωτικής ιστορίας», λέει στο VICE o τραγουδοποιός Γκωτιέ Βελισσάρης, ο οποίος ερμηνεύει τον ρόλο του Πολύδωρου, του αδελφικού φίλου του Ερωτόκριτου, που είναι το αλάνι της ιστορίας και δεν φοβάται να χωθεί οπουδήποτε, για να υπερασπιστεί τον ερωτευμένο φίλο του.

Στην παράσταση του Ερωτόκριτου, οι jazz και blues ήχοι που μας προσφέρει ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής δεν μας μεταφέρουν στα βρώμικα σοκάκια της Νέας Υόρκης, αλλά στην αρχαία Αθήνα. Εκεί, ο ταπεινής καταγωγής Ερωτόκριτος ερωτεύεται τη βασιλοπούλα Αρετούσα. Καθώς αισθάνεται ότι ο έρωτάς του θα μείνει ανικανοποίητος, ο ήρωας φεύγει από την πόλη, για να ξεχάσει. Όμως η Αρετούσα επισκέπτεται τον άρρωστο πατέρα του Ερωτόκριτου και βρίσκει στο δωμάτιό του μια ζωγραφιά που την απεικονίζει, μαζί με τους στίχους που της τραγουδούσε. Ο Ερωτόκριτος επιστρέφει και οι δύο ερωτευμένοι συναντιούνται κρυφά. Η Αρετούσα παρακινεί τον αγαπημένο της να τη ζητήσει σε γάμο. Ο βασιλιάς Ηρακλής εξοργίζεται με το «θράσος» του νέου και τον εξορίζει. Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι πολιορκούν την Αθήνα, ο Ερωτόκριτος επιστρέφει στην πόλη μεταμφιεσμένος. Σε μια μάχη, σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται. Εκείνος του προσφέρει το χέρι της κόρης του, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Τότε, ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτεται, παντρεύεται την Αρετούσα και ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας.

Η σύγχρονη προσέγγιση της παράστασης ταιριάζει απόλυτα με το επιμύθιο της ιστορίας. «Ο Ερωτόκριτος μας διηγείται ότι, όταν η καρδιά αγαπά, δεν αναγνωρίζει βασιλείς και νόμους. Παίρνει πάντα το δικό της δρόμο, ακόμη και αν στο τέλος πληγωθεί ή φυλακιστεί. Αυτό έκανε πριν από τέσσερις αιώνες, αυτό παλεύει να κάνει και σήμερα», λέει ο Γκωτιέ. «Όσο υπάρχουν άνθρωποι και συναισθήματα, θα υπάρχουν και ιστορίες σαν εκείνη του Ερωτόκριτου, ένα παραμύθι που μας μαθαίνει να είμαστε ρομαντικοί και να παλεύουμε για ό,τι αγαπάμε. O Ερωτόκριτος μας ζητά να απελευθερωθούμε από τα δεσμά που μας φυλακίζουν, όπως ακριβώς κάνει η Αρετούσα που αφήνει την ασφάλεια της οικογένειας για αυτόν που αγαπά», λέει στο VICE η Μαρίνα Σάττι, η τραγουδοποιός που ερμηνεύει τον ρόλο της Αρετούσας. Μπορεί πλέον οι κοινωνικές συμβάσεις να μην είναι τόσο άτεγκτες, όπως στην Κρήτη του 17ου αιώνα και οι γονείς μας να μην είναι τόσο σκληροί, όπως ο πατέρας της Αρετούσας, «όμως τώρα η ελευθερία έχει απέναντί της έναν εσωτερικό γονέα, μία ενοχή που μας κρατά δέσμιους των συμβάσεων και δεν μας αφήνει να ζήσουμε με πάθος τα συναισθήματά μας. Στην εποχή του Βιτσέντζου Κορνάρου, οι δαίμονες ήταν κυρίως έξω από εμάς. Σήμερα βρίσκονται κυρίως μέσα μας».

Για να νικήσουν τους δαίμονές τους, οι ήρωες του κρητικού αριστουργήματος καλούνται να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους και να έρθουν σε ρήξη με τις αντιλήψεις της εποχής τους. «Η Αρετούσα είναι μια επαναστάτρια, ένα κορίτσι του σήμερα, η οποία φέρει, όμως, το βάρος της παρουσίας ενός κυριαρχικού πατέρα. Ο Ερωτόκριτος είναι ένας σκοτεινός ήρωας. Ένας πολεμιστής του οποίου ο έρωτας για την Αρετούσα γίνεται μανία. Επιστρέφει, πρώτα για να σώσει τη χώρα του, μετά για να σώσει τον βασιλιά και τέλος για να διεκδικήσει δικαιωματικά την Αρετούσα. Οι πρωταγωνιστές έρχονται σε σύγκρουση με τους γύρω τους, για να οδηγηθούν, σε αντίθεση με άλλες γνωστές ιστορίες αγάπης, σε ένα αίσιο τέλος. Όλο το έργο είναι ένα ψυχολογικό παζλ», λέει για το έργο ο σκηνοθέτης της παράστασης, Κωνσταντίνος Ρήγος.

Το μιούζικαλ του Ερωτόκριτου συνδυάζει πολλαπλές μουσικές παραδόσεις, από τους jazz ρυθμούς και τους κρητικούς ήχους έως το έντεχνο τραγούδι και τα οπερατικά recitativi. Όλα αυτά συνοδεύουν και ανανεώνουν το κρητικό ιδίωμα, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του έργου. «Ο Ερωτόκριτος είναι ξεχωριστός, επειδή είναι γραμμένος στα ελληνικά, στην κρητική διάλεκτο. Το κοινό έχει την ευκαιρία να απολαύσει ένα από τα ελάχιστα μιούζικαλ που βασίζονται σε ένα αμιγώς ελληνικό κείμενο, σε αντίθεση με τα γνωστότερα έργα του είδους, όπως η Evita και το West Side Story», λέει ο Γκωτιέ Βελισσάρης, για να προσθέσει: «Προερχόμενος από το αγγλόφωνο τραγούδι, έπρεπε ξαφνικά να μάθω να αραδιάζω σε πολύ γρήγορο τέμπο στίχους κρητικής διαλέκτου. Ακόμη, έπρεπε να αρθρώνω καθαρά τα λόγια, κάτι που δεν είναι τόσο αναγκαίο στην αγγλική τυπολογία, όπου η άρθρωση δεν έχει τόση σημασία και μπορείς να φας συλλαβές. Στην αρχή, ήταν μία μεγάλη πρόκληση, όμως το αποτέλεσμα είναι πολύ εύηχο και η γλώσσα έχει δέσει άριστα με τα μοντέρνα μουσικά στοιχεία».

Η κρητική διάλεκτος συνδυάζεται με αρκετά απαιτητικές μουσικές εναλλαγές, αφού «η φωνή πηγαίνει σε αρκετά χαμηλές και ψηλές νότες, δυναμώνει και χαμηλώνει, ώστε να αποτυπωθούν ηχητικά οι εξάρσεις και μεταπτώσεις των συναισθημάτων», λέει η Μαρίνα Σάττι. Τα έντονα συναισθήματα, σε συνδυασμό με τις συνεχείς εναλλαγές και την κίνηση στη σκηνή, προκαλεί συχνά στους πρωταγωνιστές μία σωματική ένταση που «τσαλακώνει» τις φωνές, προσφέροντάς τους μία ανθρώπινη διάσταση.

Η απόφαση να υιοθετηθεί το πρωτότυπο κείμενο του Βιτσέντζου Κορνάρου οφείλεται και στο ότι, «σε αυτό κρύβεται όλη η ποιητική δύναμη και η άφθαρτη ομορφιά του έργου. Σπάνια χρησιμοποιείται στην όπερα, στο μιούζικαλ γενικότερα, ένα ποιητικό κείμενο τόσο υψηλής ποίησης και το γεγονός αυτό, από μόνο του, συνιστά μια πρόκληση και προσδίδει μια ιδιαιτερότητα, για να μην πω μοναδικότητα, στο όλο εγχείρημα», λέει ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής.

Σε ένα από τα λίγα αναγεννησιακής κοπής έργα της ελληνικής γραμματείας, που οφείλει τη γέννησή του στις ενετικές επιρροές της Κρήτης και παραμένει σήμερα κτήμα της λαϊκής παράδοσης χάρη στη ενορχήστρωση του Χριστόδουλου Χάλαρη, δεν μπλέκεται μόνο η μοίρα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Μπλέκονται ουσιαστικά η ελαφρότητα του χιούμορ με τη βαρύτητα του δράματος, τα δύο στοιχεία κάθε νεανικού έρωτα. Όπως λέει ο Κωνσταντίνος Ρήγος, «στο πρωτότυπο κείμενο οι ήρωες είναι πολύ νεαροί: η Αρετούσα δεκατεσσάρων και ο Ερωτόκριτος μόλις δεκαοχτώ χρονών. Ο Ερωτόκριτος είναι μια μεγάλη ιστορία αγάπης, ένα επαναστατικό κείμενο για την αγάπη».

Σχετικά με το θέμα της αγάπης στον Ερωτόκριτο, η Μαρίνα Σάττι, έχοντας γεννηθεί από σουδανό πατέρα και ελληνίδα μητέρα, λέει ότι, «ο Ερωτόκριτος συγκινεί, επειδή μας λέει ότι ο έρωτας μεταξύ δύο εντελώς διαφορετικών ανθρώπων και πραγμάτων είναι που κάνει τον κόσμο να προχωρά. Ο έρωτας και η πρόοδος βρίσκεται στο άγνωστο που ξεπερνά τις συμβάσεις της ζωής, αρκεί να μην φοβηθούμε την απόρριψη και ρισκάρουμε λίγο, όπως ακριβώς έκανε ο Ερωτόκριτος με την Αρετούσα».

Περισσότερα από το VICE

Ο Φλοριάν Μάρκου Eίναι ο Αλβανός Βασιλιάς των Ρινγκ από τη Θεσσαλονίκη

Η dednewb δεν Μπορεί να Καταλάβει Γιατί τη Μισούν Τόσο

Άνθρωποι που δεν Έχουν Καπνίσει Ποτέ Χόρτο μάς Περιγράφουν πώς Φαντάζονται ότι Είναι