Μιλήσαμε με τους Ανθρώπους που Ξετρυπώνουν Χαμένες Ταινίες του Ελληνικού Κινηματογράφου

Το ελληνικό σινεμά αποτελεί ίσως έναν από τους πιο παρεξηγημένους χώρους. Αυτό νομίζω ότι συμβαίνει επειδή ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει την ύπαρξη του μεγαλύτερου μέρους αυτής της σκηνής και την κρίνει από πολυδιαφημισμένες ταινίες τύπου «I Love Karditsa» και τις -επίσης παρεξηγημένες- ταινίες της δεκαετίας του '60 που παίζουν στην τηλεόραση. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν άπειρες ταινίες εκεί έξω που, είτε δεν ενδιαφέρθηκε σχεδόν κανένας να δει, είτε έφαγαν θάψιμο από πολύ κόσμο που δεν τις κατάλαβε. Πάρτε για παράδειγμα τα «Φτηνά τσιγάρα» του Ρένου Χαραλαμπίδη, που τα τελευταία χρόνια ζουν τεράστιες δόξες. Θα πίστευε κανείς ότι πρόκειται για ένα φιλμ που όταν κυκλοφόρησε έσπασε τα ταμεία. Στην πραγματικότητα όμως, ελάχιστοι ήταν οι άνθρωποι που εμφανίστηκαν στις προβολές, ενώ οι κριτικοί την έθαψαν, καταστρέφοντας για πολλά χρόνια τη φήμη του νεαρού τότε σκηνοθέτη.

Τα τελευταία χρόνια και με την εμφάνιση του ελληνικού weird wave σινεμά, τα πράγματα τείνουν -με πολύ αργούς ρυθμούς- να αλλάξουν. Βέβαια, η όλη αναγνώριση των συγκεκριμένων προσπαθειών βασίζεται κυρίως σε ότι καταφέρουν να πετύχουν οι συντελεστές τους στο εξωτερικό, μιας και στην Ελλάδα υπάρχει μια σχετική ξενομανία. Υπάρχει μια ομάδα επαγγελματιών του χώρου όμως, που έχει σκοπό να βάλει το δικό της λιθαράκι, ώστε να αλλάξουν -έστω και λίγο- τα πράγματα. Μιλάω για τους ανθρώπους πίσω από τη «Χαμένη Λεωφόρο του Ελληνικού Σινεμά», μιας μηνιαίας προσπάθειας ανάδειξης ξεχασμένων και αδικημένων ταινιών του παρελθόντος και ένωσης του παλιού με το καινούριο. Με αφορμή τις προβολές αυτού του μήνα, επικοινώνησα με κάποια μέλη της ομάδας που στήνει τα εν λόγω event για να μάθω περισσότερα. Τις απορίες μου έλυσαν οι σκηνοθέτες Γιάννης Βεσλεμές, Ελίνα Ψύκου και Αλέξης Αλεξίου και η ιστορικός κινηματογράφου Αφροδίτη Νικολαΐδου

VICE: Αρχικά, θα ήθελα να μου πείτε δυο λόγια για την Ένωση Σκηνοθετών-Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου (ΕΣΠΕΚ), η οποία στήθηκε από κάποια τεράστια ονόματα του ελληνικού σινεμά.
Ελίνα Ψύκου: Η ΕΣΠΕΚ αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο τμήμα των ενεργών Ελλήνων σκηνοθετών. Πολύ συχνά είμαστε οι ίδιοι και παραγωγοί των ταινιών μας, γι' αυτό και το διπλό «Σκηνοθέτες–Παραγωγοί». Υπάρχει από το 1991 και είναι μέλος της FERA (Federation of European Film Directors). Ως ένωση σκηνοθετών προσπαθεί, εκτός από το να είναι το πρόσωπο μιας επαγγελματικής ομάδας που προασπίζεται τα συμφέροντα των μελών της, να επιδείξει επιπλέον και μια πολιτιστική - εκπαιδευτική λειτουργία. Οι προβολές της «Χαμένης Λεωφόρου του Ελληνικού Σινεμά» είναι η αρχή μιας προσπάθειας σε αυτήν την κατεύθυνση.

Πότε και πώς σας ήρθε η ιδέα για τις συγκεκριμένες προβολές;
Ελίνα Ψύκου: Την περασμένη άνοιξη και με γνώμονα τα παραπάνω, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΣΠΕΚ μας έδωσε το πράσινο φως, για να στήσουμε αυτή την ιδιότυπη λέσχη.
Αφροδίτη Νικολαΐδου: Από το καλοκαίρι ξεκίνησε η υλοποίηση, δηλαδή το να βλέπουμε μανιωδώς ελληνικές ταινίες των προηγούμενων δεκαετιών. Ωστόσο, η ιδέα για την προβολή παλαιότερων ελληνικών ταινιών, σε συνθήκες αίθουσας και σε κόπιες 35mm, για μια νέα ανάγνωσή και πλαισίωση τους, μάλλον κυκλοφορεί εδώ και καιρό στους χώρους μας.

Υπήρξε κάποιος συγκεκριμένος λόγος που επιλέξατε τον κινηματογράφο Άστορ ως κέντρο αυτού του εγχειρήματος;
Αλέξης Αλεξίου: Είναι ένας πανέμορφος και ιστορικός κινηματογράφος, από τους λίγους που έχουν μείνει στο κέντρο της πόλης. Ο Μπάμπης Κονταράκης, ιδιοκτήτης του Άστορ, από την πρώτη στιγμή ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό στην ιδέα μας και αποφάσισε να ρισκάρει. Αγόρασε και έστησε για την ανάγκη του αφιερώματος μια μηχανή προβολής 35mm. Η ιδέα να παίξει κάποιος παλιές και ξεχασμένες ελληνικές ταινίες -και μάλιστα σε φιλμ- στην εποχή μας, μόνο ως εξαιρετικά παράτολμη επιχειρηματικά κίνηση μπορεί να θεωρηθεί. Ελπίζουμε να μην το μετανιώσει και να ακολουθήσουν πολλά άλλα παρόμοια, πετυχημένα αφιερώματα.

Με ποια κριτήρια επιλέξατε τις ταινίες που θα προβάλλετε;
Αλέξης Αλεξίου: Το πόσο συχνά παίζονται στη μεγάλη οθόνη, πόσο δυσεύρετες είναι, πόσο ξεχασμένες ή πλήρως παρεξηγημένες είναι κάποιες από αυτές. Επίσης, το πόσο ανέλπιστα – τουλάχιστον για τους ανυποψίαστους θεατές – επίκαιρες ή επιδραστικές παραμένουν μέχρι και σήμερα. Δυστυχώς, κάποιες ταινίες που θέλαμε να παίξουμε απουσιάζουν, διότι δεν βρέθηκαν κόπιες σε καλή κατάσταση. Όμως η πλημμελής συντήρηση της κινηματογραφικής μας κληρονομιάς είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο, το οποίο καλύτερα να ανοίξουμε κάποια άλλη στιγμή.

Τι ακριβώς θα συμβαίνει σε κάθε προβολή;
Αφροδίτη Νικολαΐδου: Μέρος του concept είναι να προλογίζουν - παρουσιάζουν τις ταινίες αυτές σκηνοθέτες των νεότερων γενιών. Αυτό, αυτόματα κάνει μια σύνδεση με το τώρα και απαντά εν μέρει στην ερώτηση γιατί μας ενδιαφέρει το σινεμά αυτό. Τώρα, τι ακριβώς θα συμβαίνει σε κάθε προβολή; Ας αφεθούμε και λίγο στο τυχαίο.

Ξέρω πως είναι δύσκολο να μου μιλήσετε και για τις 35 ταινίες που θα παρουσιάσετε, οπότε, θέλετε να μου πείτε δυο λόγια για αυτές που θα προβληθούν στις 30 Ιανουαρίου & 3 Φλεβάρη;
Γιάννης Βεσλεμές: Στις 30 Ιανουαρίου και 3 Φλεβάρη θα παρουσιάσουμε την ενότητα «Βρώμικο ψωμί». Τη Δευτέρα -σε μορφή λέσχης- τις ταινίες «Η φόνισσα» (1974) του Κώστα Φέρρη, «Το εργοστάσιο» (1981) του Τάσου Ψαρρά και «Οι βοσκοί» (1967) του Νίκου Παπατάκη. Τις ταινίες και τους σκηνοθέτες θα παρουσιάσουν η Πέννυ Παναγιωτοπούλου («September», 2013) και ο Παναγιώτης Φαφούτης («Παράδεισος», 2011).

«Η φόνισσα» θα προβληθεί για πρώτη φορά σε αποκατεστημένη κόπια 35mm - πέρα από την ειδική προβολή της το 2009 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Αποτελεί μια σχεδόν ψυχεδελική ανάγνωση της ομότιτλης νουβέλας του Παπαδιαμάντη, με ένα από τα σημαντικότερα, ακυκλοφόρητα σάουντρακ του ελληνικού κινηματογράφου, σε σύνθεση Σταύρου Λογαρίδη.

«Το εργοστάσιο», είναι η τρίτη ταινία του Τάσου Ψαρρά και η δεύτερη ταινία του που συμμετέχει στο αφιέρωμα μας. Ένα εξαιρετικό δείγμα αυθεντικά λαϊκού σινεμά που φέρνει διαρκώς κοντά το δράμα με την κωμωδία.

«Οι βοσκοί», είναι για μας μέσα στη δεκάδα με τις καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών. Είναι αδιανόητο πως μόνο τα τελευταία χρόνια αυτή η ταινία κερδίζει σιγά-σιγά την αναγνωρισιμότητα που της αξίζει, κυρίως στο εξωτερικό. Ο Παπατάκης με την πρώτη του ελληνόφωνη ταινία βάζει ξεκάθαρα τις ρίζες για το μοντέρνο σινεμά που θα ακολουθήσει στα '70's και σίγουρα αποτελεί προπομπό για το σημερινό νέο κύμα των ελληνικών ταινιών.

Την Παρασκευή σε μεταμεσονύχτια προβολή θα παιχτεί η ταινία «Φόβος» (1966) του Κώστα Μανουσάκη. Θα προλογίσει ο Σύλλας Τζουμέρκας («Α Blast», 2014) και θα ακολουθήσει ένα ήσυχο vermouth & soundtracks πάρτι στο φουαγέ του Άστορ. Ο «Φόβος», μια ταινία αταξινόμητη, σηματοδοτεί και το τέλος της ενασχόλησης του Κώστα Μανουσάκη με τη σκηνοθεσία. Από τα ελάχιστα ψυχολογικά θρίλερ του ελληνικού σινεμά, άνοιξε έναν δρόμο που κανείς δεν ακολούθησε. Την τιμούμε με μια μεταμεσονύκτια προβολή και σας την παρουσιάζουμε σε 35mm και με δάκρυα στα μάτια.

Πως βλέπετε -και ζείτε- τον ελληνικό κινηματογράφο στα χρόνια της κρίσης;
Ελίνα Ψύκου: Όπως όλα στα χρόνια της κρίσης, έτσι και το ελληνικό σινεμά προσπαθεί να επιβιώσει. Η κρίση ως δημιουργικό άλλοθι λειτούργησε τα πρώτα χρόνια σαν μια μικρή παγίδα για όλους μας. Ευτυχώς, αυτό τείνει να αλλάξει. Ούτε μπορείς να κάνεις μόνο σινεμά για την κρίση, ούτε μπορείς να κάνεις μόνο φθηνές ταινίες. Επιπλέον, , το ελληνικό σινεμά δυστυχώς δεν περίμενε την καθολική οικονομική κρίση για να βιώσει τη δική του. Ήδη από πολύ νωρίτερα, οι χρηματοδοτήσεις ήταν δύσκολες, περιορισμένες και στα χέρια του κάθε Υπουργού και της κάθε Κυβέρνησης. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου πολύ συχνά ήταν ουσιαστικά κλειστό, η ΕΡΤ σε καθεστώς αδιευκρίνιστο και η ιδιωτική πρωτοβουλία όχι συστηματική. Οπότε, οι έλληνες κινηματογραφιστές ήταν από τις πιο έμπειρες σε συνθήκες κρίσης επαγγελματικές ομάδες. Συνεχίζουμε, προσπαθώντας να κάνουμε καλές ταινίες και να επικοινωνήσουμε εντός και εκτός συνόρων. Οι συνθήκες είναι δύσκολες, αλλά η μιζέρια και η γκρίνια τις κάνουν δυσκολότερες.

Τον Δεκέμβριο πραγματοποιήθηκε η πρώτη σας βραδιά, ποια ήταν η ανταπόκριση του κόσμου; Τι γεύση σας άφησε;
Γιάννης Βεσλεμές: Σε πείσμα όλων –κινηματογραφιστών, κριτικών, θεσμών- ο κόσμος λαχταράει για το ελληνικό σινεμά του παρελθόντος, αλλά αγνοεί την ύπαρξη του μεγαλύτερου κομματιού του. Η γεύση που μας άφησε είναι γλυκιά, επειδή οι προβολές ήταν γεμάτες, οι μεγαλύτεροι και οι νεότεροι ένα σώμα, οι συζητήσεις γεμάτες ενθουσιασμό και πάθος και το πάρτι μέχρι το ξημέρωμα. Η μόνη πικρή γεύση, είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια εξαιρετικές ταινίες αράχνιαζαν στις αποθήκες, παρεξηγημένες από το κοινό της εποχής τους, παραπονεμένες από κάποιες ανόητες πένες, παραγνωρισμένες από την ιστορία, παραμελημένες απ' τους θεσμούς, παράξενες από τη γέννησή τους, αλλά τόσο σημαντικές.

Είναι πολλές οι ταινίες των προηγούμενων δεκαετιών που έχουν παραγκωνιστεί από το μεγαλύτερο μέρος του κοινού;
Γιάννης Βεσλεμές: Το κοινό, καλώς ή κακώς, πρέπει κάποιος να το πάρει από το χεράκι να του πει «κοίτα, δεν μπορείς να τσουβαλιάζεις στα σκουπίδια τον κινηματογράφο ολόκληρων δεκαετιών, επειδή πήγες μια φορά σινεμά και βαρέθηκες ή δεν βρήκες τον "Νονό" και το "Mad Max" αλά ελληνικά που έψαχνες». Στην ιδιότυπη λέσχη μας θα βρεις όλα τα είδη σινεμά, τα εύκολα και τα δύσκολα. Κάποια φιλμ δεν σε πιάνουν με την πρώτη, αλλά δουλεύουν με τον καιρό, ωριμάζουν μέσα μας. Κάποια φιλμ μιλάνε στη γλώσσα σου σαν φίλοι και κάποια σε τσαντίζουν με το θράσος τους. Το σινεμά είναι διασκέδαση, αλλά και αντιπαράθεση.

Γιατί βλέπουμε εδώ και δεκαετίες χρόνια τις ίδιες ελληνικές ταινίες στην τηλεόραση;
Αλέξης Αλεξίου: Δυστυχώς, εδώ υπάρχει μια ουσιαστική έλλειψη γνώσης και μαζί ένα βαθύ πολιτισμικό κενό. Το σινεμά απουσιάζει καθολικά από όλες τις βαθμίδες της ελληνικής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ένας νέος θεατής που διαμορφώνεται σήμερα, δυστυχώς, δεν μπορεί να ενδιαφερθεί για κάτι με το οποίο στην ουσία δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή, πόσο μάλλον να αγαπήσει μερικές -αληθινά σπουδαίες- ελληνικές ταινίες, όταν δεν γνωρίζει καν την ύπαρξη τους.

Ελίνα Ψύκου: Συχνά ακούμε να λέγεται η φράση, «Μα, αυτά θέλει ο κόσμος». Ναι, αυτά θέλει ο κόσμος, επειδή αυτά έχουμε μάθει στον κόσμο. Κανείς δεν παίρνει το ρίσκο να δείξει στο κοινό και κάτι άλλο και να δώσει τον χρόνο που αρμόζει σε μια αλλαγή. Έτσι, ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.

Ποια θεωρείτε πως ήταν η καλύτερη δεκαετία για τον ελληνικό κινηματογράφο;
Ελίνα Ψύκου: Θα εκφράσω εδώ μια εντελώς προσωπική γνώμη. Η κάτι παραπάνω από δεκαετία περίοδος από τα τέλη του '70 μέχρι και τα τέλη του '80, είναι μια πραγματική αποκάλυψη. Τα έχει όλα και είναι υπέροχα. Ελευθερία, παραξενιά, μεγάλες και μικρές παραγωγές, «κουκουρουκιές», προσωπικό στυλ, εμμονή, καύλα, ανεμελιά, αθωότητα, γνώση, θεωρητική βάση, ποικιλία.

Για περισσότερα σχετικά με τις προβολές και τις εκδηλώσεις της «Χαμένης Λεωφόρου του Ελληνικού Σινεμά», εδώ.

Περισσότερα από το VICE

«Είμαι Ηθοποιός και Άτομο με Αναπηρία στην Ελλάδα - Θέλω να Αλλάξει ο Ρατσιστικός Νόμος 370/'83»

Το «Fast and Furious» Προέβλεψε Όλες τις Τάσεις της Μόδας για το 2017, Πριν από 15 Χρόνια

Πέρασα Δύο Μήνες στα Γραφεία μιας Οργάνωσης του Αρτέμη Σώρρα