«Γυναίκα Χωρίς Άνδρα, Ψάρι Χωρίς Ποδήλατο»

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών τον περασμένο Νοέμβριο, γυναίκες που ζουν στην Αθήνα είχαν εκφράσει μέσω του VICE τον φόβο τους να κυκλοφορήσουν μόνες τους το βράδυ. Οι σκέψεις τους, μου έφεραν στο μυαλό εκείνη την αφίσα από την εποχή της μεταπολίτευσης, που καλούσε σε πορεία διαμαρτυρίας: «Δικαίωμά μας είναι να κυκλοφορούμε άφοβα τη νύχτα», έγραφε το σύνθημα τότε, τρανή απόδειξη ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει, μερικές δεκαετίες μετά.

Από τις σκοτεινές διαβάσεις μέχρι τις φωτεινές καριέρες, οι γυναίκες βιώνουν στην καθημερινότητά τους τον σεξισμό, τη φαλλοκρατία, τη βία, τη διάκριση - ναι, ακόμη και σήμερα. Οι διεκδικήσεις του φεμινιστικού κινήματος δεν είναι υπόθεση του παρελθόντος, αλλά διαχρονικές. Η έκθεση Ο Φεμινισμός στα Χρόνια της Μεταπολίτευσης, 1974-1990: Ιδέες, Συλλογικότητες, Διεκδικήσεις, στο Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, έρχεται να υπενθυμίσει ότι η ιστορία του φεμινιστικού κινήματος της μεταπολιτευτικής Ελλάδας κατάφερε σημαντικές νίκες, που δίνουν έμπνευση μέχρι και σήμερα στις διαχρονικές διεκδικήσεις των γυναικών.

Μέσα στον εκθεσιακό χώρο βλέπει κανείς πλακάτ με τα πιο χαρακτηριστικά συνθήματα του μεταπολιτευτικού φεμινιστικού κινήματος: «Δεν είμαι του πατρός μου, δεν είμαι του ανδρός μου, θέλω να είμαι ο εαυτός μου», «Γυναίκα χωρίς άνδρα, ψάρι χωρίς ποδήλατο», «Γυναίκες, να κάνουμε τον φόβο μας εξέγερση», «Το προσωπικό είναι πολιτικό».

Επίσης, φωτογραφίες, πρωτοσέλιδα εφημερίδων, έντυπα, χειρόγραφα, αφίσες και οπτικοακουστικά τεκμήρια, βιβλία και περιοδικά παρουσιάζουν τις ιδέες, τις διεκδικήσεις, τη συγκρότηση δυναμικών συλλογικοτήτων και τη δράση τους στο πλαίσιο του δραστήριου φεμινιστικού κινήματος, το οποίο στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 επηρέασε σημαντικά την ελληνική κοινωνία, αναδεικνύοντας και νέες πτυχές του αγώνα για τη γυναικεία απελευθέρωση.

Όπως αναφέρεται και στο σημείωμα της έκθεσης, τις επιστημονικές υπογραφές της οποίας έχουν η Ντίνα Βάιου, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, η Νίκη Μαρωνίτη, η Μαρία Ρεπούση και η Αγγελική Ψαρρά, «Με την κατάρρευση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974, στο περιβάλλον της Μεταπολίτευσης, νέα συλλογικά υποκείμενα εμφανίζονται στον δημόσιο χώρο της πολιτικής και διεκδικούν με δυναμισμό την πολιτική τους ορατότητα. Ανάμεσά τους και νέες γυναίκες που για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο κλίμα ανάλογων κινημάτων που ανθούσαν ήδη σε χώρες του δυτικού κόσμου, δείχνουν αποφασισμένες να διερευνήσουν το συνολικό τοπίο των σχέσεων εξουσίας ανάμεσα στα φύλα και να αγωνιστούν για τη γυναικεία απελευθέρωση», γράφουν και καταλήγουν:

«Την ίδια εποχή, πολλές γυναίκες επιλέγουν να οργανωθούν σε κινήσεις που καταγγέλλουν τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, διεκδικούν την ισότητα των φύλων και επιδιώκουν την κατοχύρωση της γυναικείας παρουσίας στην πολιτική. Με την πρωτόγνωρη ποικιλομορφία του και τις αντίστοιχες αντιθέσεις του, το μεταπολιτευτικό φεμινιστικό κύμα θα διαρκέσει από το 1974 έως το τέλος της δεκαετίας του 1980. Στο διάστημα αυτό, το "γυναικείο ζήτημα" θα γνωρίσει σκληρές αντιδράσεις και θα βρεθεί επανειλημμένα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος: στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, στις σελίδες των εφημερίδων, στις συνεδριάσεις των κομμάτων και των κομματικών νεολαιών, αλλά και στις καθημερινές συζητήσεις. Οι γυναίκες, οι φεμινίστριες, οι έμφυλες σχέσεις θα ενώσουν, αλλά και θα διχάσουν. Στο μεταξύ, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει πρόβλημα, η πολιτεία θα συστήσει θεσμούς επιφορτισμένους με την ισότητα των φύλων και θα οργανώσει σχετικές παρεμβάσεις. Θα επιχειρήσει ταυτόχρονα να μετριάσει τις θεσμικές διακρίσεις σε βάρος των γυναικών. Με το Σύνταγμα του 1975 καθιερώνεται για πρώτη φορά η πλήρης ισότητα των φύλων. Η συνταγματική κατοχύρωση της ισότητας δρομολογεί νομοθετικές αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο, το Εργατικό Δίκαιο κ.ο.κ. Το 1984, θα θεσπιστεί το νομοθετικό πλαίσιο για τους βιασμούς και το 1986 το ελληνικό κοινοβούλιο θα συγκατατεθεί, έστω με προϋποθέσεις, στο δικαίωμα των γυναικών στη διακοπή μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και θα νομιμοποιήσει τις εκτρώσεις».

*Η έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, «Ο Φεμινισμός στα Χρόνια της Μεταπολίτευσης, 1974-1990: Ιδέες, Συλλογικότητες, Διεκδικήσεις», θα διαρκέσει μέχρι τις 17 Δεκεμβρίου 2017.

Περισσότερα από το VICE

Οι Άνθρωποι που Συναντάς Όταν Ψάχνεις Καινούριο Συγκάτοικο

Ο Έλληνας που Πολέμησε στη Ζούγκλα του Βιετνάμ Αφηγείται τη Ζωή του

O Απόλυτος Οδηγός Επιβίωσης για τις Διακοπές σου στο Χωριό με το Σόι