Η Εργασία του Μεταπτυχιακού Φοιτητή Αλέξη Τσίπρα για τα Προσφυγικά

Στις αρχές Μαρτίου, η είδηση ότι δίνεται «πράσινο φως» για την άμεση έναρξη του έργου αποκατάστασης των προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, για τους περισσότερους πέρασε στα ψιλά - ίσως επειδή τα τελευταία χρόνια έχουν ακουστεί τόσα διαφορετικά πλάνα για το μέλλον των προσφυγικών που ακόμα και οι πιο καλόβουλοι είναι δύσκολο πλέον να πιστέψουν τους τίτλους. Αυτήν τη φορά, όμως, φαίνεται ότι το έργο όντως θα προχωρήσει, ένα έργο αρκετά συμβολικό για την ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και για τον ίδιο τον πρωθυπουργό που φαίνεται να τον απασχολούσε το ζήτημα από όταν ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο το 2001.

Σε ανακοίνωσή του ο Πρόεδρος της «Ανάπλαση ΑΕ», καθηγητής αρχιτεκτονικής ΕΜΠ και επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ για υποψήφιο δήμαρχο στον Πειραιά, Ν. Μπελαβίλας, σημειώνει:

Το όραμα της αείμνηστης καθηγήτριας του Πολυτεχνείου, Άννης Βρυχέα, αποτυπώνει και στην 20σέλιδη μεταπτυχιακή του εργασία και ο Αλέξης Τσίπρας που εκπόνησε στο πλαίσιο του μαθήματος «Θέματα Αστικού Σχεδιασμού». Το θέμα της εργασίας ήταν «Η περιοχή των Αμπελοκήπων και ιδιαίτερα το κτήμα Θων και οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας».

Η εργασία ξεκινά με εισαγωγή στην περιοχή μελέτης αναφερόμενη σε στοιχεία για την περιοχή. Ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρει χαρακτηριστικά πως «η περιοχή των Αμπελοκήπων, παρά το γεγονός ότι έχει ήδη υπερκεμεταλευθεί, συνεχίζει να αποτελεί "φιλέτο" για τις μεγάλες εργολαβικές εταιρείες που εποφθαλμιούν σε αυτήν την περιοχή, την ανάπτυξη των κερδοσκοπικών τους επιδιώξεων. Έτσι, ακόμη και οι τελευταίοι εναπομείναντες ελεύθεροι χώροι, που οι κάτοικοι προσδοκούν τη μετατροπή τους σε χώρους πρασίνου, κινδυνεύουν σήμερα να τσιμεντοποιηθούν», κάνοντας ξεκάθαρο το ιδεολογικό του υπόβαθρο στην προσέγγιση της μελέτης.

Αφήνοντας απ' έξω τα όσα παραθέτει ο πρωθυπουργός για το κτήμα Θων, ας δούμε τι γράφει για την περίπτωση των προσφυγικών της Αλεξάνδρας.

Στην εργασία του, ο μεταπτυχιακός φοιτητής Αλέξης Τσίπρας δεν ξεχνά να αναφερθεί και στην αρχιτεκτονική ποιότητα των προσφυγικών κατοικιών, τους αρχιτεκτονικούς λόγους δηλαδή που κάνουν τις προσφυγικές κατοικίες σημαντικές μέχρι και σήμερα:

«Το 1935 ο Αρχιτέκτονας κ. Λάσκαρης και ο πολιτικός μηχανικός Δ. Κυριακός, σημαντικοί και επώνυμοι μηχανικοί της εποχής, σχεδίασαν και κατασκεύασαν οκτώ τριώροφες πολυκατοικίες με 228 διαμερίσματα, σύμφωνα με τις αρχές του μοντέρνου κινήματος και συγκεκριμένα του Μπαουχάους, στο πλαίσιο ενός προγράμματος "εκκαθάρισης τρωγλών" προκειμένου να στεγαστούν πρόσφυγες του '22. Πρόκειται για τα γνωστά "Προσφυγικά της Λ. Αλεξάνδρας". Ένα οικιστικό συγκρότημα φορτωμένο με ιστορικές μνήμες αλλά και αξιοσήμαντη αρχιτεκτονική αξία που, όμως, εξαιτίας της υποβάθμισής του δεν είναι εκ πρώτης όψεως διακριτή».

Η Επανάσταση της Μόδας Έκανε Στάση στην Αθήνα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

«Ο προσφυγικός οικισμός της Λ. Αλεξάνδρας των 8 ομοιόμορφων πολυκατοικιών έχει διάταξη από βορρά προς νότο, από την οδό Τριχωνίδως μέχρι την Λεωφόρο Αλεξάνδρας και ανάμεσά τους οι οδοί Κερκίνης, Κορωνείας, Ορεστιάδας, Ξυνιάδος, Βεγορίτιδος. Το κάθε ένα από 228 διαμερίσματα έχει εμβαδόν 50 τ.μ. είναι διαμπερές και φωτεινό με μπαλκόνια και στις δύο όψεις, περιβάλλεται από πέτρινους εξωτερικούς τοίχους 55 cm, πράγμα που σημαίνει δροσιά τους καλοκαιρινούς μήνες και ζεστασιά τους χειμερινούς. Ο σκελετός των κτισμάτων είναι από σκυρόδεμα, η τοιχοποιία όμως επιλέχθηκε από πέτρα, προφανώς για λόγους κλιματολογικούς. Η διαρρύθμισή τους αλλά και τα υλικά κατασκευής τους (ξύλινα πατώματα, διακοσμητικά πλακάκια, μόνωση σε τοίχους και δώματα) δεν έχουν να κάνουν σε τίποτα με τη σημερινή εξωτερική τους εικόνα», αναφέρει μεταξύ άλλων.

Φυσικά, από την εργασία του Αλέξη Τσίπρα δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι ιστορικοί λόγοι που καθιστούν αυτά τα κτίρια σημαντικά, μέχρι και σήμερα. Όπως γράφει χαρακτηριστικά:

«Αν μπορούσαμε να ψάξουμε ένα παράδειγμα στη σύγχρονη Αθήνα για να ορίσουμε την, κατά Rossi, φορτισμένη με τη συλλογική μνήμη και το ιστορικό βάρος, έννοια του αστικού συντελεστή, σίγουρα θα επιλέγαμε μεταξύ των πρώτων τα προσφυγικά της Λ. Αλεξάνδρας. Η μοναδική αυτή σχέση ανάμεσα στον τόπο και στις κατασκευές του, η ταύτιση των αρχιτεκτονικών κατασκευών με τα ανθρώπινα γεγονότα, η μεταμόρφωση του αρχιτεκτονικού κατασκευάσματος σε ζωντανή μαρτυρία, εκφραστή της συλλογικής μνήμης, στοιχείο της συνείδησης, της πόλης που ενώνει το παρελθόν με το μέλλον, αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά ενός αστικού συντελεστή, χαρακτηριστικά που συγκεντρώνονται στις προσφυγικές κατοικίες της Λ. Αλεξάνδρας.

»Οι προσφυγικές κατοικίες της Λ. Αλεξάνδρας δεν φέρουν μόνο το ιστορικό φορτίο της προσφυγιάς, του ξεριζωμού, της λαχτάρας για το ξαναχτίσιμο μιας νέας ζωής σε έναν ξένο τόπο, όπως άλλωστε φέρουν όλες οι προσφυγικές κατοικίες. Στην προκειμένη περίπτωση και λόγω της κεντρικής τοποθεσίας τους, οι προσφυγικές κατοικίες της Λ. Αλεξάνδρας έχουν συνδεθεί με ορισμένες από τις σημαντικότερες ιστορικές στιγμές που διαδραματίστηκαν στην κεντρική αυτή λεωφόρο της πρωτεύουσας. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι ταυτισμένες με τα δραματικά γεγονότα του Δεκέμβρη του ‘44. Τις μεγάλες διαδηλώσεις, τα πάθη και το δράμα ενός λαού, που χρόνια τώρα μένει χαραγμένο στους τοίχους των προσφυγικών κατοικιών».

Κάτι που ακόμα δεν έχει απαντηθεί είναι τι θα απογίνουν τα αποτυπώματα των μαχών του Εμφυλίου στους τοίχους των προσφυγικών. Ο Αλέξης Τσίπρας, σχετικά με το ζήτημα, σημείωνε στην εργασία του:

«Το Δεκέμβρη του ‘44, οι οχυρωμένοι στις κατοικίες αντάρτες δέχτηκαν πλήθος από σφαίρες και οβίδες από τους Άγγλους στρατιώτες του Σκόμπι. Οι εξωτερικοί σοβάδες έπεσαν, η λιθοδομή αποκαλύφθηκε, τα παράθυρα έσπασαν. Αργότερα οι κάτοικοι ξαναγύρισαν και με δικά τους έξοδα επισκεύασαν ό,τι μπορούσαν από τις ζημιές. Οι σφαίρες όμως φώλιασαν για χρόνια στα κίτρινα ντουβάρια που δεν επισκευάστηκαν ποτέ, σαν να ήθελαν οι κάτοικοί τους να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη της ιστορίας, να την κάνουν συλλογική συνείδηση, στοιχεία της ίδιας της ζωής αυτής της πόλης. Ο Στρατής Τσίρκας στη “Χαμένη Άνοιξη” λέει ότι τα βλήματα των μαχών του εμφυλίου δεν καλύφθηκαν πουθενά στις πολυκατοικίες αυτές από σοβά, σαν μια άτυπη κοινή απόφαση όλων των ανθρώπων της πόλης να μην ξεχάσουν τις μέρες της οδύνης. Βέβαια, μια τέτοια συμφωνία ποτέ δεν έγινε, τηρήθηκε όμως σιωπηλά για να μαρτυρεί ότι το συλλογικό υποσυνείδητο συγκρατεί αξίας και μνήμες που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ούτε γραφειοκρατικές αποφάσεις ούτε θεσμικού τύπου συμβάσεις».

Τα αιτήματα των κατοίκων, όπως αποτυπώνονταν το 2001, παραθέτει στην εργασία ο Αλέξης Τσίπρας. Τα βασικά από αυτά φαίνεται μάλιστα να μην καταπατούνται με βάση τα όσα έχουν ανακοινωθεί για το έργο. Όπως σημείωνε:

«Από την πλευρά των κατοίκων η θέση ήταν αναμενόμενη και απλά διατυπωμένη:

• Όχι στην ολική κατεδάφιση.
• Διατήρηση των μισών τουλάχιστον πολυκατοικιών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η διαμονή στον χώρο για όσους δεν θέλουν με τίποτα να αφήσουν τα σπίτια τους.
• Ανακαίνιση, επισκευή εξωτερικά και συντήρηση εσωτερικά.
• Ναι στην ανάπλαση της περιοχής με πράσινο, πολιτιστικές δραστηριότητες, αναψυχή.
• Ναι σε -υπόγειο, σίγουρα- garage.
• Ναι σε ενδεχόμενη (ουσιαστική όμως) αποζημίωση ή μετεγκατάσταση για όσους εκ των ιδιοκτητών επιθυμούν».

Στις μελέτες της καθηγήτριας Άννης Βρυχέα στηρίζεται ο Αλέξης Τσίπρας για να παρουσιάσει τις προτάσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για τα Προσφυγικά. Όπως σημειώνει:

«Από την πλευρά του, το ΕΜΠ μετά από μελέτη της περιοχής, επί τρία εξάμηνα, στο πλαίσιο μαθήματος στον τομέα ΙΙΙ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων και βάση των αντίστοιχων εργασιών που εκπονήθηκαν από τους φοιτητές, έχει καταλήξει στα κάτωθι συμπεράσματα που αναλύονται σε άρθρο της υπεύθυνης καθηγήτριας Άννης Βρυχέα, στην εφημερίδα Αυγή.

α. Ο κενός υπαίθριος χώρος που διατρέχει τα κτίρια είναι μεγάλης εκτάσεως και μπορεί να μετασχηματιστεί σε χώρο πρασίνου και αναψυχής, χωρίς άσκοπες κατεδαφίσεις που δημιουργούν όχι μόνο κοινωνικό πρόβλημα αλλά και άλλη μία πληγή στην ιστορία αυτής της πόλης και των κτιρίων της. Ανάμεσα στο πράσινο, μπορεί να διαμορφωθεί κοινόχρηστος υπαίθριος χώρος πολλαπλών χρήσεων, που να φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθώς και παιδότοπος.

β. Στο πίσω μέρος, με τη μεγάλη υψομετρική διαφορά σε σχέση με τη Λ. Αλεξάνδρας, μπορεί να κατασκευαστεί ακόμα και υπόγειο γκαράζ, για τις ανάγκες της περιοχής.

γ. Τα τετραγωνικά μέτρα κτισμένης επιφάνειας που θα απελευθερωθούν από τα διαμερίσματα των ιδιοκτητών που επιθυμούν να τα πουλήσουν -με τις τιμές βέβαια που αντιστοιχούν στην περιοχή- θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν μέσα και από συνενώσεις ανάλογα με τις ανάγκες, ως χώροι εργασίας, εξυπηρετήσεων ή κατοικίας.

δ. Οι υπάρχουσες κατοικίες, λόγω του αρχικού τους σχεδιασμού προσφέρονται για σύγχρονες παρεμβάσεις σχεδιασμού και μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων που επιθυμούν να παραμείνουν».

Ο Αλέξης Τσίπρας κλείνει την εργασία τους λέγοντας πως «Όλα αυτά βέβαια θα παραμένουν οράματα αναξιοποίητα, όσο ρεαλιστική και αν είναι η εφαρμογή τους, για όσο τα κέρδη κάποιων εταιρειών είναι πάνω από τις ανάγκες των κατοίκων της πόλης για ποιότητα ζωής».

Περισσότερα από το VICE

«Δεν Φανταζόμουν ότι Αυτό που με Περίμενε Είναι η Κόλαση της Μόριας»

Η Αθήνα Αγαπά τα Μπονσάι και το Καράτε

Αντώνης Αραβαντινός: Επάγγελμα Δεσμοφύλακας