Ρωτήσαμε Έλληνες Άνδρες να μας Πουν την Άποψή τους για τον Φεμινισμό

Μπροστά σε όλο αυτό, οι άνδρες καλούμαστε να πάρουμε θέση. Φυσικά, δεν μιλώ για τους εκ πεποιθήσεως σεξιστές, ούτε καν για όσους δηλώνουν μη σεξιστές, αλλά πράττουν εμφανώς αντίστροφα. Μιλώ για όσους από εμάς θεωρούμε πως καταφέρνουμε με σχετική επιτυχία να μην επηρεάζει τη συμπεριφορά ή τον λόγο μας το φύλο του ατόμου στο οποίο απευθυνόμαστε ή αναφερόμαστε. Για εμάς που θέλουμε να αποτελούμε μια γενιά νέων ανδρών που θα αναπαράγει στον ελάχιστο δυνατό βαθμό τα στερεότυπα του παρελθόντος και έτσι θα αφαιρεί σε καθημερινή βάση λίγα από τα βάρη που έχει να σηκώσει ως γυναίκα η φίλη, η σύντροφος, η αδελφή μας. Η επιτυχία ή μη αυτής της προσπάθειας, όμως, δεν μπορεί παρά να κριθεί από τις ίδιες τις γυναίκες. Τι κάνουμε, λοιπόν, οι άνδρες; Πώς βλέπουμε το θέμα; Διαφωνούμε σε κάτι με όσες διεκδικούν τα αυτονόητα; Τελικά, τα καταφέρνουμε να μην είμαστε σεξιστές;

Νίκος, 38 ετών, εκπαιδευτικός

Το γυναικείο ζήτημα είναι σαφώς πολιτικό, δεν μπορώ να το δω ξέχωρα από τη γενικότερη πολιτική πραγματικότητα. Προφανώς υπάρχει διαχρονικά ανισότητα και αδικία προς τις γυναίκες. Σε επίπεδο νομοθετικού πλαισίου έχει γίνει πρόοδος, κυρίως μέσα από τις αλλαγές που πέρασαν το ’83, αλλά στην πράξη υπάρχουν πολλά που πρέπει να αλλάξουν. Με ενοχλεί, για παράδειγμα, ο τρόπος που εμφανίζεται το γυναικείο φύλο και σώμα στην πλειοψηφία των ΜΜΕ. Είναι στερεοτυπικός. Με εξοργίζει ο σεξιστικός λόγος περί ευθύνης της γυναίκας στον βιασμό και οι υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί με βάση το ντύσιμο. Ή ακόμη, αυτή η ιδέα ότι η γυναίκα θα δικαιώσει τον ρόλο της μόνο μέσα από τη μητρότητα. Βλέπω φίλες μου να παλεύουν να ικανοποιήσουν πολλούς ρόλους ταυτόχρονα, να συνδυάσουν την καριέρα με την τεκνοποίηση, επειδή φοβούνται ότι αν δεν κάνουν ένα παιδί, δεν θα νιώσουν ποτέ ολοκληρωμένες. Επίσης, με ενοχλεί ο διαχωρισμός επαγγελμάτων ή ακόμη ο λόγος περί δεξιοτήτων που έχει ή δεν έχει a priori το κάθε φύλο, λόγος που μάλιστα αναπαράγεται συχνά από γυναίκες. Θυμάμαι μια προϊστάμενή μου με την οποία ήταν να παρακολουθήσουμε ένα σεμινάριο και είχαμε να διαλέξουμε τμήματα. Ενώ εγώ, με βάση τα δικά μου στερεότυπα, επέλεξα ένα τμήμα όπου δίδασκε γυναίκα, εκείνη επέλεξε τμήμα όπου δίδασκε άνδρας, λέγοντας πως «Εγώ επιλέγω όποιο έχει άνδρες, με τις γυναίκες δεν νιώθω καμιά σιγουριά, είναι άσχετες και συναισθηματικές».

Βέβαια, πρέπει να παραδεχτώ ότι ακόμη και αν θεωρώ τον εαυτό μου αφυπνισμένο πάνω στο γυναικείο ζήτημα, έχω πολλή δουλειά να κάνω. Επειδή διάβασα δυο μπροσούρες και έκανα τρεις κουβέντες, δεν σημαίνει ότι εξαφανίστηκαν από μέσα μου όλα τα στερεότυπα που σχετίζονται με το φύλο. Έχω συμμετάσχει σε κάποιες μικρές δράσεις με φεμινιστικό περιεχόμενο και γνωρίζω ανθρώπους που είναι πολύ ενεργοί, κυρίως μέσα από μικρές συλλογικότητες στον ευρύτερο χώρο των Εξαρχείων. Το κίνημα, ωστόσο, δεν είναι ενιαίο και ούτε συμφωνώ σε όλα. Κομμάτια του για παράδειγμα κάνουν κατά τη γνώμη μου κατάχρηση του «politically correct» ή επιχειρούν να ερμηνεύουν κοινωνίες και καταστάσεις άλλων εποχών, μέσα από πλαίσιo που ορίσαμε πριν από δέκα χρόνια. Τέτοιες επιλογές μπορούν να οδηγήσουν σε συμμετρικό πρόβλημα, δηλαδή πηγαίνοντας κόντρα στην πατριαρχία, να τροφοδοτούμε τη μητριαρχία.

Ένα άλλο θέμα που καλείται να λύσει κατά τη γνώμη μου το φεμινιστικό κίνημα είναι πώς θα απευθυνθεί σε πιο mainstream ακροατήρια, σε ανθρώπους που δεν είναι απαραίτητα ήδη αφυπνισμένοι - και αυτό να το καταφέρει χωρίς εκπτώσεις, χωρίς να κρύψει δηλαδή τον πυρήνα του προβλήματος, που είναι το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία είναι βαθιά συντηρητική, σεξιστική και σε μεγάλο βαθμό βολεμένη από την καταπίεση την οποία έχει επιβάλει στη γυναίκα. Σκέφτομαι, λοιπόν, πως ο χώρος εργασίας μου, αυτός του σχολείου, προσφέρεται για δράσεις που αναδεικνύουν την ιδέα της ισότητας των φύλων. Εμείς οι εκπαιδευτικοί μπορούμε να δανειζόμαστε τη ρητορική του φεμινιστικού κινήματος, για να μεταφέρουμε μηνύματα στους μαθητές και μπορώ να δω τον εαυτό μου μέσα σε τέτοιες πρωτοβουλίες.

Γιώργος, 25 ετών, φοιτητής

Ενώ ο φεμινισμός αφορά κυρίαρχα τις γυναίκες και τα LGBTQI+ άτομα, είναι σημαντικό να μας βρίσκουν σύμμαχους σε αυτήν την υπόθεση. Μέσα από τη συμμετοχή μας, ακούγοντας τα μικρά και καθημερινά προβλήματα των γυναικών και των LGBTQI+ ατόμων, ανοίγουν ορίζοντες και για τη δικιά μας χειραφέτηση. Ήταν η άνοδος αυτών των κινημάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό που προσωπικά με κινητοποίησε να εμπλακώ ενεργά, ενώ σημαντικότατη υπήρξε για μένα και η υπόθεση της Π.Α, που ανέδειξε την ανάγκη για δυναμική και μαζική υπεράσπιση της γυναικείας αυτοάμυνας.

Επίσης, καθημερινά βλέπω μπροστά μου ανισότητες σε βάρος των γυναικών, σε επίπεδο αμοιβών, αλλά και ελεύθερου χρόνου. Πολλές φορές, οι γυναίκες στον περίγυρό μου δεν μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα στις δραστηριότητες που εμπλέκονται, επειδή δέχονται πίεση σχετικά με τις υποχρεώσεις του σπιτιού και της οικογένειας. Έπειτα, βλέπω πώς συμπεριφέρονται πολλοί άνδρες σε σερβιτόρες ή πωλήτριες σε καταστήματα και θέλω αυτό να σταματήσει. Είδα, ακόμη, την καταπίεση μέσα στους καταυλισμούς των προσφύγων όπου έτυχε να βρεθώ, με τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν διπλό πρόβλημα, αυτό της προσφυγιάς και αυτό της καταπίεσης από τους άνδρες τους μέσα στο σπίτι.

Για αυτούς τους λόγους, λοιπόν, συμμετέχω σε δύο συλλογικότητες με φεμινιστικό πρόσημο. Έως τώρα, δεν έχω αντιμετωπίσει κάποια επιφυλακτικότητα, επειδή είμαι άνδρας. Νομίζω πως αν αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου ως σύμμαχο του κινήματος και δεν προσπαθείς να πρωταγωνιστήσεις και να καταλάβεις τον πυρήνα, τότε είσαι ευπρόσδεκτος.

Γενικά, είμαι σύμφωνος με τα προτάγματα του φεμινιστικού κινήματος, ειδικά τα δύο τελευταία χρόνια. Νομίζω πως λειτουργεί θετικά και αυτή η ιστορία με το #metoo. Είναι καλό που γυναίκες αναγνωρίσιμες δίνουν το παράδειγμα της καταγγελίας και στόχος του κινήματος είναι να μπορεί, μέσα από την αλληλεγγύη και τη συνολική πάλη απέναντι στον σεξισμό και την κουλτούρα του βιασμού, να εγγυάται την αντίδραση απέναντι στα πολλά περιστατικά που συμβαίνουν στις γυναίκες της διπλανής πόρτας.

[VICE Video] #Γυναίκα: Το Σώμα της Ανήκει

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Όσον αφορά εμένα, μέσα από τη συμμετοχή μου σε δράσεις, όπως για παράδειγμα η διοργάνωση του Patra’s Pride, νιώθω ότι γίνομαι καλύτερος άνθρωπος. Πλέον, τείνω να σκέφτομαι δύο φορές «Μήπως κάνω κάτι σεξιστικό τώρα;». Σκέφτομαι ακόμη, μήπως η όποια αρρενωπότητα προκύπτει από τη φυσιογνωμία μου έχει προσβάλει κάποιους ανθρώπους; Μήπως σε συζητήσεις έχω πάρει περισσότερο χώρο από όσο μου αναλογεί, επειδή μπορώ να υψώσω τον τόνο της φωνής μου ψηλότερα από κάποια γυναίκα; Έπειτα, σκέφτομαι ξανά τον τρόπο προσέγγισης του φλερτ. Παλιότερα ίσως έκανα και εγώ σχόλια σε αντροπαρέες για τα οποία δεν είμαι περήφανος ή ίσως στον λόγο μου να αντικειμενοποιούσα το σώμα της γυναίκας. Προφανώς, τέτοιες συμπεριφορές δεν εξαλείφονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά η εμπλοκή μου στο φεμινιστικό κίνημα με έχει κάνει να σκεφτώ ξανά πολλά πράγματα.

Στέλιος, 29 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος

Ο φεμινισμός είναι αναγκαίος στην κοινωνία, επειδή θυμίζει τα ευκόλως εννοούμενα που –δυστυχώς, πολλές φορές- παραλείπονται. Επειδή, κατά τη γνώμη μου, στην Ελλάδα του 2018 θα έπρεπε να είναι δεδομένο ότι είμαστε όλοι ίσοι. Εντάξει, τα πράγματα δεν είναι τόσο ακραία, όσο στα βάθη της Τουρκίας, όπου έχω βρεθεί ως ερευνητής-φοιτητής και είδα με τα μάτια πώς είναι να μην μπορεί η γυναίκα να κυκλοφορήσει μόνη της, αφού πέσει ο ήλιος. Από την άλλη, δεν είμαστε και Νορβηγία, όπου οι γυναίκες, για παράδειγμα, συμμετέχουν σε δημόσιες και πολιτικές συζητήσεις, κατά κανόνα, με μεγαλύτερο δυναμισμό από τις Ελληνίδες.

Υπάρχει, λοιπόν, δρόμος ακόμη να διανύσουμε και άρα καλώς υπάρχει το φεμινιστικό κίνημα. Έχω δει, για παράδειγμα, άνδρες αστυνομικούς να μιλούν σε γυναίκες που θέλουν να καταγγείλουν κάτι, με προσποιητή ευγένεια και ύφος του τύπου «Εντάξει, πες ό,τι είναι να πεις να τελειώνουμε», ενώ σε άνδρες να εξηγούν αναλυτικά τα θέματα και να δίνουν περισσότερη προσοχή στα αιτήματά τους. Στην Ελλάδα, επίσης, συναντάμε συχνά τους σεξιστές που δηλώνουν «της παλιάς σχολής». Φορτώνονται όλες τις βαλίτσες ή τα ψώνια, επειδή θεωρούν τις γυναίκες εξ’ ορισμού αδύναμες, λένε με κάθε ευκαιρία ότι «εγώ γυναίκες δεν χτυπάω», αλλά τις υποτιμούν συνέχεια. Απέναντι σε αυτούς τους τύπους, λοιπόν, είναι απαραίτητος ο φεμινιστικός λόγος.

Όμως ο φεμινισμός πρέπει να στρέφεται παράλληλα και στην άλλη πλευρά, αυτή του θύματος που δεν έχει επίγνωση. Ενδεχομένως, κάποιες φεμινιστικές ομάδες το κάνουν ήδη. Επειδή πολλές γυναίκες, μεγαλωμένες μέσα στην πατριαρχία, αναπαράγουν οι ίδιες στερεότυπα. Θυμάμαι μια φορά που κάνοντας τζόγκινγκ βρέθηκα σε ένα σκοτεινό σημείο και κάποια στιγμή τρόμαξα, όταν αντιλήφθηκα ξαφνικά μια γυναίκα που περπατούσε πίσω μου. Η αντίδρασή της ήταν χαρακτηριστική: «Σας τρόμαξα. Και εγώ που νόμιζα ότι μόνο οι γυναίκες φοβούνται τα βράδια…». Την απογοήτευσα, φαίνεται.

Ο φεμινισμός, λοιπόν, είναι –δυστυχώς, επαναλαμβάνω- αναγκαίος στις μέρες μας. Ωστόσο, οι φορείς του ενίοτε, φτάνουν και στην υπερβολή. Όσοι και όσες έχουμε επίγνωση της ευαισθησίας του θέματος, τείνουμε συχνά να αυτολογοκρινόμαστε, για να μην μας χαρακτηρίσει ως σεξιστές κάποιος φεμινιστής ή φεμινίστρια. Έχω πιάσει τον εαυτό μου να διστάζω να κάνω πλάκα στην κολλητή μου σε δημόσιο χώρο, με τον φόβο μήπως προκαλέσω κάποιο σχόλιο από διπλανό τραπέζι. Θεωρώ ότι πρέπει να μιλάμε ανοιχτά. Αν κάποιος ή κάποια, εν προκειμένω, έχει καλοπροαίρετα να παρατηρήσει κάτι, θα το κάνει ευγενικά.

Σε ορισμένους ανθρώπους ίσως φαίνονται υπερβολικές ή προκλητικές και κάποιες εκδηλώσεις των φεμινιστριών, κάποια συνθήματα, συμπεριφορές κτλ. Εγώ αυτά τα βρίσκω θεμιτά, επειδή πολλές φορές χρειάζεται το σοκ, για να κάνεις τον άλλο να σε ακούσει και να πιστέψει πως δεν ασχολείσαι απλώς επειδή συζητιέται παντού το ζήτημα, αλλά επειδή επηρεάζει την ίδια σου τη ζωή.

Κωστής, 39 ετών, μουσικός

Η άποψή μου για το γυναικείο ζήτημα δεν νομίζω πως διαφέρει από την άποψη που έχω σχετικά με την οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα έχει υποστεί καταπίεση κατά τη διάρκεια της Ιστορίας. Αυτά τα ζητήματα με απασχολούν από την εφηβεία μου και παρά τα πολλά χρόνια που έχουν περάσει από τότε, εξακολουθεί να με εκπλήσσει το γεγονός ότι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν κάποια χαρακτηριστικά διαφοροποίησης με εμφανέστατο σκοπό την άσκηση εξουσίας και τα οικονομικά οφέλη που μπορούν να προκύψουν από αυτή.

Όσον αφορά ειδικά το γυναικείο ζήτημα, σαφώς έχει γίνει μεγάλη πρόοδος, τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες, αλλά σίγουρα μένει πολύς δρόμος ακόμη να καλυφθεί. Από την άλλη, βέβαια, η τάση για επιβολή που δημιουργεί τέτοιου είδους προβλήματα δεν φαίνεται να μετριάζεται στον πλανήτη - κάθε άλλο. Οπότε, έχω μια επιφύλαξη σχετικά με το αν η πρόοδος που καταγράφουν τα στατιστικά, ακόμη και αν αυτή φτάσει στο επίπεδο της πλήρους ισότητας των φύλων, θα βιώνεται ως τέτοια στην πραγματική ζωή από τις γυναίκες, πίσω από κλειστές πόρτες.

Η κοινωνία έχει ραμμένα κοστούμια ανάλογα με το φύλο σου, έτοιμα να τα φορέσεις. Θυμάμαι τον εαυτό μου πριν από περίπου 15 χρόνια, παρόλο που με θεωρούσα ανοιχτόμυαλο, πάνω σε καυγά σχετικά με το αν θα συζήσω με την κοπέλα που έβγαινα τότε, να της λέω κατά λέξη: «Κοίτα να δεις, μπορεί να είναι αυτό το όνειρό σου και ο ρόλος που σου έχει ανατεθεί, αλλά εμένα η κοινωνία μου έχει αναθέσει να κάνω άλλα πράγματα, που έχουν σχέση με τη δουλειά μου, τη μουσική μου…». Μερικές ημέρες αργότερα, χωρίς την πίεση της στιγμής, αναρωτήθηκα αν τα πιστεύω αυτά τα πράγματα. Συνειδητά είναι σίγουρο ότι δεν τα πιστεύω, αλλά αν δεν τα πιστεύω, γιατί τα ξεστόμισα, όταν πιέστηκα; Άρα, όσο προοδευτικό ή εναλλακτικό να θεωρείς τον εαυτό σου, χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά, για να μη φορέσεις το «κοστούμι». Από την πλευρά των γυναικών, το «κοστούμι» περιλαμβάνει αυτήν την προσδοκία προς τη νέα γυναίκα να παίξει τον «προδιαγεγραμμένο» ρόλο της. «Πότε θα γίνεις εσύ νυφούλα;» και «Πότε θα κάνεις παιδιά;». Σίγουρα τα πράγματα είναι καλύτερα από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, αλλά ακόμη βλέπω αυτή η προσδοκία να «γράφει» πάνω σε ορισμένες φίλες μου και να τις στρεσάρει ιδιαίτερα.

Γνωρίζω αρκετές γυναίκες που συμμετέχουν ενεργά στο φεμινιστικό κίνημα και θα έλεγα πως συζητώντας μαζί τους με αντιμετωπίζουν ως εν δυνάμει σύμμαχο, ως μέρος της περιφέρειας του κινήματος. Ωστόσο, έχω γνωρίσει και γυναίκες που επειδή δεν παρακολουθώ αρκετά συστηματικά τις δράσεις τους, με κατατάσσουν στους απέναντι. Αν με ξενίζει κάτι σε σχέση με το φεμινιστικό κίνημα, είναι η τάση κάποιων κομματιών του να ξοδεύει περισσότερη ενέργεια στην αντίθεση προς τον αντίπαλο, σε ένα πινγκ-πονγκ αντεγκλήσεων, παρά στην προώθηση μιας θέσης, δράσεων δηλαδή προς την κατεύθυνση της ισότητας των φύλων. Αυτή είναι μια τάση που σε κάποιο βαθμό συναντάται σε κάθε κοινωνική ομάδα βρίσκεται σε κατάσταση «μάχης», ειδικά μετά από αιώνες καταπίεσης. Η «μάχη», όμως, πρέπει να δοθεί.

Περισσότερα από το VICE

Η Καθημερινότητά σου Αλλάζει Κάπως Απότομα Όταν Περνάς Εμμηνόπαυση στα 31 σου

Η Πραγματικά Άβολη Κουβέντα που Πρέπει να Κάνουμε για την 22χρονη που Παράτησε το Παιδί της

87 Μέρες, 23 Ώρες, 2 Λεπτά και 39 Δευτερόλεπτά στον Ευαγγελισμό Μεταξύ Ζωής και Θανάτου