Όταν Λένε στην Ελένη να Κάτσει στην Κουζίνα της, Βαριέται να Απαντά πως Είναι Αστροφυσικός

FYI.

This story is over 5 years old.

Συνέντευξη

Όταν Λένε στην Ελένη να Κάτσει στην Κουζίνα της, Βαριέται να Απαντά πως Είναι Αστροφυσικός

Μια κουβέντα με την Ελένη Βαρδουλάκη για τη θέση των γυναικών στις θετικές επιστήμες, για τον σεξισμό στην επιστημονική κοινότητα και το πώς συνδυάζεται ένα μεταδιδακτορικό κι ένα παιδί.

Η Ελένη Βαρδουλάκη αρχικά ήθελε να γίνει αστροναύτης, στη συνέχεια αρχαιολόγος σαν τον Indiana Jones, στην πορεία προσγειώθηκε και αποφάσισε να γίνει δικηγόρος. Τελικά όμως, έγινε αστροφυσικός. Αυτήν τη στιγμή, βρίσκεται στο Argelander-Institut für Astronomie στη Βόννη, όπου μελετά γαλαξίες που βρίσκονται δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από εμάς και μόλις ξεκίνησε το δικό της κανάλι αστροφυσικής στο YouTube, το Rogue Astrophysics, όπου αναλύει το Σύμπαν με απλό, κατανοητό και συχνά αστείο τρόπο. Η Ελένη ταξιδεύει συνεχώς, δουλεύει πολύ και μεγαλώνει μόνη της ένα παιδί.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μιλήσαμε για τη θέση των γυναικών στις θετικές επιστήμες, για τον αν υπάρχει ακόμη σεξισμός στην επιστημονική κοινότητα, για το πώς συνδυάζεται ένα μεταδιδακτορικό, ένα παιδί και η ζωή σε μια μικρή κοινωνία, για τα καλύτερα σημεία να χαζεύει κανείς τον νυχτερινό ουρανό και για τη σχέση που μπορεί να έχει μια selfie με την αστροφυσική.

VICE: Η έρευνα σου σε τι επικεντρώνεται;
Ελένη Βαρδουλάκη: Μελετάω ενεργούς γαλαξίες, που ο πυρήνας τους έχει μάζα δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου μας και τους συγκρίνω με κανονικούς γαλαξίες και με γαλαξίες στους οποίους δημιουργούνται πάρα πολλά αστέρια, σε πολύ λίγο χρόνο. Φαντάσου το σαν κοινωνιολογία γαλαξιών, με πολλή φυσική μέσα! Τους μελετάω στα ραδιοκύματα, στο οπτικό και υπέρυθρο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Θέλω να κατανοήσω τι είναι αυτό που τους κάνει τόσο ενεργειακούς ή μη και πώς η ενέργεια που απελευθερώνουν επηρεάζει το πώς μεγαλώνουν και εξελίσσονται, αλλά και την επιρροή από/στο περιβάλλον τους.

Πόσο έχει επηρεάσει η δουλειά σου τον τρόπο που σκέφτεσαι;
Είμαι φυσικός. Δρόμος χωρίς επιστροφή. Σε καθορίζει. Παρατηρώ τον κόσμο, συλλέγω δεδομένα, τα αναλύω και βγάζω αποτελέσματα, τόσο στη δουλειά μου όσο και στην καθημερινότητά μου. Επιδιώκω να είμαι ουδέτερη. Βασίζομαι σε πραγματικά δεδομένα και όχι σε εικασίες.

Πώς είναι η καθημερινότητά σου;
Ουσιαστικά ζεις σαν νομάς, καθώς πρέπει συνεχώς να μετακινείσαι. Κάθε δυο-τρία χρόνια πρέπει να αλλάζεις μέρος, να κάνεις συνεχώς αιτήσεις για δουλειές, για χρήματα, δεν ξέρεις αν θα έχεις δουλειά στο τέλος του συμβολαίου σου… είναι δύσκολο. Έχω περάσει όλη μου τη ζωή με μια βαλίτσα, έχω αλλάξει σπίτια σε πολλές χώρες και πόλεις. Είναι μια δύσκολη επιλογή καριέρας, επειδή πολύ συχνά καλείσαι να αλλάξεις ζωή, να αλλάξεις φίλους και από ένα σημείο και μετά, έχεις και την οικογένειά σου που μετακινείς. Η καθημερινότητά μου είναι πάντα ευμετάβλητη με αυτήν την αβεβαιότητα, καθώς διαρκώς όλα γύρω μου είναι ρευστά. Αλλά το αξίζει. Οι εμπειρίες που αποκομίζεις και οι άνθρωποι που γνωρίζεις σε κάνουν καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο άνθρωπο.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Σύμφωνα με μια έρευνα του National Science Foundation, το 2013 οι κάτοχοι PhD στον τομέα της φυσικής ήταν κατά 90% άνδρες. Πώς το εξηγείς αυτό; Γιατί πιστεύεις ότι τα ποσοστά των γυναικών που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στον χώρο της αστρονομίας ή της φυσικής είναι τόσο χαμηλά;
Αυτός ο διαχωρισμός συμβαίνει κυρίως σε πολύ ανώτερα επίπεδα. Σε επίπεδο πτυχίου ή και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, τα ποσοστά είναι πολύ καλύτερα και κοντά στο 50%. Αυτό αλλάζει, όταν φθάνουμε στο επίπεδο μετά το διδακτορικό, όπου έρχεται και η επιλογής μιας ακαδημαϊκής καριέρας. Δυστυχώς, εξαιτίας του τρόπου που είναι φτιαγμένη η κοινωνία, το μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής μιας οικογένειας πέφτει στις γυναίκες, στις περισσότερες περιπτώσεις και το εργασιακό περιβάλλον δεν μπορεί να υποστηρίξει έναν ερευνητή με οικογένεια, σε πολλές περιπτώσεις, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να επιλέγουν αλλαγή καριέρας. Από την άλλη, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι οι άνδρες ερευνητές αναγνωρίζονται περισσότερο και οι δημοσιεύσεις τους έχουν περισσότερες αναδημοσιεύσεις από ότι οι γυναίκες, παρόλο που έχουν ίσα προσόντα και αυτό οδηγεί τις γυναίκες στην αλλαγή καριέρας.

Πιστεύεις ότι ένα κορίτσι που θα ήθελε να ασχοληθεί με αυτούς τους τομείς μπορεί να έχει δεύτερες σκέψεις, δεδομένου ότι θα βρεθεί σε έναν τόσο ανδροκρατούμενο περιβάλλον; Τι θα της έλεγες; Εσένα σε δυσκόλεψε στην επιλογή σου;
Όπως είπα, ο χώρος δεν είναι ανδροκρατούμενος σε επίπεδο πτυχίου, ούτε διδακτορικού. Η διάκριση που βλέπουμε έρχεται αργότερα, στην ακαδημαϊκή κλίμακα. Σίγουρα ο καθένας θα μπορούσε να συναντήσει δυσκολίες, αλλά θα έλεγα να μην αποθαρρυνθεί και να ακολουθήσει το όνειρό της. Θα μπορούσε να βρεθεί και σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά και να βιώσει διάκριση λόγω φύλου. Το ίδιο σαφώς θα μπορούσε να συμβεί και σε έναν άνδρα. Θα της/του έλεγα να ακολουθήσει αυτό που θέλει και να το κάνει με πάθος. Αυτό που πρέπει να γίνει, είναι να συνεχιστεί ο διάλογος και να βρούμε τρόπους για το πώς θα κάνουμε τον εργασιακό χώρο των ερευνητών καλύτερο για όλους, άνδρες και γυναίκες.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ένα από τα σχόλια που πήρα στο πρώτο βίντεο που ανέβασα στο ΥouΤube, γραμμένο σαν αστείο φυσικά, έλεγε: «Γυναίκα κάτσε στην κουζίνα σου».

Εσύ έχεις συναντήσει τέτοιου είδους στερεότυπα;
Ένα από τα σχόλια που πήρα στο πρώτο βίντεο που ανέβασα στο ΥouΤube, γραμμένο σαν αστείο φυσικά, έλεγε: «Γυναίκα κάτσε στην κουζίνα σου» και μετά μου έδινε συγχαρητήρια για το βιντεάκι. Εγώ δεν διαγράφω σχόλια, δεν λογοκρίνω και ο καθένας είναι ελεύθερος να πει ό,τι θέλει, απλά δεν αφήνω τα σχόλια να με επηρεάσουν. Το συγκεκριμένο ήταν σαρκαστικό, είχε διάθεση πλάκας, από το ύφος καταλαβαίνεις ότι δεν το εννοούσε, αλλά μου έκανε εντύπωση, επειδή μου υπενθύμισε ότι αυτό το αστείο υπάρχει ακόμη. Ότι η αυθόρμητη αντίδραση, αυτό που θα σου βγει πρώτα, είναι το να μειώσεις τον άλλο, ακόμη και αν είσαι κάποιος που δεν πιστεύει ότι πρέπει να μειώσεις μια γυναίκα, επειδή έχει ένα διδακτορικό, έχει επτά χρόνια post-doc και είναι αστροφυσικός. Πρώτα πρέπει να τη βάλεις στη θέση της και μετά να της πεις μπράβο.


[VICE Video] Ο Πρώτος Ελληνικός Μικρο-δορυφόρος Κατασκευάστηκε σε Ένα Κρύο Υπόγειο

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.


Γιατί θεωρείς ότι υπάρχουν ακόμη τέτοιες αντιδράσεις;
Διαιωνίζονται, επειδή μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι τα κοριτσάκια, ήδη από ηλικία περίπου πέντε ετών, αρχίζουν να μην έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και πιστεύουν ότι μια γυναίκα είναι λιγότερο ικανή από έναν άνδρα. Δυστυχώς, το βλέπω καθημερινά, επειδή λόγω του παιδιού μου βρίσκομαι σε χώρους με παιδάκια σε παρόμοιες ηλικίες. Τα κοριτσάκια κάνουν «κοριτσίστικα» πράγματα και τα αγοράκια κάνουν «αγορίστικα» πράγματα. Είναι κάτι αντίστοιχό με την άποψη που θέλει όλους τους κομπιουτεράδες να είναι άνδρες, ξεχνώντας ότι οι γυναίκες ήταν οι πρώτες που έγραψαν κώδικα. Δεν υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι οι άνδρες είναι πιο ικανοί στο να γράφουν κώδικα από τις γυναίκες - και τα δύο φύλα μπορούν να γράψουν κώδικα, όπως και τα δύο φύλα κατανοούν εξίσου τα μαθηματικά, δεν υπάρχουν έρευνες που να δείχνουν το αντίθετο, υπάρχουν μόνο στερεότυπα που διαιωνίζονται.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Εσύ, ως μητέρα μονογονεϊκής οικογένειας, είχες ένα παραπάνω βαθμό δυσκολίας;
Τη δυσκολία του να μεγαλώνεις ένα παιδί μόνη, ιδίως σε ένα μικρό μέρος, την έζησα και συνεχίζω να τη ζω, αλλά επειδή είμαι έτσι σαν άνθρωπος, δεν το αφήνω να με επηρεάσει. Ευτυχώς, τα άτομα που κάνω παρέα έχουν πολύ ανοιχτό μυαλό και δεν έχω θέμα με τους κοντινούς μου ανθρώπους. Αλλά για να γίνει καλύτερη η κοινωνία μας, πρέπει να αλλάξουμε και ως σύνολο.

Γιατί ξεκίνησες το δικό σου κανάλι αστροφυσικής στο Υou Τube ;
Ήταν μια ιδέα, να φτιάξουμε ένα κανάλι που θα συζητάμε θέματα αστροφυσικής, απλά και με χιούμορ, για το ευρύ κοινό. Θέλαμε να το κάνουμε φιλικό στα παιδιά, για να τους κεντρίσουμε το ενδιαφέρον να ασχοληθούν με την επιστήμη. Να δημιουργήσουμε ένα ερέθισμα. Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ νωρίτερα, είμαι λίγο ντροπαλή, κανονικά. Αυτό που με ενδιαφέρει πολύ είναι να πετύχουμε να δημιουργηθεί μια γέφυρα ανάμεσα στην έρευνα και την καθημερινή ζωή, καθώς η πρώτη πολλές φορές θεωρείται κάτι αχρείαστο και θεωρητικό. Μιλάω για το Σύμπαν από την πλευρά ενός αστροφυσικού που κάνει ενεργή έρευνα και θα ήθελα να φέρω τον κόσμο πιο κοντά σε αυτό - και κυρίως τα νέα παιδιά. Να τους μεταδώσω το πάθος μου για την έρευνα και την αστροφυσική.

Έχει κάτι μαγευτικό το να ασχολείσαι με κάτι τόσο μακρινό και απόκοσμο. Εμένα με ξεκουράζει από τα καθημερινά προβλήματα, από τη βία, τους πολέμους, τη θλίψη, τον πόνο, από όλα αυτά που συμβαίνουν στη Γη.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Το όνομα που επέλεξες θυμίζει Star Wars . Ποιος είναι ο αγαπημένος σου χαρακτήρας από τον κόσμο του Star Wars ;
Όντως το ονόμασα έτσι εξαιτίας του Star Wars, επειδή θέλω να φέρει μια αλλαγή στον τρόπο που βλέπουμε την έρευνα και να φέρει κόσμο προς την έρευνα. Γενικά, οι περισσότεροι αστροφυσικοί τις αγαπάμε αυτές τις ταινίες. Μoυ άρεσε πάρα πολύ η πριγκίπισσα Leia, όταν ήμουν παιδί, επειδή ήταν πολύ δυναμική γυναίκα και νομίζω αντιπροσωπεύει πολύ καλά σαν χαρακτήρας το τι θα πει να κάνεις αυτό που πιστεύεις. Ας ήταν και πριγκίπισσα, δεν πειράζει, ήταν επαναστάτρια πριγκίπισσα!

Ποια είναι τα top -3 ανεξήγητα έως σήμερα κοσμικά φαινόμενα που έχουν παρατηρηθεί;
Βαρυτικά κύματα: Για πρώτη φορά παρατηρήθηκαν βαρυτικά κύματα από τη σύγκρουση αστέρων νετρονίων, αλλά τι αντικείμενο δημιουργήθηκε μετά τη σύγκρουσή τους; Ποια άλλα αντικείμενα μπορούν να παράγουν βαρυτικά κύματα; Μπορούν, δηλαδή να παραχθούν από πάλσαρ, δηλαδή πολύ ενεργειακούς και πολύ γρήγορα περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων ή από κάτι που δε γνωρίζουμε ακόμα;
Μαύρες τρύπες: Τι πραγματικά είναι; Τι θα μας δώσουν οι παρατηρήσεις από τον πυρήνα του γαλαξία μας για τον ορίζοντα γεγονότων γύρω από τη μαύρη τρύπα, την περιοχή δίχως επιστροφή; Θα δούμε όντως πώς μοιάζει μια μαύρη τρύπα;
Σκοτεινή ύλη: Έχει παρατηρηθεί έμμεσα, όχι άμεσα, χωρίς ακόμη να γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι. Θα μπορέσουμε ποτέ να την παρατηρήσουμε άμεσα;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Πώς μπορεί η μελέτη του Σύμπαντος να βελτιώσει τη ζωή μας;
Χάρη στην ανάγκη των αστρονόμων να φωτογραφίσουν και να αποθηκεύσουν τις εικόνες ηλεκτρονικά, η παραγωγή CCD κάμερας έφτασε σε τέτοιο επίπεδο παραγωγής, που μπορούμε σήμερα να έχουμε κάμερες στα κινητά μας, ώστε να βγάζουμε selfie. Η έρευνα σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη βελτίωση της καθημερινότητάς μας, καθώς μπορεί να την κάνει πιο άνετη τεχνολογικά - εκτός από τις κάμερες, πολύ γνωστά παραδείγματα είναι το WiFi και το GPS.

Η ενασχόλησή σου με ολόκληρο το Σύμπαν σε κάνει ποτέ να αδιαφορείς για την καθημερινότητα;
Η αλήθεια είναι ότι σε βοηθάει να μην σκέφτεσαι τα άσχημα πράγματα που γίνονται στον κόσμο. Έχει κάτι μαγευτικό το να ασχολείσαι με κάτι τόσο μακρινό και απόκοσμο. Εμένα με ξεκουράζει από τα καθημερινά προβλήματα, από τη βία, τους πολέμους, τη θλίψη, τον πόνο, από όλα αυτά που συμβαίνουν στη Γη, είναι μια διέξοδος, ώστε να μην σκέφτομαι το πόσο δύσκολα περνάμε όλοι μας. Φυσικά, δεν ξεχνιέμαι τελείως, δεν ζω αποκομμένη από την κοινωνία, είμαι ενεργό μέλος, συμμετέχω όσο μπορώ και θέλω να την κάνω ακόμη καλύτερη και ο δικός μου τρόπος είναι μέσα από αυτό που αγαπώ πολύ. Αυτά που κάνουμε, δεν τα κάνουμε μόνο για εμάς, ανήκω σε ένα σύνολο και θέλω να προσφέρω - αν καταφέρω να εμπνεύσω έστω και ένα άτομο με αυτό που κάνω, μου είναι αρκετό.

Ποιο είναι το καλύτερο σημείο στην Αθήνα, για να κοιτάζεις τα αστέρια;
Όσο πιο ψηλά μπορείς, όσο πιο μακριά από τα φώτα και την πόλη. Το αστεροσκοπείο στην Πεντέλη είναι ένα καλό σημείο. Θυμάμαι, το καλοκαίρι του 2002 είχα πάει διακοπές στην Κρήτη, στο Ελαφονήσι, το οποίο τότε ήταν σχετικά άγνωστο, δηλαδή το βράδυ δεν υπήρχε τίποτα στην παραλία. Μείναμε εκεί με σλίπινγκ μπαγκς, τα πάντα ήταν σκοτεινά, μηδέν φως. Κοιτούσα τον ουρανό και νόμιζα ότι θα πέσει πάνω μας, τα έβλεπα όλα τόσο κοντά. Σε έπιανε δέος και αυτό το συναίσθημα είναι κάτι που το ζω ξανά στα τηλεσκόπια που πηγαίνω, για να κάνω νυχτερινή παρατήρηση.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Γνωρίζεις καλά τον νυχτερινό ουρανό. Η επαγγελματική σας σχέση έχει χαλάσει τον ρομαντισμό μεταξύ σας;
Δεν έχω χάσει τον ρομαντισμό μου, όσον αφορά την αστροφυσική. Δηλαδή, θα ήθελα πάρα πολύ να έχω ένα προσωπικό τηλεσκόπιο. Ακόμη, θα ήθελα να έχω έναν ουρανό που να μην είναι γεμάτος φώτα και ένα σπίτι κάπου στη μέση του πουθενά, ώστε να μπορώ να τον παρατηρώ.

Eυχαριστούμε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, τον διευθυντη του ΙΑΑΔΕΤ Καθ. Βασίλη Χαρμανδαρη και την Δήμητρα Τσιούτσια.

Περισσότερα από το VICE

Ο Αγγελιοφόρος του Άρη Βελουχιώτη στην Ήπειρο Μιλάει για τις Μέρες του Δίπλα στον Καπετάνιο

Τα Καλύτερα Video Games που Περιμένουμε Μέσα στο 2018

Το Μυστήριο της Ανθρωποκτονίας που Έγινε Δίπλα στη ΓΑΔΑ Αλλά Δεν Εξιχνιάστηκε Ποτέ

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.