Ο Αρχιμανδρίτης και το Δίκτυο των Κλεμμένων Εικόνων στα Γιάννενα

Πριν από ακριβώς δέκα χρόνια, παραμονές Χριστουγέννων του 2009, άγνωστοι παραβίασαν τον βυζαντινό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Κουκούλι Ιωαννίνων. Το χτύπημα ήταν πολύ μεγάλο: αφαιρέθηκαν 67 εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα, εκκλησιαστικά σκεύη και άλλοι θησαυροί. Η αξία για κάποιες από τις εικόνες έφθανε το 1 εκατ. ευρώ.

Ενάμιση χρόνο μετά, μια συλλέκτρια έργων τέχνης ενημέρωσε το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού ότι μέρος των κλεμμένων θησαυρών ήταν αναρτημένο στην ιστοσελίδα του οίκου δημοπρασιών Temple Gallery στο Λονδίνο. Η τιμή εκκίνησης για κάθε εικόνα ήταν 5.000 λίρες. Ο γκαλερίστας παρουσίασε νόμιμα έγγραφα και είπε ότι αγόρασε τα κειμήλια από έναν επιχειρηματία στα Τρίκαλα.

Ο τελευταίος είναι μεταξύ των έξι κατηγορούμενων που παραπέμπονται να δικαστούν στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Ιωαννίνων για τη δράση του δικτύου που λεηλάτησε βυζαντινές εκκλησίες και μοναστήρια στην Ήπειρο. Ανάμεσά τους βρίσκεται ένας αρχιμανδρίτης της τοπικής Μητρόπολης και ένας παλαιοπώλης με κατάστημα στο Μοναστηράκι.

Η δίκη ήταν προγραμματισμένη για τις 19 Νοεμβρίου, όμως πήρε αναβολή λόγω ωραρίου. Ο αρχιμανδρίτης (εκπροσωπείται από τον δικηγόρο Δημήτρη Μπούκα), αρνείται κατηγορηματικά την εμπλοκή του. Στο απολογητικό του υπόμνημα αναφέρει ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο σε βάρος του – συνομιλίες, κινήσεις τραπεζικών λογαριασμών – ούτε και κάποια μαρτυρία που να τον «καίει». Την ίδια στιγμή, από τον δικαστικό φάκελο αποκαλύπτεται η άγνωστη δράση ενός δικτύου με τεράστια κέρδη.

Πριν κινητοποιηθούν οι ελληνικές Αρχές για την υπόθεση των εικόνων της λονδέζικης γκαλερί, υπήρξε ένα κρίσιμο περιστατικό. Ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης πληροφορήθηκε ότι μία από τις κλεμμένες εικόνες είχε καταλήξει να πωλείται σε παλαιοπωλείο στο Μοναστηράκι. Ο Καχριμάνης, που θεωρεί προσωπική υπόθεση τον τερματισμό της λεηλασίας των εκκλησιών, κατέβηκε στο Μοναστηράκι και προσποιήθηκε τον ενδιαφερόμενο, αγοράζοντας την εικόνα για 500 ευρώ. Ο παλαιοπώλης δικάστηκε για πλημμέλημα, όμως υπέδειξε ως προμηθευτή το ίδιο πρόσωπο στα Τρίκαλα που φέρεται να είχε πουλήσει εικόνες στη γκαλερί του Λονδίνου. Το εντυπωσιακό είναι ότι μέχρι το 2015 οι ελληνικές Αρχές επέμεναν να εξετάζουν τα χτυπήματα στην Ήπειρο χωριστά και όχι ως μία ενιαία δικογραφία.

Την ίδια περίοδο κλεμμένες εικόνες των Ιωαννίνων είχαν βρεθεί να πωλούνται επίσης στην ιστοσελίδα του αρχαιοπώλη HWC Dullaert στο Άμστερνταμ, καθώς και στην γκαλερί Zoetmulder στο Ντελφτ της Ολλανδίας. Τα έργα εκτιμάται ότι διακινήθηκαν μέσω του ίδιου δικτύου, μάλιστα η Scotland Yard είχε συντάξει έκθεση 150 σελίδων, η οποία περιλήφθηκε τελικά στη δικογραφία της υπόθεσης που εκκρεμεί στο Εφετείο Ιωαννίων. Στην έκθεση, όπως πληροφορείται το VICE, περιγράφεται η διαδρομή των κλεμμένων θησαυρών και ο τρόπος με τον οποίο «ξεπλένονται» από μεσάζοντες και εμπόρους.

VICE Video: iLLEOo, Ρόδα, Τσάνατα & Κοπάνα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Με ενέργειες του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού, περισσότεροι από 21 εκκλησιαστικοί θησαυροί επιστράφηκαν τμηματικά στη χώρα μας. Την Άνοιξη του 2016, άλλες τρεις μεταβυζαντινές εικόνες επανατρίστηκαν από τη Γερμανία, μεταξύ αυτών μία που είχε κλαπεί την παραμονή των Χριστουγένων του 2009 από το Κουκούλι – ένα αμφιπρόσωπο εικονίδιο χορού με τις παραστάσεις των Αγίων Αναργύρων και των Τριών Ιεραρχών, του 18ου αι. (0,17Χ0,12 μ.). Τα κειμήλια παραδόθηκαν στο ελληνικό προξενείου του Μονάχου, μετά από δικαστική απόφαση βαυβαρικού Ειρηνοδικείου. Ήταν μεταξύ 18 κλεμμένων βυζαντινών εικόνων από ναούς στη Βόρεια Ελλάδα, που είχαν εντοπιστεί στον οίκο δημοπρασιων Hargesheimer & Günther στο Ντίσελντορφ.

Έλληνας πταισματοδίκης είχε ζητήει τότε τον κατάλογο των αγοραστών. «Τα περισσότερα πουλήθηκαν σε Ρώσους και Ουκρανούς. "Χτύπησαν" τις εικόνες στη δημοπρασία, πλήρωσαν μεγάλα ποσά και τις απέκτησαν, γιατί, όπως είπαν, ήθελαν να τις δωρίσουν σε εκκλησίες των επαρχιών τους», ήταν η απάντηση του Γερμανού γκαλερίστα, όπως μεταφέρθηκε στο VICE. Η δικαστική έρευνα έδειξε ότι το μεγαλύτερο μέρος των κειμηλίων είχε πωληθεί ή επιστραφεί σε ιδιώτες στην Ολλανδία και τη Ρωσία, μία εικόνα είχε πωληθεί σε ιδιώτη στο Ντίσελντορφ και τέσσερις επεστράφησαν στην προμηθεύτρια εταιρεία του οίκου δημοπρασιών στο Μόναχο.

Το πιο δύσκολο για τις διωκτικές Αρχές είναι να ακολουθήσουν τη λεγόμενη διαδρομή του χρήματος και αυτό διότι είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ του κληρονόμου οικογενειακών κειμηλίων, του συλλέκτη και του λαθρέμπορου. Στις διαδοχικές αγοραπωλησίες ενός κειμηλίου, στη διαδρομή δηλαδή από τον κλέφτη στον μεσάζοντα, έπειτα στον αρχαιοπώλη και τελικά στην γκαλερί, εμφανίζονται ως ιδιοκτήτες ακόμη και οφσόρ εταιρείες, με αποτέλεσμα η ταυτότητα των εμπλεκόμενων να παραμένει άγνωστη.

Στην περιφέρεια Ιωαννίνων σχεδόν δεν υπάρχει εκκλησία, μοναστήρι ή ξωκκλήσι που να μην έχει λεηλατηθεί τα τελευταία χρόνια. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι «ποντικοί» σκέπασαν με αφρό πολυουρεθάνης το σύστημα συναγερμού των ναών, ενώ σε άλλες καταρριχήθηκαν με λάστιχο ποτίσματος από το παράθυρο του τρούλου στο εσωτερικό τους. Ο ακριβής αριθμός των κειμηλίων δεν μπορεί να υπολογιστεί. Μόνο στη Μητρόπολη Ιωαννίνων υπάγονται πνευματικά και διοικητικά οι εκκλησίες και τα ξωκλήσια 244 χωριών, και σε κάθε ναό υπάρχουν ως και 300 κειμήλια, εικόνες, δισκοπότηρα, εκκλησιαστικά σκεύη και τμήματα τέμπλου.

Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία της Περιφέρειας Ηπείρου, ο αριθμός των κλεμμένων κειμηλίων μετά το 2009 πιθανώς ξεπερνά τα 700. Τα αντικείμενα που επαναπτρίζονται φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο των Ιωαννίνων, ενώ στη θέση τους στις εκκλησίες και τα μοναστήρια τοποθετούνται αντίγραφα, για λόγους ασφαλεία.

Περισσότερα από το VICE

Από τον Σακχαρώδη Διαβήτη στα Ρινγκ και Από το Κιλκίς στην Αμερική

Πάρε Σκύλο αν Θες να Ζήσεις Περισσότερο και να Γίνεις Καλύτερος Άνθρωπος

«Άρχισα να Δοκιμάζω Πράγματα Μετά το Ατύχημα» - Πώς Κάνω Σεξ Αφότου Έμεινα Παράλυτη