Μια Επίσκεψη στην Εγκαταλελειμμένη Κομμουνιστική Μέκκα της Βουλγαρίας

Ψηλά σε ένα βουνό στο κέντρο της Βουλγαρίας, υπάρχει κάτι που υποτίθεται ότι είναι η δόξα της χώρας: Το Σπίτι του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Μεγαλύτερο σε μέγεθος από το Πάνθεον στη Ρώμη, το Μπούζλουντζα –ένα φουτουριστικό οβάλ κτίριο με έναν πύργο ύψους 70 μέτρων με θέα στο εντυπωσιακό ορεινό τοπίο– υποτίθεται ότι θα ήταν η Μέκκα του κομμουνισμού. Στην κορυφή του πύργου υπάρχει ένα κόκκινο αστέρι από σκούρο γυαλί, που όταν άναβε, φαινόταν από την Ελλάδα και τη Ρουμανία.

Χτίστηκε το 1981 και ήταν το αποκορύφωμα του κομμουνισμού.

Αλλά μετά, το πράγμα πήγε κατά διαόλου. Καθώς η Βουλγαρία μπήκε στο δύσκολο μονοπάτι προς τη δημοκρατία το 1989, το Μπούζλουντζα αφέθηκε να παρακμάσει – και να πολώνει τη μετακομμουνιστική κοινωνία, σε εκείνους που το αγαπούσαν και σε εκείνους που το μισούσαν. Ο σκελετός του που καταρρέει τώρα στέκει σαν εγκαταλελειμμένος ιπτάμενος δίσκος πάνω στον λόφο. Το κόκκινο αστέρι -που λεηλατήθηκε μες στα χρόνια από αφελείς πλιατσικολόγους που πίστεψαν την κομμουνιστική προπαγάνδα ότι ήταν φτιαγμένο από ρουμπίνι (στην πραγματικότητα ήταν πορφυρό γυαλί)– παραμένει σκοτεινό για 25 χρόνια.

Για να καταλάβει κανείς πλήρως την παρακμή, αρκεί να κοιτάξει μέσα στο μνημείο. Αν και η κεντρική είσοδος είναι σφραγισμένη, υπάρχει τρόπος να μπεις – από ένα μικρό άνοιγμα στο πλάι. Για να μπεις, πρέπει να ανέβεις και να περάσεις από εκείνη την τρύπα που βρίσκεται πάνω από ένα χάσμα ύψους δέκα μέτρων. Όπως μας είπε ένας Ιταλός επισκέπτης, καθώς έβγαινε, «Απλώς μην κοιτάξετε κάτω και όλα καλά». Ακολουθώντας τη συμβουλή του –και μετά από έναν φυσιολογικό δισταγμό– προχωρήσαμε.

Το εσωτερικό έμοιαζε με ταινία για τον κόσμο μετά την Αποκάλυψη. Με εξαίρεση το μάρμαρο και κομμάτια του μωσαϊκού, υπήρχαν ελάχιστα σημάδια του πρώην μεγαλείου του κτιρίου. Χτίστηκε μέσα σε πέντε χρόνια από 6.000 εργάτες, οι περισσότεροι εκ των οποίων στρατιώτες. Κόστισε περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια εκείνη την εποχή και υποτίθεται ότι ήταν το κόσμημα του κομμουνισμού, ένα μανιφέστο της δύναμής του. Σήμερα όμως, η στέγη που στάζει, οι διαλυμένοι διάδρομοι και το μωσαϊκό που καταρρέει είναι τα μόνα απομεινάρια της παλιάς του δόξας.

Το Μπούζλουντζα εγκαινιάστηκε το 1981, όταν η κυριαρχία του Κόμματος ήταν στο ζενίθ. Λίγοι θα μπορούσαν να προβλέψουν τότε ότι σε λιγότερο από μια δεκαετία τα κομμουνιστικά καθεστώτα στην Ευρώπη θα έπεφταν σαν ντόμινο. Αλλά χρόνια κακοδιαχείρισης, σχεδιασμένης οικονομίας και μιας αυξανόμενης δυσαρέσκειας για την κρατική καταπίεση, ξεκίνησαν να δημιουργούν πρόβλημα στα ολοκληρωτικά κράτη. Στη Βουλγαρία, η δημοκρατία ήρθε με μια αναίμακτη επανάσταση το 1989. Με το τέλος του κομμουνισμού, το Σπίτι του Βουλγαρικού Κουμμουνιστικού Κόμματος μετατράπηκε σε στοιχειωμένο σπίτι.

Η μοίρα του Μπούζλουντζα από τότε παραμένει σε εκκρεμότητα. Το 2011, η τότε κεντροδεξιά κυβέρνηση προσφέρθηκε να μεταφέρει την ιδιοκτησία του κτιρίου ξανά στο Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, τους πρώην κομμουνιστές που ακόμη κάνουν το ετήσιο συνέδριό τους λίγο πιο κάτω από την κορυφή του βουνού. Οι χωρίς μεγάλες οικονομικές δυνατότητες σοσιαλιστές, όμως, αρνήθηκαν το δώρο και το Μπούζλουντζα –πάλαι ποτέ σύμβολο της δύναμης των κομμουνιστών– παρέμεινε έρμαιο της φύσης.

Μετά το τέλος του κομμουνισμού, τον οποίο δόξαζε το Μπούζλουντζα, το κτίριο έχει γίνει –πέρα από αξιοθέατο και μέρος που προτιμούν οι γκραφιτάδες- αφορμή για τον διχασμό της κοινής γνώμης. Για τους ντόπιους έγινε ταυτόχρονα αντικείμενο ενδιαφέροντος και αποστροφής, συμβολίζοντας τη δύσκολη σχέση που έχουν οι μετακομμουνιστικές κοινωνίες με το παρελθόν τους. Οι νοσταλγοί των παλιών ημερών –κυρίως ηλικιωμένοι και μερικοί Αριστεροί– θέλουν να αποκατασταθεί στο αλλοτινό του μεγαλείο. Όσοι σιχάθηκαν τον κομμουνισμό –κυρίως μεσήλικες που πέρασαν τα νιάτα τους σε μια κοινωνία χωρίς ελευθερία λόγου– θέλουν να κατεδαφιστεί.

Οι σημερινοί νέοι της Βουλγαρίας δείχνουν ενδιαφέρον. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι, ανάμεσά τους και ξένοι τουρίστες, συρρέουν στο μνημείο. Υπήρχαν τουλάχιστον 25 άτομα, όταν ήμασταν εκεί και κάποιοι μάλιστα είχαν μείνει το βράδυ στην περιοχή, σε σκηνές και τροχόσπιτα. Οι νέοι, επίσης, βρίσκουν δημιουργικούς τρόπους να εκτιμήσουν το μνημείο: Έχει χρησιμοποιηθεί ως χώρος εκδηλώσεων, από επιδείξεις μόδας και εκθέσεις τέχνης, μέχρι σκηνικό για βιντεοκλίπ και μοντέλο για χάρτινα παιχνίδια.

Για να συναντήσουμε αυτήν τη νέα γενιά, περάσαμε οδηγώντας το επικίνδυνο ορεινό πέρασμα (μια πινακίδα απλώς έγραφε «Ζώνη Κινδύνου: 15 χιλιόμετρα») για το Γκάμπροβο, μια ήρεμη πόλη στους πρόποδες του βουνού, περίπου 28 χιλιόμετρα από το μνημείο. Εκεί συναντήσαμε τον Radoslav Parvanov, έναν λάτρη του Μπούζλουντζα, φωτογράφο και φοιτητή. Η εμμονή του με το Μπούζλουντζα ήταν εμφανής ήδη από το τηλέφωνο: «Βλέπω το μνημείο από το παράθυρό μου αυτήν τη στιγμή, αλλά μάλλον θα φτάσετε αργά και δεν θα φαίνεται. Όμως μην ανησυχείτε: Έχω εκατοντάδες φωτογραφίες και φυλλάδια».

Για τον Radoslav, που έχει μαζέψει δεκάδες φακέλους με αναμνηστικά του Μπούζλουντζα από παλαιοπωλεία, βιβλιοθήκες και μουσεία, «είναι παράξενο, μοναδικό και απίστευτο μέρος». Για τον λόγο αυτό, λέει, «πρέπει να αποκατασταθεί και να χρησιμοποιηθεί, ίσως ως μουσείο, γκαλερί ή συναυλιακός χώρος – ή ένα μουσείο σοσιαλισμού, ίσως». Μια ιδέα πριν από δυο χρόνια ήταν να γίνει καζίνο και ξενοδοχειακό συγκρότημα. Ενώ δεν εγκρίνει απαραίτητα αυτήν τη συγκεκριμένη ιδέα, ένα είναι σίγουρο για εκείνον: «Αυτό το μέρος έχει πολλή ιστορία – μια ιστορία που δεν μπορούμε να πετάξουμε τόσο ελαφρά τη καρδία».

Ενώ πολλοί συνομήλικοι του Radoslav συμμερίζονται τη γνώμη του, η διατήρηση -πόσο μάλλον η αποκατάσταση- του Μπούζλουντζα είναι θέμα χρημάτων. Η αποκατάστασή του θα κόστιζε περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια (17 εκατομμύρια ευρώ) - μεγάλο κόστος για τη Βουλγαρία, το πιο φτωχό μέλος της Ε.Ε. Ως έχει, οι Αρχές δεν έχουν τα χρήματα ούτε να το συντηρήσουν, ούτε να το κατεδαφίσουν.

Έτσι, ενώ γενιές Βουλγάρων συνεχίζουν να διαπληκτίζονται για το μέλλον του Μπούζλουντζα, το ίδιο το κτίριο παραμένει στο έλεος της φύσης. Αυτό, φυσικά, δεν ήταν η πρόθεση των δημιουργών του, που περήφανα επιδείκνυαν εκατέρωθεν της κεντρική πύλης αποσπάσματα της Διεθνούς. Πολλά γράμματα έχουν πέσει από τη θέση τους τώρα, αλλά οι στροφές διαβάζονται ακόμη: «Εργάτες, άνδρες και γυναίκες / Απ’ όλες τις μεριές, ενωθείτε! / Εμπρός, γενναίοι σύντροφοι / Ας χτίσουμε το σπουδαίο έργο μας!».

Νόμιζαν ότι έχτιζαν το μέλλον – το οποίο τελικά κατέληξε στο παρελθόν.

Tο άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Περισσότερα από το VICE

«Είσαι Προδότης της Τάξης σου»: Η Ζωή μου ως Μέλος της ΚΝΕ

Αντλία Βενζίνης, Κρεμάστρα, Βέσπα - Κάποιοι στην Ελλάδα «Χτυπάνε» Tattoo Αγαπημένα τους Αντικείμενα

Σεξ στις Ελληνικές Φυλακές: Εκεί που το Φύλο Είναι Απλώς μια Κοινωνική Κατασκευή