"Έντεχνο": Μία Κακοποιημένη Λέξη

Images via

Εκνευρίζομαι αφάνταστα με εκείνους που καπηλεύονται τη λέξη «έντεχνο», ανάγοντάς την σε υφολογική κατηγορία – την ώρα που κάτι τέτοιο καταστρατηγεί ξεκάθαρα την ετυμολογική και οντολογική της ταυτότητα. Έντεχνο δεν είναι ό, τι περιβάλλεται νερόβραστους στιχουργικούς και ενορχηστρωτικούς τύπους, ούτε ό, τι εκπροσωπεί μία εγνωσμένη κατηγορία μουσικών και άλλων παραγόντων της βιομηχανίας. Είναι ό, τι συμπορεύεται με την τέχνη και όχι κάτι που συναρτάται με έναν συγκεκριμένο της κλάδο. Επομένως, όσο έντεχνη είναι μία μπαλάντα, άλλο τόσο έντεχνο μπορεί να είναι και ένα τσιφτετέλι ή ένα κομμάτι death metal. Αρκεί να είναι προϊόντα έμπνευσης.

Συγκεκριμένα, με συγχίζουν οι αυτοαποκαλούμενοι «έντεχνοι», γιατί:

Λένε το αυτονόητο με τον πιο αφηρημένο τρόπο, λες κι έτσι το αυτονόητο θα γίνει πιο εξεζητημένο. Οι έννοιες του απλοϊκού και του καθημερινούδεν περιέχουν τίποτα το μεμπτό, αλλά για κάποιον λόγο, οι «έντεχνοι» συνθέτες δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη. Έχουν εκ προοιμίου αποφασίσει πως οτιδήποτε εμπίπτει στις κοινές συναισθηματικές εκδηλώσεις του ανθρώπου, οτιδήποτε δηλαδή τον κατεβάζει από το βάθρο της θέωσης και καταδεικνύει την θνητότητά του -ο έρωτας, η ζήλια, η αγάπη- συνιστά σημείο καλλιτεχνικού ονείδους.

Θεωρώντας πως είναι ντροπή να παράγεται τέχνη που πραγματεύεται τις ανωτέρω θεματικές ευθέως, οι «έντεχνοι» καλλιτέχνες καταπιάνονται με το ίδιο ακριβώς αντικείμενο, αλλά με παραβολικό τρόπο -τι είναι για να μιλήσουν ωμά, τίποτα Πέγκες Ζήνες; Έτσι θα ακούσουμε στιχουργική του στυλ: Τον πλανήτη μου σεργιάνισες/ Και σε μάραναν οι μύθοι/ Όμως κάποτε με διάλυσες/ Όταν ψήφισες Σημίτη, και όλο αυτό θα πρέπει να το αποδεχτούμε ως ύψιστη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης, που στην πραγματικότητα μιλάει για την απύθμενη αστική μοναξιά και την συναισθηματική αλλοτρίωση όπως αυτή επιβάλλεται από το κλείστρο της ψυχοκοινωνικής αιχμαλωσίας. ΑΡΧΙΔΙΑ ΔΗΛΑΔΗ.

Πιστεύουν ότι είναι πολύ καλύτεροι απ’ όλους τους υπόλοιπους, απλώς επειδή δεν τραγουδάνε σκυλάδικα υπό βροχή γαρυφάλλων. Επικρατεί, δηλαδή, μια ιδιότυπη αντίληψη αυτοματοποιημένων άκρων. Αν δεν ανήκεις στο ένα, που κατά γενική ομολογία συμβολίζει την αισθητική παρακμή, σίγουρα ανήκεις στο φαντασιακό άκρο της αντίπερα όχθης, όπου στίχους και μουσική γράφουν μόνο άγγελοι, ενώ δεύτερες φωνές κάνουν νεραϊδοπλάσματα του δάσους. Συγγνώμη που σας το χαλάω παιδιά, αλλά πολλές φορές είστε αρκετά πιο ατάλαντοι και κακομοίρηδες από τους μπουζουξήδες - η κυριολεκτική και ιδεολογική σας διάσταση από το Caramela δεν συνιστά τεκμήριο καλλιτεχνικής αξίας και ιεροσύνης.

Ακολουθούν σε γενικές γραμμές ένα συντηρητικό και στενόμυαλο σύστημα διάκρισης ανθρώπων, γούστων και κατηγοριών, που μοιάζει σατανικά με τις ιδεολογικές/αισθητικές φατρίες που σχηματίζονται στους φοιτητικούς συλλόγους των Πανεπιστημίων. Οι Αριστεροί πρέπει να ακούνε επαναστατικά τραγούδια, να σνομπάρουν κάθε υποψία μικροαστισμού και γι’ αυτό τον λόγο, να υιοθετούν και γενικότερο στυλ αντίθετο προς την όποια καπιταλιστική επιταγή (βλέπε converse, που ως γνωστόν φυτρώνουν στα δέντρα). Οι δεξιοί οφείλουν να τα σπάνε στην Πάολα φορώντας ρόλεξ και καπνίζοντας πούρα ή, αν έχουν και κάποιο μεταπτυχιακό, να ακούνε φανατικά κάποιον Αυστριακό συνθέτη, κλειδωμένοι στην πολυτελή τους βιβλιοθήκη, στην βίλα τους στο Καστρί. Δεν υπάρχει μεσότητα, δεν επιτρέπονται ενδιάμεσες αποχρώσεις. Όποιος επιχειρήσει κάποιο crossover αμφισβητώντας την καθιερωμένη τάξη πραγμάτων, αποβάλλεται απ’ τους κύκλους τους ή, στην καλύτερη περίπτωση, αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη. Είτε είσαι μαζί τους είτε εναντίον τους.

Είναι υποκριτές. Δηλαδή δεν τηρούν ούτε καν οι ίδιοι τους κανόνες δεοντολογίας που θέτουν για να περιφρουρήσουν τη μετριότητά τους (ή τελοσπάντων την ευάλωτη αυτοεκτίμησή τους). Θα τους ακούσουμε να εκστομίζουν πολλές πομπώδεις εκφράσεις του στυλ «Στην καλλιτεχνική μου πορεία, φροντίζω να μην παρεκκλίνω απ’ την ταυτότητα και τους στόχους μου» ή «Όχι, στη δουλειά μου δεν κάνω ποτέ εκπτώσεις - δε συμβιβάζομαι με κάτι λιγότερο από αυτό που έχω ανάγκη ως καλλιτέχνης», αλλά δεν χρειάζεται ενδελεχής παρατήρηση της διαδρομής τους, για να συμπεράνουμε ότι όλα αυτά είναι ένα μάτσο ΜΑΛΑΚΙΕΣ ΚΑΙ ΞΕΡΑΣΜΑΤΑ. Δεν τα εννοούν, απλώς τα λένε για να φτιάξουν ωραία και ασφαλή headlines, με την ελπίδα ότι κάπως έτσι θα συντηρήσουν ένα γόητρο που στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχαν. Η φρικτή αλήθεια είναι πως και από την νομιζόμενη ταυτότητά τους θα παρεκκλίνουν και από τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες θα διαφοροποιηθούν. ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΠΛΗΡΩΘΟΥΝ ΑΡΚΕΤΑ. Γιατί, συγγνώμη, σε ποιους ακριβώς χώρους τραγουδάνε οι «έντεχνοι»; Ποιοι επιχειρηματίες τους πληρώνουν; Με ποιους συνεργάζονται για να γεμίσει το σχήμα και να μαζέψει κόσμο; Την απάντηση την ξέρετε ήδη. Τραγουδάνε σε μπουζούκια, που εξ αφορμής και κατά τη διάρκεια των εμφανίσεών τους μετονομάζονται σε “Σκηνές”, μετασχηματίζουν τις παραγωγές των μπουζουκιών σε “παραστάσεις” και πληρώνονται από επιχειρηματίες που πληρώνουν με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια κίνητρα τον Γιώργο Τσαλίκη.

Έχουν αυταπάτες σχετικά με την εικόνα τους, την οποία πουλάνε με εντελώς ανειλικρινή και ύπουλο τρόπο. Η ματαιοδοξία και οι ανασφάλειες είναι στοιχεία που -εύλογα- ανακύπτουν στον συναισθηματικό τους κόσμο, πάνω κάτω με τον πεζό τρόπο που ανακύπτουν και στον ψυχισμό των ποπ και λαϊκών καλλιτεχνών. Μάλλον φταίει που είμαστε όλοι άνθρωποι και κανείς δεν εξαιρείται από τα πάθη του, εκτός αν είναι Σαολίν ή κάτι τέτοιο. Το πρόβλημα, όμως με τους έντεχνους είναι ότι δεν παραδέχονται τη ροπή τους προς την αυταρέσκεια, ούτε την ανάγκη τους για εξωραϊσμό της εμφάνισής τους. Θα μιλήσουν, λοιπόν, με περισσή άνεση για τα «ατάλαντα κοριτσάκια εκεί έξω που δείχνουν τα βυζιά τους γιατί δεν έχουν κάτι άλλο να δείξουν», θα μας διαβεβαιώσουν ότι το μόνο που τους απασχολεί, είναι να «επικοινωνήσουν μέσω των τραγουδιών τους και όχι να αυτοπροβληθούν», αλλά λίγο αργότερα θα κλείσουν εμφανίσεις στο Παλλάς, με τη γιγαντοαφίσα απ’ έξω να τους απεικονίζει φρεσκοσιδερωμένους και δέκα χρόνια νεότερους. Εντοπίζετε την αντίφαση, έτσι δεν είναι;

Το προηγούμενο χαρακτηριστικό οφείλεται, νομίζω, στο ότι, γενικά, στην χώρα μας πουλάς πολύ ως φιλολαϊκός επαναστάτης. Και ως τέτοιος αναδεικνύεσαι μόνο αν πείσεις τον κόσμο ότι πολεμάς το «σύστημα» (όπου σύστημα, μία απρόσωπη κρεατομηχανή που πολτοποιεί συνειδήσεις και αξίες), το οποίο κάθε Έλληνας χρησιμοποιεί κατά το δοκούν, όταν αισθάνεται την ανάγκη. Επειδή τα mediaαποτελούν τον κατ’ εξοχήν αποδιοπομπαίο τράγο για κάθε ηθικό έγκλημα που μαστίζει την κοινωνία, οι «έντεχνοι» καλλιτέχνες προσπαθούν με κάθε ευκαιρία να επισημάνουν τη διάστασή τους προς ό, τι αυτά πρεσβεύουν (συνεντεύξεις, φωτογραφίσεις, φώτοσοπ), χωρίς βέβαια να έχουν πρόβλημα να τα εκμεταλλευτούν, όποτε το επιτάσσει το συμφέρον τους. Επομένως, στην ουσία δεν υπάρχει κανένας πόλεμος με το «σύστημα» - πρόκειται απλώς για μία μεταβλητή και άκρως χρησιμοθηρική σχέση αγάπης-μίσους, ανάλογα με τις περιστάσεις. Σε περίοδο κοινωνικών αναταράξεων, το «σύστημα» είναι ο διάβολος. Σε περίοδο προετοιμασίας εμφανίσεων ή προώθησης κάποιου νέου πονήματος, το «σύστημα» είναι αρωγός.

Δεν αποσύρονται όταν πρέπει. ΟΚ παιδιά, καταλαβαίνω, αγάπη για την τέχνη, λατρεία για το επάγγελμα, σχέση διαρκείας με το κοινό κτλ. Όταν η φωνή σου, όμως, σταματάει να βγαίνει, η όρεξή σου μειώνεται εμφανώς και δραματικά, ενώ η κίνησή σου θυμίζει πια κοάλα με μυοχαλαρωτικά, ΜΑΛΛΟΝ ΕΧΕΙ ΕΡΘΕΙ Η ΩΡΑ ΝΑ ΤΑ ΠΑΡΑΤΗΣΕΙΣ. Συμβαίνει σε όλους. Σε καθηγητές, στρατιωτικούς, συγγραφείς, μάγειρες, αστροναύτες. Άφησέ το, προτού σε αφήσει. Αυτός είναι ο κανόνας.