Πώς είναι να Aναρρώνεις Mετά από Aπόπειρα Aυτοκτονίας

«Νομίζω ότι είναι μάλλον απίθανο να αισθανθώ ποτέ ξανά τόσο πεσμένος» λέει ο Jaabir, χαμογελώντας μου από την απέναντι πλευρά του τραπεζιού. «Με λήστεψαν με άγριο τρόπο την περασμένη εβδομάδα. Με πέταξαν από το ποδήλατό μου και έπεσα σε ένα χαντάκι. Πήραν όλα τα πράγματά μου. Αναρρώνω σωματικά από αυτό, παρόλο που ψυχικά ακόμα τρέμω. Αλλά επειδή έχω ανακάμψει από μεγάλες οδυνηρές εμπειρίες στη ζωή μου, οτιδήποτε άλλο προκύπτει με κάνει να νιώθω πιο δυνατός».

Τον Ιούνιο του 2014, ο 28χρονος Jaabir ανέβηκε κάπου πολύ ψηλά για να αυτοκτονήσει. «Όλα με βάραιναν» λέει. Τον βρήκε ένα μέλος της ομάδας περιπολίας της εκκλησίας και αφού του μίλησε για 30 λεπτά, τον έπεισε να κατέβει. Ήταν μια κρίσιμη στιγμή. «Εάν γνώριζα πως υπήρχαν άνθρωποι να τους μιλήσω, οι οποίοι ήθελαν να με βοηθήσουν» λέει ο Jaabir «δεν υπάρχει περίπτωση να είχα ανέβει εκεί πάνω».

Ο Jaabir και εγώ βρισκόμαστε σε ένα καφέ κοντά στη δουλειά του στο κεντρικό Λονδίνο. Έχουν περάσει οκτώ μήνες από τότε που έφθασε ένα βήμα πριν να αυτοκτονήσει. Είναι αστείος, χαρισματικός και μιλάει εκφραστικά για την εμπειρία του, πρόθυμος να αντιμετωπίσει το στίγμα και τον φόβο που περιβάλλει εκείνους, οι οποίοι δεν είναι ψυχικά καλά και έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν.

«Αρχικά, δεν μίλησα ανοιχτά για την ασθένειά μου γιατί την φοβόμουν» λέει. «Έχουμε την τάση να μην μιλάμε για συναισθήματα σε αυτή τη χώρα και αυτό μας σκοτώνει. Στην αρχή ένιωσα πραγματικά ντροπή. Πίστεψα ότι το περιστατικό με έκανε λιγότερο άνδρα. Μόνο αργότερα συνειδητοποίησα ότι υπήρχε δίκτυο να με υποστηρίξει».

Εάν νιώθεις ότι το μυαλό σου ταλαιπωρείται από μια αόρατη καταιγίδα αλλά νιώθεις την υποχρέωση να δαγκώσεις τη γλώσσα σου μη τυχόν και διαταράξεις την ισορροπία της κοινωνίας, μην το κάνεις, λέει ο Jaabir. Οι αντιδράσεις των ανθρώπων συχνά θα σε εκπλήξουν. «Το πώς θα αντιδράσουν οι άλλοι είναι κάτι που σε ανησυχεί πολύ όταν ανοίγεσαι. Το να πεις "ήθελα να αυτοκτονήσω" στη μαμά σου ή τον καλύτερο φίλο σου δεν είναι εύκολο. Αλλά το πρώτο βήμα στη δική μου ανάρρωση ήταν η ειλικρίνεια».

Το στίγμα που ακόμα περιβάλλει τις ψυχικές νόσους σε αυτή τη χώρα μπορεί να σε κολλήσει σαν βδέλλα σε αρνητικές σκέψεις, σχηματίζοντας μια καταστροφική, συμβιωτική σχέση. «Τους έδιωχνα όλους μακριά» λέει ο Jaabir. «Δεν πίστευα ότι μπορούσε κάποιος να καταλάβει, έτσι φορούσα το πρόσωπο του γενναίου. Όμως δεν υπάρχει καμία ντροπή όταν δεν είσαι καλά. Δεν είναι δικό σου λάθος. Άσε τους άλλος να μάθουν. Αποδέξου τον εαυτό σου στο μυαλό σου».

Ο φόβος ότι οι άλλοι δεν μπορούν να καταλάβουν μπορεί, φυσικά, να το κάνει πολύ δύσκολο να περάσει το κενό και να συνδεθείς με κάποιον. «Το σημείο που κατάλαβα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά ήταν όταν ήμουν πολύ αναστατωμένος από και προς τη δουλειά μου» συνεχίζει ο Jaabir. «Έκλαιγα στο μετρό. Δεν μπορούσα να το ελέγξω. Αλλά αντί να ζητήσω βοήθεια τους απομάκρυνα όλους. Στους φίλους που ενδιαφέρονταν για μένα τους είπα ότι ήμουν καλά».

Όταν τελικά άρχισε να μιλάει για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε, ο Jaabir λέει ότι οι άλλοι αντέδρασαν με τρόπο που «πραγματικά τον συγκίνησαν».

«Η σύνδεση με τους ανθρώπους εξωτερικεύει πράγματα που προηγουμένως ήταν πολύ εσωτερικά» λέει, γεγονός που βοήθησε να «σταματήσει» ο κύκλος των αρνητικών σκέψεων. «Οι άνθρωποι είναι περισσότεροι συμπονετικοί από ότι νομίζεις. Βρέθηκα πολύ πιο κοντά με τους φίλους μου και την οικογένειά μου από ότι στο παρελθόν». Από τότε που έγινε ειλικρινής για τα προβλήματα ψυχικής υγείας που έχει, οι άνθρωποι γύρω από τον Jaabir «εξομολογήθηκαν» επίσης, κάτι που όπως λέει «δεν θα συνέβαινε στο παρελθόν».

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν είναι επιδημία αλλά προκαλούνται. Ένα αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι όσο κοινή είναι μια μελανιά. «Νομίζω ότι πρέπει να κατανοήσουμε πως επειδή κάτι είναι απλά αόρατο δεν είναι και λιγότερο πραγματικό» λέει ο Matt Haig, συγγραφέας πολλών βιβλίων μεταξύ των οποίων και το Reasons to Stay Alive, που διερευνά λεπτομερώς τη δική του μάχη με την ψυχική ασθένεια, που άρχισε από μια κλονισμό στην ηλικία των 24 ενώ ήταν στην Ίμπιζα με την κοπέλα του.

«Δεν έμοιαζε με τίποτα από όσα γνώριζα. Ακούγεται τόσο μελοδραματικό αλλά δεν πίστευα ότι κάποιος είχε νιώσει ποτέ κάτι ανάλογο. Ήταν έντονος πανικός σε συνδυασμό με απίστευτη εξάντληση, απελπισία 24 ώρες το 24ωρο. Δεν έβλεπα καμία διέξοδο. Θα ήταν η αυτοκτονία, γιατί ένιωσα ότι ήταν ο μόνος τρόπος να δραπετεύσω. Σαν να πηδούσα από ένα φλεγόμενο κτήριο. Αλλά υπάρχει ένα πράγμα που είναι μεγαλύτερο από την κατάθλιψη, ο χρόνος.» λέει. «η κατάθλιψη μου είπε ότι δεν θα ζούσα μέχρι τα 25. Σήμερα είμαι 39».

Όπως έχει γράψει το VICE στο παρελθόν, το 50% όλων των ασθενειών που αναφέρονται από άτομα κάτω των 65 ετών σχετίζονται με την ψυχική υγεία, αλλά μόνο το ένα τέταρτο εκείνων που υποφέρουν λαμβάνει οποιαδήποτε βοήθεια. Το 90% εκείνων που επιχειρούν να αυτοκτονήσουν υποφέρουν από κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, διαγνωσμένο ή όχι.

Στη Βρετανία, 4.400 άνθρωποι πεθαίνουν αυτοκτονώντας κάθε χρόνο, αλλά οι δεκαπλάσιοι επιχειρούν να αυτοκτονήσουν. Κατά μέσο όρο, αυτό σημαίνει ότι κάποιος σε αυτή τη χώρα επιχειρεί να αυτοκτονήσει περίπου κάθε 12 λεπτά. Περισσότεροι άνθρωποι κάτω των 35 πεθαίνουν αυτοκτονώντας σε αυτή τη χώρα από ό,τι ας πούμε σε τροχαία ατυχήματα.

Στους άνδρες ηλικίας 20-34, η αυτοκτονία αντιστοιχεί σχεδόν στο ένα τέταρτο όλων των θανάτων. Το 2012, 600.000 άνθρωποι προσέγγισαν τους Σαμαρείτες εκφράζοντας τα αυτοκτονικά συναισθήματά τους. Το 2014, τα στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία έδειξαν ότι το 9% εκείνων που έψαχναν εργασία, μεταξύ 16-25 ετών, συμφώνησαν με τη φράση «Δεν έχω κανένα λόγο για να ζήσω». Το 32% είχε σκεφτεί την αυτοκτονία.

Αλλά παρά την επικράτηση της επιθυμίας για συζήτηση σχετικά με τις ψυχικές νόσους, εξακολουθεί να επικρατεί ένας ζοφερός φόβος για αυτές. Είναι σαν το να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι έχουμε ένα ευαίσθητο όργανο που επιπλέει σε εγκεφαλονωτιαίο υγρό στο εσωτερικό του κρανίου μας, μπορεί να ανοίξει κάποιου είδους πύλη στην άβυσσο και να μας κάνει όλους να μας στρίψει. Φυσικά, αυτό είναι εντελώς μαλακία α' βαθμού.

«Ο εγκέφαλος είναι μέρος του σώματος και ως τέτοιο πρέπει να το βλέπουμε» λέει ο Haig. «Η κατάθλιψη και το άγχος έχουν πολλά συμπτώματα που εμφανίζονται σε μέρη του σώματος κάτω από το λαιμό, όπως ακριβώς πολλές σωματικές ασθένειες έχουν ψυχολογικές συνέπειες. Χρειάζεται να μιλήσουμε για την ψυχική υγεία όπως ακριβώς μιλάμε και για τη σωματική υγεία». Κανένας δεν είναι, λέει, «100% σωματικά ή ψυχικά υγιής».

Δημοσίως, η ψυχική νόσος συχνά αντιμετωπίζεται με την ευαισθησία ενός σφυριού. Όταν για παράδειγμα, ο πρώην επαγγελματίας ποδοσφαιριστής Clarke Carlisle επιχείρησε να αυτοκτονήσει τον περασμένο Δεκέμβριο, άνθρωποι οι οποίοι δεν τον είχαν ποτέ συναντήσει τον αποκάλεσαν εγωιστή. Αλλά το μόνο πράγμα που είναι εγωιστικό στην αυτοκτονία είναι οι άνθρωποι οι οποίοι δεν επηρεάζονται από αυτή και την αποκαλούν εγωιστική. Το μόνο που κάνει είναι να δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο απόδοσης ευθυνών, ενισχύοντας την αυτοαπέχθεια που ορισμένα άτομα με ψυχικές νόσους βιώνουν. Μπορεί να ενισχύσουν την επιθυμία τους να μείνουν σιωπηλοί.

«Οι καταθλιπτικοί δεν φοβούνται λιγότερο το θάνατο από οποιονδήποτε άλλο, ούτε είναι περισσότερο εγωιστές, απλώς ο πόνος με τον οποίο ζουν είναι πάρα πολύς για να τον αντέξουν» μου λέει ο Haig. «Με αυτό δεδομένο, να πούμε ότι η αυτοκτονία μπορεί πάντα να αποτραπεί, με την κατάλληλη βοήθεια». Τον Φεβρουάριο, ο Carlisle παραχώρησε μια θαρραλέα και συγκινητική συνέντευξη στο Absolute Radio, όπου περιέγραψε τη δική του «αυτοαπέχθεια» και το δικό του «μισός για τον εαυτό του» αλλά και τη νεοανακαλυφθείσα «ελπίδα» κατά την ανάρρωσή του.

«Όταν αποφάσισα να αυτοκτονήσω, σχεδόν δεν ήξερα τι έκανα. Ήμουν στον αυτόματο πιλότο» λέει ο Jaabir. «Ένιωσα ότι ήμουν κάποιος άλλος. Όσο σκληρά κι αν προσπάθησα, δεν μπορούσα να βρω τον εαυτό μου. Είχα όλες αυτές τις αρνητικές ιδέες και σκέψεις να πλημμυρίζουν το μυαλό μου όλη την ώρα: πόσο άχρηστος ήμουν στη δουλειά μου, πώς θα ήμουν μόνος σε όλη μου τη ζωή. Όλα αυτά συνδυασμένα μεταξύ τους.

«Στο μυαλό μου, ήθελα ο πόνος μου να τελειώσει και δεν ήθελα να με αποτρέψουν να το κάνω. Σκέφτηκα ότι έκανα το σωστό πράγμα. Το είχα σχεδιάσει και οδήγησα μακριά με το αυτοκίνητο για να το κάνω, αλλά ήταν σχεδόν σαν να μην ήξερα τι έκανα. Μόνο όταν οι εφημέριοι, οι οποίοι περιπολούν την περιοχή που είχα διαλέξει για να βάλω τέρμα στη ζωή μου, μου μίλησαν βγήκα από την έκσταση. Μόνο τότε σκέφτηκα, "Τι κάνω εδώ;" »

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν να ξεκινήσουν οποιαδήποτε στιγμή και να μην φανερωθούν παρά πολλά χρόνια αργότερα. «Όταν ήμουν 12 πέθανε ο πατέρας μου και τότε ήμουν θύμα εκφοβισμού σε αρκετά μεγάλο βαθμό» λέει ο Jaabir. «Ένιωσα πολύ αποξενωμένος. Ήμουν πολύ σκληρός με τον εαυτό μου και ένιωσα ότι ήμουν ελαττωματικός κατά κάποιο τρόπο. Κατηγόρησα τον εαυτό μου που ήμουν θύμα εκφοβισμού και έφερα αυτό αίσθημα αυτοαπέχθειας όλη μου τη ζωή. Σκέφτηκα ότι ήταν φυσιολογικό, ότι όλοι ένιωθαν κάπως έτσι. Όλοι μισούν τον εαυτό τους, σωστά;»

Αλλά η κατάθλιψη δεν πρέπει να είναι «για» οτιδήποτε, «περισσότερο από ότι πρέπει να είναι ο καρκίνος» λέει ο Haig. Οι αιτίες είναι πολλές, ποικίλλουν, έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, είναι δομημένες, διάσπαρτες, προσαρμόζονται, συνδέονται με ιστορικό, είναι αντιδραστικές, θολές, προκαλούνται δια της πλαγίας οδού, είναι μοναδικές και πάνω απ'όλα ατομικές.

Η Απόρρητη Εθνική Έρευνα για την Αυτοκτονία και την Ανθρωποκτονία από Άτομα με Ψυχική Νόσο το 2014 αποκάλυψε ότι το 18% όλων των αυτοκτονιών της περιόδου 2010-2012 αφορούσαν ασθενείς που είχαν πάρει εξιτήριο από το νοσοκομείο πριν από δυο εβδομάδες. Η διάγνωση και η θεραπεία μπορεί να φθάσει έως ένα σημείο-ιδιαιτέρως όταν αυτή η θεραπεία βρίσκεται εν μέσω μιας τρομακτικής, εθνικής κρίσης όπως είναι αυτή στη Βρετανία. Αλλά η προσηλωμένη, κατάλληλη θεραπεία και στήριξη για την ανάρρωση είναι επιτακτική ανάγκη.

Αφού επέστρεψε στο σπίτι του, ο Jaabir έλαβε έναν συνδυασμό θεραπειών τόσο από το NHS όσο και από ιδιώτη γιατρό. Δυο μήνες αργότερα, επέστρεψε στη δουλειά. «Οι πρώτοι δυο μήνες ήταν ιδιαιτέρως δύσκολοι» λέει. «Το έβρισκα δύσκολο να βρίσκω οποιαδήποτε απόλαυση σε οτιδήποτε απολάμβανα στο παρελθόν. Το τένις δεν με ενδιέφερε πια. Τα τηλεοπτικά σόου που μου άρεσαν τα βαριόμουν. Ήμουν πολύ ληθαργικός και ανήσυχος. Ήμουν ευερέθιστος με τους φίλους μου και την οικογένειά μου πολύ. Αλλά έμειναν δίπλα μου και έμεινα δίπλα τους και τα πράγματα σιγά-σιγά άρχισαν να πηγαίνουν καλύτερα».

Ο Jaabir άρχισε να κάνει συμβουλευτική με το Mind, που του επέτρεψε να «απαλλαχθεί» από τις «αρνητικές σκέψεις» και να «απομονώσει τα μοτίβα» που τον πήγαν σε «σκοτεινά μέρη». «Η συμβουλευτική μου ήταν ένα μείγμα CBT, ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής» εξηγεί. «Ήταν πολύ αποτελεσματικό. Υπήρχαν πολλές τεχνικές απεικόνισης-μπορούσα να αποσύρω πολλές εικόνες εμπειριών ζωής που έβρισκα αρκετά οδυνηρές. Μου άνοιξε πραγματικά τα μάτια.»

Στο τέλος της συζήτησής μας ο Jaabir σταματάει για να σκεφτεί. Είναι μια ενδιαφέρουσα στιγμή όπου και οι δυο είμαστε σιωπηλοί και αντανακλά τη δική μας προσωπική σχέση με την ψυχική υγεία μας. «Όταν ανατρέχω πίσω στη ζωή μου» λέει τελικά, «σκέφτομαι πόσο πιο νωρίς θα μπορούσε να έχει εμφανιστεί. Σκέφτομαι: μείνε στα γεγονότα. Δεν είσαι άχρηστος. Δεν υπάρχει κάτι που να το αποδεικνύει. Στο 99,9% των περιπτώσεων, αυτές οι σκέψεις δεν δικαιολογούνται. Απλά εύχομαι να είχα καταλάβει νωρίτερα ότι εκεί έξω υπήρχαν άνθρωποι σαν κι εμένα, οι οποίοι μπορούσαν να με βοηθήσουν».

Αργότερα, μιλάω με τον Haig. «Νομίζω ότι το σημαντικό είναι να αναγνωρίσεις πως οποιεσδήποτε αρνητικές σκέψεις έχεις στο μυαλό σου, όσο δυνατές και πραγματικές φαίνονται, δεν είναι πραγματικά εσύ» λέει. «Κατάθλιψη είναι το σύννεφο που εμποδίζει τον ήλιο για λίγο καιρό, αλλά εσύ είσαι ο ουρανός. Μπορείς να περπατήσεις στη βροχή αλλά να μην είσαι η βροχή, και το καιρικό σύστημα του μυαλού θα αλλάξει. Δεν θα παραμείνεις σε αυτό το σημείο. Ο τυφώνας θα γίνει αεράκι. Περίμενε. Το οφείλεις σε όλους εκείνους τους αυριανούς εαυτούς σου».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.