Ο Μικρός Χριστούλης ήταν Ένας Βίαιος Διαβολάκος

Η Βίβλος είναι διαβόητη για τις ελλείψεις της γύρω από τις λεπτομέρειες της ζωής του Χριστού μεταξύ της περιτομής του στην ηλικία των οκτώ, της φυγής του στην Αίγυπτο, της σύντομης θητείας του στον Ναό της Ιερουσαλήμ, όπου εντυπωσίασε τον λαό στην ηλικία των 12 και της βάφτισής του στα 30. Ακόμη και όλα αυτά τα περιστατικά περιγράφονται μέσα σε λίγες μόνο γραμμές. Ο μελετητής κλασικής ρητορικής στο πανεπιστήμιο Baylor, Mike Whitenton, επισημαίνει ότι οι πρώτοι χριστιανοί είχαν απογοητευτεί με τις ελλείψεις γύρω από την ιστορία της προέλευσης του Ιησού. Και είναι λογικό. Μιλάμε για μια εποχή όπου οι ελληνορωμαϊκές βιογραφίες θρυλικών φιγούρων περιέγραφαν αναλυτικά τα παιδικά χρόνια των ηρώων, τα οποία ήταν ένας προάγγελος της μελλοντικής δύναμής τους.

«Οι πρώτοι χριστιανοί ήθελαν περισσότερες πληροφορίες για τον Χριστό, τις οποίες δεν περιείχαν τα "κανονικά" Ευαγγέλια της Αγίας Γραφής», συμπληρώνει ο καθηγητής πρώιμου χριστιανισμού στο πανεπιστήμιο του York, Tony Burke, «και είχαν ερωτήματα, όπως γιατί επιλέχτηκε η Παναγία ως μητέρα του Ιησού ή πώς ήταν ο Χριστός ως παιδί;».

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, κατέγραφαν ή επινοούσαν ιστορίες για την παιδική ηλικία του Χριστού. Μερικές από τις γνωστότερες ιστορίες βρίσκονται στο απόκρυφο Ευαγγέλιο του Θωμά, το οποίο εμφανίστηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ο Whitenton πιστεύει, με βάση τη γλώσσα που χρησιμοποιείται, ότι ίσως πρόκειται για μια προσπάθεια συνέχισης των ιστοριών του μικρού Χριστού που περιλαμβάνει το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο. Στοιχεία αυτού του έργου ενσωματώθηκαν σε άλλα έργα, όπως στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, σε συνδυασμό με άλλες ιστορίες για τον νεαρό Χριστό. Οι μεταφράσεις και οι προσαρμογές αυτών των κειμένων προσέθεσαν νέα στοιχεία και ιστορίες και έτσι άρχισαν να κυκλοφορούν ακόμη περισσότερες διηγήσεις στη λαϊκή παράδοση.

Σε κάποιες από αυτές τις ιστορίες, ο μικρός Χριστός είναι μια εξέχουσα και αξιόλογη προσωπικότητα. Το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Θωμά τον δείχνει σε ηλικία μεταξύ πέντε και 12 ετών να σώζει εκ θαύματος τον αδερφό του Ιάκωβο από το δάγκωμα ενός δηλητηριώδους φιδιού, να ισιώνει μια δοκό για να βοηθήσει τον πατέρα του στο ξυλουργείο και να ανασταίνει έναν νεκρό οικοδόμο, ανάμεσα σε άλλα κατορθώματα.

Εξίσου συχνά όμως, ο Ιησούς δείχνει να είναι ένα επικίνδυνο παλιόπαιδο. Όταν ο γιος ενός τοπικού γραφέα τον εκνευρίζει, ο Ιησούς ανακοινώνει ότι το παιδί πρέπει να «μαραθεί σαν δέντρο και ποτέ να μη φέρει φύλλα και καρπούς» - έτσι το παιδί μαραζώνει και πεθαίνει. Σε μια άλλη περίπτωση, ο Χριστός ρίχνει κατάρα θανάτου σε ένα παιδί που πέφτει πάνω του στον δρόμο. Με δικαιολογημένο εκνευρισμό, ολόκληρη η κοινότητα καλεί τον Ιωσήφ να συνετίσει τον μικρό, διαφορετικά να τα μαζέψει και να φύγει από την πόλη. Όταν ο Ιωσήφ προσπαθεί να μιλήσει στον μικρό τζαναμπέτη για την κακή του συμπεριφορά, ο Χριστός λέει στον πατέρα του ότι ξέρει πως οι κάτοικοι τον ταλαιπωρούν και έτσι τους τυφλώνει όλους. Ο Ιησούς κάνει επίσης τη ζωή κάποιων δασκάλων σκέτη κόλαση, ανασταίνει ένα παιδί που το λένε Ζήνωνα μόνο και μόνο για να μπορέσει να πει στους γονείς του ότι ΔΕΝ τον σκότωσε εκείνος και ανακαλεί μερικές από τις κατάρες του μόνο όταν ένας δάσκαλός του τον εκθειάζει λέγοντάς του πόσο έξυπνος είναι σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.

Σε κάποια στιγμή ο Ιωσήφ μοιρολογεί αναφερόμενος στον νεαρό Ιησού και λέει πως «όλοι όσοι την οργή του προκαλούν, πεθαίνουν».

Και όλα αυτά μόνο σε ένα κείμενο. Σε άλλα, ο Ιησούς κάνει το χέρι μιας γυναίκας που αμφισβήτησε το θαύμα της γέννησής Του να μαραθεί –αμέσως μόλις γεννήθηκε. Σκαρφαλώνει σε μια ηλιαχτίδα προκαλώντας άλλα παιδιά να κάνουν το ίδιο και μετά τα αφήνει να γκρεμοτσακιστούν. Επίσης, μεταμορφώνει τα παιδιά που κρύβουν οι γονείς τους για να γλυτώσουν την οργή Του, σε γουρούνια.

Εννοείται ότι αυτά τα Ευαγγέλια και άλλες λαϊκές δοξασίες δεν βρέθηκαν στη Βίβλο όταν κωδικοποιήθηκε κατά τον 4ο και 5ο αιώνα από παγιωμένες Εκκλησίες που είχαν γίνει επίσημες θρησκείες κρατών. Αλλά σύμφωνα με τον Burke, αυτό δεν έγινε επειδή οι ιστορίες για την παιδική ηλικία του Ιησού ερχόταν σε αντίθεση με τη φήμη Του.

«To πρόβλημα με το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Θωμά όσον αφορά το δόγμα είναι ότι αμφισβητεί το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, το οποίο αναφέρει ότι πρώτο θαύμα του Χριστού ήταν στον γάμο της Κανά», λέει.

Όμως παρ' όλο που κάποια από αυτά τα μη κανονικά συγγράμματα σταμάτησαν να κυκλοφορούν και να είναι διαδεδομένα με τον καιρό, αυτές οι ιστορίες για τον άλλοτε θαυματουργό και άλλοτε τρομακτικό μικρό Χριστό άντεξαν στους αιώνες. Ο Burke σημειώνει ότι τα Ευαγγέλια για τα παιδικά χρόνια του Ιησού εμφανιζόντουσαν σε δεκάδες χειρόγραφα. Και σύμφωνα με όσα γράφει η Mary Dzon, ειδική στη μεσαιωνική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο Tennessee – Knoxville, πολλοί κληρικοί ακόμη και εκείνης της περιόδου, αν και μπορεί να μην δίδασκαν αυτές τις ιστορίες, επέτρεπαν τη διάδοσή τους ως χρήσιμες λατρευτικές μυθοπλασίες. Ως εκ τούτου, η μεσαιωνική τέχνη βρίθει αναφορών πάνω στα θαύματα που έκανε ο Χριστός ως παιδί. Υπάρχουν πολλές απεικονίσεις με καλά θαύματα, όμως η Dzon επισημαίνει ότι υπάρχουν και πολλά παραδείγματα με κακόβουλες πράξεις του, οι οποίες εμφανίζονται σε χειρόγραφα και σε έργα τέχνης.

Κανένας δεν είναι σίγουρος γιατί οι αρχαίοι χριστιανοί δημιούργησαν αυτό τον Χριστό για να καλύψουν τα κενά των τεσσάρων Ευαγγελίων και για ποιο λόγο διαιώνιζαν αυτή την εικόνα χωρίς να κάνουν σημαντικές παρεμβάσεις ή χωρίς να την εγκαταλείψουν εντελώς. Ο Burke υποστηρίζει ότι αυτές οι ιστορίες ήθελαν να αναδείξουν τη Θεία φύση του Ιησού μέσα από παραδείγματα με ευλογίες και κατάρες, ένας συνηθισμένος τρόπος στα αρχαία λογοτεχνικά κείμενα – σκεφτείτε τον Θεό στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Brandon Hawk, ειδικός στη μεσαιωνική λογοτεχνία στο Rhode Island College, ο οποίος δουλεύει πάνω στη μετάφραση ενός εκ των απόκρυφων Ευαγγελίων, σημειώνει ότι ο μεσαιωνικός κόσμος μπορεί να μην ερμήνευε καν αυτές τις πράξεις ως εκδικητικές, αλλά ως απαντήσεις σε ενέργειες που θεωρούνταν ύβρεις εναντίον του Θεού. Ο Hawk προσθέτει ότι είναι σαφές πως οι άνθρωποι που καταριόταν και έπληττε ο Ιησούς εκπροσωπούσαν τους άπιστους Εβραίους.

«Η απροθυμία των εβραϊκών χαρακτήρων να αναγνωρίζουν τον Ιησού ως Χριστό ή να κατανοήσουν τα θαύματά του», λέει ο Hawk, «χρησιμοποιείται προκειμένου να δυσφημιστούν».

Άλλοι διαλέγουν την αντίθετη κατεύθυνση και υποστηρίζουν ότι αυτή η απεικόνιση του Χριστού προκαλούσε αρχικά αμηχανία σε πολλούς – και ότι ίσως οι ιστορίες αυτές γράφηκαν από αντιπάλους που επιχειρούσαν να υπονομεύσουν τη νέα πίστη, όμως τελικά επανερμηνεύτηκαν και ενσωματώθηκαν στον χριστιανισμό, όπου τους προσδόθηκε μια θετική χροιά.

Η Dzon υποστηρίζει ότι ο λαός, ειδικά στον μεσαίωνα, ίσως έβλεπε αυτές τις ιστορίες ως μια αντανάκλαση των δικών του αντιλήψεων για τα παιδιά, τα οποία αντιμετωπίζονταν ως οξύθυμοι ημι-ενήλικες. Στο πλαίσιο αυτής της ανάγνωσης, ο Χριστός εξανθρωπίζεται από τις ιστορίες – μεταμορφώνεται σε ένα πλάσμα που μαθαίνει να ελέγχει τις δυνάμεις και την ανθρώπινη φύση Του καθώς μεγαλώνει.

«Έχω υποστηρίξει ότι αυτή η παράξενη συμπεριφορά… μπορεί να αποδοθεί σ' αυτό που λέμε "ο δύσκολος δρόμος της ενηλικίωσης"», προσθέτει ο Whitenton, λέγοντας ότι αυτές οι αφηγήσεις δείχνουν την ηθική ανάπτυξη του Ιησού καθώς γίνεται άνδρας.

«Η δυτική Ευρώπη άρχισε να χάνει το ενδιαφέρον της για τα απόκρυφα Ευαγγέλια και τα παιδικά χρόνια του Ιησού κατά την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση και την Αντιμεταρρύθμιση των Καθολικών», λέει ο Hawk. «Οι προτεστάντες άρχισαν να τα απορρίπτουν ως μη κανονικά, ιδιαίτερα λόγω των συσχετισμών με τη λατρεία της Παναγίας και καθώς οι καθολικοί ήθελαν να εφαρμόσουν τις δικές τους μεταρρυθμίσεις, έκαναν έκκληση για επιστροφή στη Βίβλο… Τα απόκρυφα ευαγγέλια παραμερίστηκαν στη διάρκεια αυτών των συζητήσεων για τη Βίβλο, το δόγμα και άλλα θεολογικά ζητήματα».

Οι ιστορίες παρέμειναν ζωντανές σε κάποιους πολιτισμούς – όπως φαίνεται, ορισμένοι χριστιανοί κόπτες εξακολουθούν να διηγούνται παραλλαγές αυτών των ιστοριών μέχρι και σήμερα –όμως αυτό δεν συνέβη στη Δύση. Στοιχεία από άλλες απόκρυφες ιστορίες είναι ευρέως διαδεδομένα στους ευρωπαίους χριστιανούς και στον νέο κόσμο που δημιούργησαν, όμως ο Burke σημειώνει ότι συχνά οι ιστορίες που επιβιώνουν είναι ήδη τμήμα των επίσημων εορτών και άλλων αντίστοιχων θεσμών. Χωρίς αυτά, οι ιστορίες για τα παιδικά χρόνια του Ιησού από το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Θωμά, όπως και πολλές ανάλογες αφηγήσεις, εξαφανίζονται σιγά-σιγά λόγω της περιθωριοποίησή τους από τα θεσμικά όργανα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι σύγχρονοι χριστιανοί δεν έχουμε τις ίδιες παρορμήσεις που δημιούργησαν αυτόν τον παρορμητικό, βίαιο μικρό Χριστούλη. Η κουλτούρα μας εξακολουθεί να λατρεύει τις αποκρυφιστικές απόψεις για τον Ιησού – ας πάρουμε τον « Τελευταίο Πειρασμό» του Σκορσέζε για παράδειγμα. Ακόμη θέλουμε να μάθουμε τι σκάρωνε ο μικρός Χριστός, όπως φαίνεται από το φετινό βιβλικό δράμα « Ο Μικρός Μεσσίας». Και εξακολουθούμε να θέλουμε να εξανθρωπίσουμε και να επανερμηνεύσουμε τον Χριστό με τρόπους που μπορεί να είναι είτε εμπεριστατωμένοι είτε εντελώς παράλογοι.

Αν και ο σύγχρονος άνθρωπος έχει εισάγει σήμερα ιστορίες για τον Ιησού που είναι τόσο περίεργες και βίαιες όσο το « Jesus Christ Vampire Hunter» του 2001 (ταινία-πρόκληση περισσότερο για την αισθητική και την κοινή λογική παρά για τη θρησκεία), δεν έχει σκεφτεί ακόμη κάποια ιστορία που να είναι τόσο θρησκευτικά συμπαγής, αφηγηματικά διασκεδαστική και ηθικά διαταραγμένη όσο οι ιστορίες των πρώτων Χριστιανών για τον μικρό Ιησού, ο οποίος αν και κοιμόταν στην κούνια Του, ήταν έτοιμος να εξαπολύσει τις ευλογίες και την οργή Του στον κόσμο με το που θα ανοίξει τα μάτια Του. Αμήν.

Περισσότερα από το VICE

Η Στιγμή που Μάθαμε ότι Δεν Υπάρχει Άγιος Βασίλης

Συνέντευξη με τον (Πικραμένο) Προπονητή που Ανακάλυψε τον Αντετοκούνμπο

Ρωτήσαμε Μερικούς Sapiosexual τι τους Ανάβει