Φτιάχνοντας Πρόσωπα: Οι Καλλιτέχνες που Χρησιμοποιούν στα Έργα τους την Πλαστική Χειρουργική

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

«Ανοικοδόμησαν όλο μου το κρανίο. Μου έκοψαν την κάτω σιαγόνα στα δύο και την μετακίνησαν προς τα εμπρός. Μου έκοψαν το πηγούνι και το μετακίνησαν προς τα έξω. Έπειτα έκοψαν το πάνω μέρος του προσώπου μου και το ίσιωσαν».

Αισθάνομαι να ανακατεύομαι κάπως, καθώς η καλλιτέχνης Alana Francis μου εξηγεί την γναθοπροσωπική επέμβαση που έκανε από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής μας γραμμής. «Όταν κάνει πολύ κρύο, μπορώ να νιώσω το σημεία που έχει μέταλλο το πρόσωπό μου και αν πιέσω προς τα μέσα το πηγούνι μου, μπορώ να νιώσω την άκρη μιας βίδας». Όχι άλλο παρακαλώ, δεν αντέχω.

Το τελευταίο project της Francis, μια συλλογή από επτά εικόνες εμπνευσμένες από τα ιατρικά έγγραφα της επέμβασής της, εκτίθεται στην Flowers Gallery, στη Cork Street του Λονδίνου, ως μέρος της ετήσιας έκθεσης Artist of the Day.

Καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες όπως οι Orlan, Genesis P-orridge και Amalia Ulman, έχουν πάρει την ιδέα του σώματος που λειτουργεί ως καμβάς και την έχουν πλέον πάει σε άλλο επίπεδο, καθώς κυριολεκτικά το ανοίγουν, προσφέροντας έναν άλλο ορισμό της έννοιας, ο οποίος είναι απόλυτα κυριολεκτικός. Γιατί όμως μας σαγηνεύει, τόσο απο την μεριά του καλλιτέχνη, όσο και από την πλευρά του θεατή, η ιδέα του σώματος που «μεταποιείται» από το νυστέρι;

«Προσπαθώ να διεκδικήσω εκ νέου την ιδιοκτησία του σώματός μου, θέλω να το πάρω μακριά από την ιδέα του να αποτελεί τον καμβά κάποιο άλλου, μακριά από την ιατρική πλευρά της εμπειρίας», εξηγεί η Francis. «Το βρήκα καθαρτικό που χρησιμοποίησα τα χέρια μου για να δημιουργήσω αυτές τις εικόνες. Ένιωσα ότι επανέκτησα τον έλεγχο της αισθητικής μου εικόνας, αφού αρχικά την είχα παραδώσει στον γιατρό».

Λόγω του ότι η Francis υπεβλήθη στην επέμβαση για ιατρικούς και όχι για αισθητικούς λόγους, το μεγαλύτερο μέρος του αποτελέσματος ορίστηκε σύμφωνα με αυτό που ο γιατρός θεώρησε σωστό. Η δικιά της αισθητική, σχετικά με το πώς θα κατέληγε η όψη του προσώπου της, έπαιξε δευτερεύοντα ρόλο.

Η καλλιτέχνης Ji Yeo εξερεύνησε αυτήν την προσπάθεια για τον έλεγχο του σώματος του ατόμου μέσω του project της με τίτλο Draw on Me. Η Yeo, η οποία μεγάλωσε μοιράζοντας τον χρόνο της ανάμεσα σε δύο εκ των πιο δημοφιλών προορισμών για αισθητικές επεμβάσεις, την Αμερική και την Κορέα, περπάτησε στους δρόμους του Brooklyn το 2010, φορώντας μια στολή που την έδειχνε γυμνή και κρατώντας μια πινακίδα που έλεγε: «θέλω να γίνω τέλεια. Ζωγραφίστε πάνω μου. Που πρέπει να κάνω αισθητικές επεμβάσεις;».

Οι περισσότεροι άντρες βέβαια, το μόνο που έγραψαν πάνω στο σώμα της Yeo ήταν θετικά λόγια όπως «είσαι πανέμορφη έτσι ακριβώς όπως είσαι» και «είσαι ήδη τέλεια». «Δεν σημαίνει ότι ξεπέρασα όλους τους φόβους μου και τις ανασφάλειές μου», είπε η Yeo στην Guardian, «αλλά με βοήθησε κάπως».

Για μερικούς καλλιτέχνες όμως, το χειρουργείο είναι ένα σύνορο το οποίο μόλις ξεπεραστεί σε οδηγεί σε ένα πολύ πιο πειραματικό ταξίδι, ξεφεύγοντας πολύ από μια απλή άσκηση η οποία βοηθάει την αυτοπεποίθησή σου. «Το αποκαλούμε unity (ενότητα). Pandrodyne – θετικό ανδρόγυνο», μου δήλωσε ο/η Genesis P-orridge σε μια συνέντευξη το 2013, στο πλαίσιο προώθησης των απομνημονευμάτων του/της, τα οποία εξηγούν την προσπάθεια που κατέβαλαν αυτός/αυτή και η σύντροφός του/της (η οποία πέθανε το 2007) να ενωθούν ως μια οντότητα, μέσα από μια σειρά επεμβάσεων και ορμονοθεραπείας, που απώτερο σκοπό είχαν να κάνουν τα δύο άτομα να μοιάσουν όσο το δυνατόν το ένα με το άλλο.

«Θέλαμε να φτιάξουμε έναν όρο που δεν υπήρχε, που δεν κουβαλούσε κάποια ιστορία. Θέλαμε να πάμε κάπου όπου το γένος δεν είχε σημασία, όπου σημασία είχε μόνο η εξάλειψη αυτής της διαφοράς, οπού υπήρχε μόνο η συμμετοχικότητα και το να γίνεσαι ένα με το άλλο άτομο. Σταματήσαμε την ορμονοθεραπεία σε κάποιο σημείο γιατί η Jayne είχε τρελαθεί», εξηγεί γελώντας. «Μετά από 3-4 μήνες η Jayne είπε ότι "φτάνει δεν έχει άλλο, το κάναμε το πείραμα, δεν λέει μια, πάμε απλά να βάλουμε βυζιά να τελειώνουμε με όλο αυτό". Και ήταν σέξι ξέρεις, το να έχεις βυζιά».

Μιλώντας για βυζιά, το 2013, η Γαλλίδα καλλιτέχνης Camille Lorin εξέθεσε ένα γλυπτό το οποίο ήταν φτιαγμένο από χιλιάδες εμφυτεύματα στήθους, μόλις μερικές ημέρες αφότου πέντε μάνατζερ της εταιρείας PIP δικάστηκαν, κατηγορούμενοι για την πώληση επικίνδυνων εμφυτευμάτων σιλικόνης. Στο μεταξύ, η καλλιτέχνης Amalia Ulman -η οποία χρησιμοποιεί το Instagram feed της ως ένα μακροχρόνιο project μέσω του οποίου «δημιουργεί» έναν celebrity χρακτήρα- προσποιήθηκε πως είχε κάνει επέμβαση στο στήθος, ποστάροντας μια φωτογραφία στην οποία είχε επιδέσμους στην επίμαχη περιοχή. Αν και η επέμβαση αποδείχτηκε φάρσα, το περιοδικό i-D έγραψε πως η Ulman είχε ξοδέψει 1,280 λίρες για αισθητικές επεμβάσεις στην μύτη και σε διάφορα άλλα σημεία του προσώπου της σε κλινικές του Beverly Hills.

Και ναι, φτάνουμε στο πρόσωπο. Ίσως είναι το σημείο του σώματος, το οποίο μας «μιλάει» πιο έντονα στο θέμα των χειρουργικών επεμβάσεων, μιας και συνδέεται τόσο ξεκάθαρα με την αίσθηση της ταυτότητάς μας, δηλαδή με το ποιοι είμαστε. «Μόλις ξυπνάς από την νάρκωση, το πρόσωπό σου είναι τόσο πρησμένο που δεν ξέρεις πως θα καταλήξει, κάτι που από μόνο του είναι μια πολύ περίεργη εμπειρία», λέει η Francis. «Κοίτα, σίγουρα έπαιξε τον ρόλο της και η μορφίνη, αλλά επειδή δεν μπορείς να αισθανθείς το πρόσωπό σου για εβδομάδες, λόγω της ανάρρωσης των νεύρων στην περιοχή, δεν μπορείς να αποκτήσεις μια άμεση, μια σωματική σχέση μαζί του. Η μόνη «άγκυρά» μου λοιπόν με την αισθητική του προσώπου που θυμόμουν ήταν τα μάτια μου».

Στην έκθεση, τα σχέδια της Francis, που δείχνουν το αναίσθητό της πρόσωπο πίσω από μια μάσκα οξυγόνου και το περίεργο σχεδόν-χαμόγελο που δημιουργείται όταν βλέπεις το κρανίο σε μια επίπεδη διαφάνεια, εκτίθενται στον χώρο στο κατάλληλο ύψος, έτσι ώστε να μας αναγκάσουν και εμάς να κοιτάξουμε εκείνα τα μάτια, μέσα από τα οποία η Alana προσπάθησε να «ανασύρει» την έννοια του εαυτού της.

«Έχει να κάνει με την ιδέα ότι το πρόσωπο κρατάει μέσα του την ταυτότητά μας», εξηγεί η Francis. «Ξέρεις ότι έχεις ένα κρανίο, αλλά η προσωπική σου σχέση με την ταυτότητά σου δεν είναι μέσα στα κόκαλά σου».

Όχι τα κόκαλα λοιπόν, όχι η σάρκα, όχι το λίπος και οι γραμμές στο δέρμα. Ίσως τελικά η καλλιτεχνική περιέργεια με το θέμα της χειρουργικής να μας καταδεικνύει την απόσταση μεταξύ του σώματος και της αίσθησης του «εγώ». Ίσως, όπως το διατύπωσε η αποθανούσα Lady Jaye, το σώμα είναι απλά μια άδεια βαλίτσα. Σημασία έχει με τι την γεμίζουμε.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.