Τσίπρας-Ιερώνυμος: Μια Σχέση Λειτουργική και Καθόλου Complicated

Το μεσημέρι της Δευτέρας 26 Ιανουαρίου 2015, ο Αλέξης Τσίπρας μετέβη στο Προεδρικό Μέγαρο για να πάρει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και να ορκιστεί Πρωθυπουργός. Το έκανε με πολιτικό όρκο. Αμέσως μετά, σε μια ενέργεια ισχυρού συμβολισμού, επισκέφθηκε και άφησε λίγα λουλούδια στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Το πρωί της ίδιας μέρας, ωστόσο, ο ίδιος είχε κάνει μια κίνηση που εκείνες τις ώρες του μεγάλου ενθουσιασμού για την εκλογική νίκη, πέρασε σε δεύτερη ανάγνωση. Επισκέφθηκε τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο για να πάρει την ευχή του.

Η σχέση του πρώτου αριστερού Πρωθυπουργού με τον αρχηγό της Εκκλησίας δεν μοιάζει με κανενός προηγούμενου ενοίκου στο Μαξίμου τις τελευταίες δεκαετίες. Η Εκκλησία καταλαμβάνει όσο χώρο τής επιτρέπει το κράτος. Τσίπρας και Ιερώνυμος, όμως, φαίνεται εκ των πραγμάτων ότι έχουν βρει έναν τρόπο να συνυπάρχουν. Αυτό συνέβη και στις περιπτώσεις που οι σχέσεις τους δοκιμάστηκαν -ή τουλάχιστον θα έπρεπε να δοκιμαστούν- όπως το Μακεδονικό, η νομοθετική αναγνώριση ταυτότητας φύλου και βέβαια το νέο status μεταξύ κράτους και Εκκλησίας, που ανακοινώθηκε την Τρίτη.

Η σχέση Τσίπρα-Ιερώνυμου φαίνεται ότι πηγαίνει πίσω στο 2012. Τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς, πέθανε ο πατέρας του σημερινού Πρωθυπουργού. Ο Ιερώνυμος τηλεφώνησε για να τον συλλυπηθεί και του πρότεινε να τελέσει ο ίδιος την κηδεία. Υπάρχει μια ιστορία που λέει ότι στο τραπέζι που ακολούθησε μετά την τελετή, ο Αρχιεπίσκοπος φέρεται να του είπε κάτι στο στιλ: «Πώς θα κυβερνήσεις με αυτούς, παιδί μου; Αυτοί δεν κάνουν ούτε τον σταυρό τους». Τα επόμενα χρόνια, Τσίπρας και Ιερώνυμος συναντήθηκαν πολλές φορές, μπροστά και μακριά από τις κάμερες. Αυτή η σχέση περιγράφεται σήμερα ως λειτουργική και εντέλει καθόλου complicated.

Το φθινόπωρο του 2015, μετά το πιο grand-guignol καλοκαίρι της Μεταπολίτευσης, ο Αλέξης Τσίπρας εκλέχθηκε για δεύτερη φορά Πρωθυπουργός. Σε ανάλυσή του, τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς, ο Economist προσπαθούσε να ερμηνεύσει την ξαφνική υποχώρηση της αριστερής ρητορικής της κυβέρνησης στα εκκλησιαστικά θέματα. «Το κόστος είναι προφανώς υπερβολικά υψηλό για τον κ. Τσίπρα ο οποίος έχει πολλές άλλες σκοτούρες στο κεφάλι του - όχι μόνο μία συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, αλλά και γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή, μία κατάσταση που παραδοσιακά οδηγεί τους Έλληνες σε συσπείρωση γύρω από τη θρησκεία τους», κατέληγε ο αρθρογράφος.

Την εποχή που γραφόταν η ανάλυση στον Economist, ο Νίκος Φίλης μετρούσε λίγες μέρες ως Υπουργός Παιδείας. Έναν χρόνο αργότερα, στις αρχές Νοεμβρίου 2016, παραιτήθηκε ή μάλλον αποπέμφθηκε από την κυβέρνηση. Πλήρωσε την πιο σοβαρή κρίση που ξέσπασε επί ΣΥΡΙΖΑ, μεταξύ κράτους και Εκκλησίας: Το ζήτημα των αλλαγών στο βιβλίο των Θρησκευτικών στα σχολεία. «Όποιος τα έβαλε με την Ορθοδοξία, έχασε», είχε δηλώσει τότε ο κ. Ιερώνυμος. Μιλώντας προ ημερών σε εκδήλωση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ), ο κ. Φίλης αναφέρθηκε σε εκείνη την ταραγμένη περίοδο. «Η λογική ήταν να φύγουμε από την προσέγγιση του Κατηχητικού και το μάθημα να γίνει από ομολογιακό και μάθημα πίστης, μάθημα γνώσης. Δεν θα γινόταν ξαφνικά Θρησκειολογία, να είμαστε ειλικρινείς. Όμως, οι αντιδράσεις οδήγησαν στην απομάκρυνσή μου», είπε. Οι αλλαγές στο βιβλίο των Θρησκευτικών κρίθηκαν αντισυνταγματικές τον περασμένο Μάρτιο από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Στο μεταξύ, η Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχει προσφύγει στο ΣτΕ κατά της πρωινής προσευχής στα σχολεία και του υποχρεωτικού εκκλησιασμού. Η υπόθεση εκκρεμεί.

VICE Video: Η Ημέρα που η Ελλάδα Αναγνώρισε το Σύμφωνο Συμβίωσης για Ομόφυλα Ζευγάρια

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ο Πρωθυπουργός κατηγορείται ότι κάνει τα χατίρια του Αρχιεπισκόπου. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η πρόσφατη τοποθέτηση στενού συνεργάτη του κ. Ιερώνυμου ως νέου διοικητή του Αγίου Όρους, ερήμην του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στο οποίο υπάγεται πνευματική η αθωνική Πολιτεία. Σε ένα γύρισμα αυτής της πολυκύμαντης σχέσης, την άνοιξη του 2017, ο Ιερώνυμος είχε δηλώσει ότι «ο κ. Τσίπρας έπεσε στα βάτα». Όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους τι ακριβώς εννοούσε, απάντησε ότι τα βάτα είναι άγρια φυτά, που όταν κάποιος μπλέξει σε αυτά, δεν μπορεί να ξεμπλέξει. «Είπα ότι αγαπώ, σέβομαι και έχω καλή συνεργασία με τον Πρωθυπουργό και σαν πατέρας προς παιδί τον πονάω, τον λυπάμαι, διότι θέλει, αγωνίζεται, προσπαθεί. Αναγκάζομαι να πω, για να μη δημιουργηθούν παρεξηγήσεις, ότι για μένα βάτα είναι η τρόικα, ο Σόιμπλε, το ΔΝΤ και όλοι εκείνοι, οι οποίοι δεν τον βοηθούν να ξεπεράσει τα προβλήματά του».

Το βάρος της φθοράς των κρίσεων κυβέρνησης-Εκκλησίας κατά κανόνα μετατοπίζεται στους αρμόδιους Υπουργούς. Δεν φαίνεται να αγγίζει τον Πρωθυπουργό, που κρατά πάντα ανοιχτό τον δίαυλο επικοινωνίας με τον Αρχιεπίσκοπο. Ενδεικτικά, τον Οκτώβριο του 2017, η Εκκλησία είχε ξεσηκωθεί εναντίον του νομοσχεδίου για την ταυτότητα φύλου. «Προκαλεί το αίσθημα της κοινωνίας, τορπιλίζει τον ιερό θεσμό της οικογένειας […] οι βουλευτές να αρθούν στο ύψος της ευθύνης και της αποστολής τους», έγραφε μεταξύ άλλων η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου. Το νομοσχέδιο πέρασε χωρίς προβλήματα. Λίγες μέρες αργότερα, ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης, Σταύρος Κοντονής, ζήτησε να συναντήσει τον κ. Ιερώνυμο, ώστε να του εξηγήσει προσωπικά το σκεπτικό του νομοθετήματος. Σε αντίστοιχη περίπτωση, η πρόσφατη κρίση αναφορικά με το νέο οργανόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, από την αποστολή του οποίου αφαιρέθηκε η θρησκευτική αγωγή των νέων, όπως διαμαρτύρεται η Ιεραρχία, αποδόθηκε σε κόντρα της Εκκλησίας με τον αρμόδιο Υπουργό, Κώστα Γαβρόγλου. Ο Πρωθυπουργός ήταν ξανά εκτός κάδρου.

Μικρότερης έντασης υποθέσεις, όπως για παράδειγμα το Τμήμα Ισλαμικών Σπουδών στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, το θέμα της διοίκησης του Ιδρύματος Ευαγγελίστριας στην Τήνο ή θλιβερή περίπτωση του μητροπολίτη Αμβρόσιου, ο οποίος δικάζεται ξανά την επομένη εβδομάδα για το ομοφοβικό-ρατσιστικό του παραλήρημα, εκτονώθηκαν με λίγη δημόσια γκρίνια και πάντως ελεγχόμενα. Το περασμένο καλοκαίρι, μετά τη φωτιά στην Ανατολική Αττική που προκάλεσε εκατόμβη νεκρών, ο Αμβρόσιος είπε ότι για την τραγωδία φταίει «ο άθεος Πρωθυπουργός, που επισύρει την κατάρα του Θεού». Ο κ. Ιερώνυμος απάντησε, μιλώντας για «λυπηρό φαινόμενο» και πρόσθεσε ότι «οι προσωπικές απόψεις έχουν ένα όριο».

Το πιο κρίσιμο στοίχημα ήταν το Μακεδονικό και οι αντιδράσεις της Ιεραρχίας στη Συμφωνία των Πρεσπών. Η επίσημη Εκκλησία δεν υποστήριξε ανοιχτά τα συλλαλητήρια σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα, κρατώντας μετριοπαθή στάση. Τον Ιανουάριο του 2018, σε μια ασυνήθιστη κίνηση που είχε προκαλέσει έντονα σχόλια, ο Αλέξης Τσίπρας επέλεξε, αμέσως μετά την ενημέρωση που είχε λάβει από τον Υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Κοτζιά για την πορεία των διαπραγματεύσεων με τα Σκόπια, να επισκεφθεί την Αρχιεπισκοπή. Λίγες μέρες αργότερα, ο κ. Ιερώνυμος ρωτήθηκε για τους εννέα μητροπολίτες που συμμετείχαν στο συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης. «Ήταν εννέα από τους 82», απάντησε. Τον περασμένο Ιούνιο, παραμονές της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών, ο ίδιος δήλωσε: «H Εκκλησία πήρε θέση. Είπε ξεκάθαρα ότι δεν δίνουμε πουθενά το όνομά μας […] η Εκκλησία δεν κάνει συλλαλητήρια, το θέμα της ονομασίας είναι έργο της Βουλής».

Κι έπειτα, είναι το σημερινό ζήτημα της διαχείρισης της εκκλησιαστικής περιουσίας, όπως αποκαλύφθηκε στις κοινές δηλώσεις Τσίπρα-Ιερώνυμου το βράδυ της Τρίτης. Συζητήσεις μεταξύ των δύο φέρεται να γίνονταν ήδη από το καλοκαίρι του 2017. Στην ενδυνάμωση της σχέσης εμπιστοσύνης έπαιξε ρόλο και η στάση του Αρχιεπισκόπου, ο οποίος όλο το προηγούμενο διάστημα δεν έκλεισε το μάτι στη Νέα Δημοκρατία, αλλά φαινόταν ότι ενδιαφέρεται στ' αλήθεια. Τις περισσότερες φορές, το ζήτημα εκκινούσε από την πλευρά της Εκκλησίας, η οποία προσδοκά την εκμετάλλευση των εκκλησιαστικών ακινήτων και άλλων περιουσιακών στοιχείων, τα οποία βαλτώνουν σε πολύχρονες δικαστικές διεκδικήσεις με το κράτος - για «κοιμώμενο θησαυρό» μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος. Την ίδια στιγμή, ο κ. Τσίπρας βρήκε την ευκαιρία να κλείσει το μάτι στο κομματικό ακροατήριο, αλλά και τη διαλυμένη από την οικονομική κρίση κοινή γνώμη, με το επιχείρημα ότι αποτολμάται για πρώτη φορά ο διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας - πιο λαϊκά ότι «οι παπάδες θα πάψουν να είναι δημόσιοι υπάλληλοι».

Ο κ. Ιερώνυμος προσπάθησε χθες να καθησυχάσει τους περίπου 10.000 ιερείς που ανησυχούν, κυρίως για το θέμα της μισθοδοσίας τους. Η συμφωνία προβλέπει ότι το κονδύλι της μισθοδοσίας θα καλύπτεται από το κράτος με τη μορφή επιδότησης. «Δεν έχουμε συμφωνία, αλλά πρόθεση συμφωνίας […] Έχουμε πρόθεση και καλή διάθεση να βρούμε λύση με την Πολιτεία σε προβλήματα που χρονίζουν έναν αιώνα. Όλοι τα συναντάμε μπροστά μας κάθε μέρα», σημείωσε. Και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Δημήτρης Τζανακόπουλος, στενός συνεργάτης του κ. Τσίπρα, ανέδειξε ακριβώς αυτήν τη sui generis σχέση με την Εκκλησία. «Με τη συμφωνία απελευθερώνονται 10.000 θέσεις δημοσίων υπαλλήλων», είπε στη χθεσινή ενημέρωση των πολιτικών συντακτών.

Περισσότερα από το VICE

Ο Έβρος Είναι το «Ποτάμι των Φαντασμάτων»

«Οι Απαλές Υφές Είναι πιο Ερεθιστικές» - Η Σεξουαλική Έλξη για τους Τυφλούς

Πώς να Τακτοποιήσεις την Ντουλάπα σου μια και Καλή