De Bin Laden van Birma zweert dat hij een prima gast is

Foto's door Andrew Stanbridge

Ik zit tegenover de boeddhistische monnik die verantwoordelijk wordt gehouden voor de rellen in Myanmar. Hij nipt rustig aan zijn fruitsapje. Hij heet Ashin Wirathu, en vertelt hoe hij zich inzet voor een vreedzaam samenleven met de islamitische minderheid, waar hij eerder nogal tegen was. “Ik leer mensen om geen tegenaanvallen [tegen de moslims] te doen,” zo begint hij, “en ik predik een vredig samenleven met mensen van een ander geloof.” Hij neemt nog een slokje van zijn sap.

Wirathu is net klaar met een ceremonie in het klooster dat hij leidt, waar meer dan 2500 monniken wonen. Het klooster staat in Mandalay, de één na grootste stad van Myanmar, en honderden mannen in oranje en kastanjebruine gewaden lopen over het terrein. Hun gezang weergalmt zo nu en dan in het kleine, gelambriseerde kantoor van Wirathu. Net buiten de deur zit een groep monniken stapels kranten door te nemen. Klaarblijkelijk begrijpt Ashin Wirathu de kracht van de pers maar al te goed.

Je zou denken dat het lastig is om een interview te regelen met deze man, maar het tegendeel is waar. Wanneer ik hem ontmoet is hij al heel bekwaam in het omgaan met internationale media. Elke journalist die ik ken, lukte het moeiteloos een interview te regelen. Een lokale contactpersoon regelde in één dag een ontmoeting voor VICE News. Toen ik na het gesprek het kantoor van Wirathu verliet en de monniken passeerde, liep de volgende journalist al binnen voor een gesprek.

Hoewel je Wirathu vaak hoort klagen dat de media een verkeerd beeld van hem geven, lijkt hij toch vrij blij met de aandacht die hij krijgt van internationale media. Ook vindt hij het schijnbaar niet erg om neergezet te worden als het symbool van boeddhistisch chauvinisme. Hij maakt zelfs grapjes over Hannah Beech, de journaliste die hem in een artikel het “gezicht van de boeddhistische terreur” noemde. Hij publiceerde later een preek die wat weg had van een liefdesbrief van een gedumpte lover.

Tijdens het interview richten twee monniken van Wirathu grote camera’s op ons. Mensen vertelden me dat ze dit doen om ons te intimideren, maar het voelt eigenlijk meer als een soort realityshow. Onze vertaler, een lokale boeddhist die eigenlijk niet achter de opvattingen van Wirathu staat, gedraagt zich toch respectvol naar de monnik. Misschien is het simpelweg omdat een boeddhistische monnik altijd met respect wordt behandeld. Of misschien is hij bang.

Wirathu, ook wel de “Bin Laden van Birma” genoemd, zit voor een muur bedekt met foto’s van zichzelf. Voordat we beginnen zorgt hij goed voor ons met hibiscusthee en een schaaltje verse meloen. Hij is een gladde spreker en maakt mensen gemakkelijk aan het lachen, maar mensenrechtenorganisaties zeggen dat hij in staat is om Myanmar uit elkaar te scheuren. Hij zou het Zuidoost-Aziatische land, dat soms nog Birma wordt genoemd, vertragen in de voorzichtige overgang naar democratie.

Afgelopen week organiseerde Wirathu een conferentie in Mandaley waarin hij volgers probeerde te werven voor zijn “wet ter bescherming van ras, religie en taal”. De wet vereist dat elke boeddhistische vrouw die met een moslimman wil trouwen eerst toestemming moet vragen aan haar ouders en de lokale overheid. En elke moslim die een boeddhist wil trouwen moet zich bekeren tot het boeddhisme. Wanneer de bruidegom dat niet doet, kan hij een gevangenisstraf van tien jaar krijgen en al zijn eigendommen verliezen. Human Rights Watch heeft gemeld dat een parlementslid, Thein Nyunt, deze wijziging waarschijnlijk aan het parlement voor gaat leggen.

Wirathu en zijn aanhangers vormen de 969-beweging, waarvan de leden geloven dat Myanmar wordt bedreigd door wat zij een gevaarlijke, snelgroeiende moslimpopulatie noemen (het land is vooralsnog voor 90% boeddhistisch). Ze wijten recente groei van de islamitische gemeenschap aan de illegale immigratie vanuit Bangladesh en aan hoge geboortecijfers. In zijn felle anti-islamitische preken omschrijft Wirathy de moslims als onvermoeibare bekeerders die het boeddhistische land met geweld en geld willen overnemen. Daarnaast laat hij nogal expliciete beelden zien van boeddhisten die door moslims zijn gedood in het zuiden van Thailand en in andere landen.

Tot voor kort werden alle media in Myanmar zwaar gecensureerd. Maar met zijn toespraken verspreidt Wirathu zijn opvatting als onkruid door het hele land. Door sommigen worden ze zelfs geaccepteerd als absolute waarheid.

“Door Wirathu en zijn beweging nemen de spanningen tussen moslims en boeddhisten drastisch toe,” vertelt Bill Davis van Physicians for Human Rights (PHR). Davis schrijft veel over het geweld in Myanmar en was voormalig hoofd van het Birmaproject van PHR. “Geweld tegen moslims in Birma bestond al voor de komst van Wirathu, maar zijn toespraken zorgen dat het anti-islamgevoel in het hele land toeneemt.”

Afgelopen week verschenen er schrijnende meldingen van geweld tegen de lang onderdrukte islamitische Rohingya-minderheid, waaronder massamoorden en verminking van vrouwen en kinderen. Chris Lewa van het Arakan-project, een mensenrechtenorganisatie die het geweld tegen Rohingya vastlegt, zei dat leden van de 969-beweging een maand eerder al door het getroffen gebied Maungdaw trokken om mensen op te roepen tot de verdrijving van Rohingya.

Hoewel de spanningen tussen mensen met verschillende religieuze opvattingen in deze gebieden al generaties lang bestaan, is de recente golf van geweld tegen moslims zorgwekkend. Mensenrechtenorganisaties stellen dat, “als deze toestanden ongecontroleerd doorgaan, Myanmar rampzalige conflicten op landelijk niveau kan verwachten, met risico op onmenselijke misdaden en volkerenmoord.”

Wirathu wordt steeds meer gezien als symbool van het boeddhistisch extremisme. Hoewel er nooit is aangetoond dat hij een actieve rol speelt in het geweld, breken er in dorpen waar hij op bezoek komt regelmatig kort na zijn toespraken grote rellen uit.

Naast dat hij een goede spreker is, maakt Wirathu veel promotie voor zijn eigen werk – hij brengt dvd’s uit en markten en sociale media worden overspoeld door zijn pamfletten. Ze staan vol met anti-islampropaganda waarin moslims consequent neergezet worden als indringers die Myanmar willen veranderen in een islamitische staat.

“[Voor ik begon met de toespraken], waren de meeste mensen zich daar totaal niet bewust van,” verzekert Wirathu me.

In zijn beginjaren als monnik gaf Wirathu les aan kinderen. Zijn lessen veranderden door de jaren heen in preken en hij werd steeds populairder. In die tijd was echter de militaire dictatuur nog actief. Dus toen Wirathu landelijke bekendheid verwierf, werd hij in 2003 wegens onruststokerij de gevangenis gegooid. Hij moest zijn ambt als monnik opgeven, “zodra ik was afgetreden, voelde ik me zo leeg,” vertelde hij me. Hij zei ook dat hij in de gevangenis werd gemarteld en vernederd.

Terwijl de overgang naar democratie in Myanmar zich voortzette, werd Wirathu in 2010 vrijgelaten onder een generaal pardon. Hij mocht terugkeren naar het klooster en ging door met prediken, waarbij hij profiteerde van de versoepeling van de overheidsregels op het gebied van vrijheid van meningsuiting. In 2012 brak de eerste rel tegen Rohinya uit in de staat Rakhine, wat nog veel vaker zou voorkomen. En Wirathu kreeg steeds meer internationale aandacht.

Ondanks dat hij de nieuwe regering bekritiseert, krijgt hij toestemming om overal toespraken te houden. Wirathu stelt dat mensen meer vrijheid moeten krijgen, en klaagt over het feit dat de overheid hem 24 uur per dag in de gaten houdt. Toch geeft hij toe dat het voor zijn eigen bescherming is. “Ik ben bedreigd door moslims,” vertelt hij me. “Ze zullen elke kans om me doden aannemen tot het ze lukt.”

Een paar weken voor onze ontmoeting ontplofte er een autobom vlakbij de plek waar Wirathu een preek zou geven. Er raakten vijf mensen gewond. De monnik verweet natuurlijk de islamitische militanten, maar critici beschuldigden Wirathu zelf, in de overtuiging dat hij de bomaanslag had gepland om vervolgens de schuld te kunnen geven aan moslims.

Gek genoeg spreekt Wirathu in ons interview op een bijna meedogenloos verzoenende toon. Hij zegt dat hij een vredelievend man is, en dat hij zich toelegt op het verspreiden van liefde en harmonie tussen alle mensen. “[Het geweld] zal niet meer voorkomen,” zegt hij. “Ik ga lessen geven om het hele volk te leren dat het geweld moet stoppen.”

Wirathu geeft de moslims de schuld van de toename van conflicten, en zegt dat boeddhisten alleen terugslaan omdat ze de terreur niet meer aankunnen. “Ik probeer het volk te leren [geen wraak te nemen],” zegt hij, “maar deze agressieve moslims moeten terechtgesteld worden.”

Wirathu is ervan overtuigd dat hij pleit voor een vredige samenleving, en stelt dat hij niet voor een etnische zuivering is. Hij roept het volk volgens eigen zeggen niet op om de moslims geheel te verjagen uit Myanmar, maar waarschuwt voor de komst van Rohinya vanuit Bangladesh.

Hij verwijt ook de internationale media en mensenrechtengemeenschap dat ze leugens verspreiden. “De wereld gelooft het verzonnen verhaal van de moslims. De moslims kopen mensen om, om een verhaal uit hun duim te zuigen en zo het nieuws te beïnvloeden,” zegt hij. “Hun enige bedoeling is om de staat Rakhine voorgoed over te nemen. Ze schuilen zich achter de maskers van de mensenrechten.”

Desondanks is hij van plan om een harmonieuze en vredige oplossing te bedenken. Ik vertel hem dat het klinkt alsof zijn opvattingen wat softer zijn geworden, en hij antwoordt dat hij niet gelooft in één nationaliteit of religie.

Maar hoe zit het dan met zijn “Wet ter bescherming van ras, religie en taal”? Wat vertegenwoordigt een vredig en harmonieus samenleven nou beter dan twee mensen met een verschillende religie die met elkaar trouwen?

“Er is niks aan de hand tot de moslims ze dwingen om een bekering,” legt hij uit. Wirathu zegt dat dit altijd gebeurt bij een huwelijk tussen moslims en boeddhisten. “Ik vind dat ze de geloofsvrijheid schenden.”

Op een van de dvd’s die hij me geeft voor ik wegga, vertelt Wirathu het verhaal van een boeddhistische vrouw die met een moslimman trouwt. Hij dwingt haar om zich te bekeren maar ze in het geheim blijft ze boeddhist. Tijdens haar zwangerschap krijgt hij dat door, waarop hij haar begint te slaan. Door de mishandeling krijgt de vrouw een miskraam.

Sinds mijn ontmoeting met Wirathu vindt er meer en meer geweld tegen moslims plaats in Rakhine en centraal Myanmar. In oktober bracht de International Crisis Group (ICG) een rapport uit waarin verondersteld wordt dat anti-moslimgeweld doorgaat tenzij de overheid meer effectieve acties onderneemt tegen de spanningen. De ICG is ook bang voor een verspreiding van het geweld tussen de gemeenschappen in heel Zuidoost-Azië als de situatie in Myanmar niet snel verbetert.

Net als ik het kantoor van Wirathu wil verlaten, roept hij me terug. Er nog één laatste ding dat ik volgens hem moet weten. “Als dit alles is afgelopen,” zegt hij, “zal de hele wereld weten wie de slechteriken en wie de goeden zijn.”

Meer over dit onderwerp:

Zitten er boeddhistische neonazi's achter het anti-moslimgeweld in Birma?

In de miljarden kostende nieuwe hoofdstad van Myanmar woont bijna niemand

In deze decadente dierentuin in Birma zijn de meeste dieren van plastic