Nieuw antilichaam neutraliseert bijna alle varianten van hiv

Wetenschappers van het Nationale Gezondheidsinstituut hebben een antilichaam geïsoleerd dat in staat is om 98 procent van alle hiv-infecties te neutraliseren. Dit slagingspercentage maakt het ontdekte antilichaam met afstand het meest potente tegengif dat we op dit moment hebben. Ook heeft de ontdekking verstrekkende gevolgen voor de behandeling en preventie van de ziekte. De resultaten van de onderzoeksgroep zijn gepubliceerd in het nieuwe nummer van wetenschappelijk tijdschrift Immunity.

Antilichamen zijn uitstekende potentiële wapens tegen hiv. Een antilichaam is, grof gezegd, een eiwit dat wordt geproduceerd door het immuunsysteem en dat probeert pathogenen zoals virussen en bacteriën onschadelijk te maken. Het werkt door zich chemisch aan de indringer te binden door hem ofwel te "markeren" voor verdere aanvallen van het immuunsysteem, of een van de functies te blokkeren die het pathogeen gebruikt om een gezonde cel binnen te dringen .

Die laatste truc is cruciaal voor het bestrijden van virussen. Het hechten aan een gezonde cel om die vervolgens te injecteren met nieuw genetisch materiaal is namelijk de definitie van een virus. Wanneer een antilichaam zich bindt aan materiaal dat door een virus wordt gebruikt om een cel te infiltreren, dan is daarmee het virus uitgeschakeld. Het is een prima verdedigingsstrategie, in theorie.

In de praktijk zijn er een hoop verschillende hiv-varianten en materialen waaraan ze zich kunnen binden. Het virus is altijd in ontwikkeling en past zich continu aan. Maar sommige patiënten produceren breedneutraliserende antilichamen, die in staat zijn om een groot aantal varianten aan te vallen. Op die manier kunnen ze schade toebrengen aan een hiv-infectie die bestaat uit meerdere mutaties.

Het eerdere 'record' voor hiv-neutralisatie stond op 90 procent. Dit resultaat staat op naam van het antilichaam VRC01, dat momenteel wordt overwogen voor klinische toepassingen. Het nieuwe antilichaam, bekend als N6, is zo effectief omdat de regio die het bestrijdt, bekend als V5, relatief constant blijft tijdens de evolutie van het hiv-virus.

N6 heeft een aantal andere voordelen. Een daarvan is dat het bijzonder effectief is tegen hiv-variaties die resistent zijn tegen antilichamen uit dezelfde klasse antilichamen. Het tweede voordeel, sterk verbonden met het eerste, is dat de structuur van N6 erop gebouwd is om een afweermechanisme te neutraliseren dat veel door het hiv-virus wordt gebruikt, de zogenoemde sterische hindering.

Voor de duidelijkheid: we hebben het niet over een daadwerkelijke genezing. De meest voor de hand liggende toepassing van N6 zit in vaccinatieontwikkeling, maar het zal waarschijnlijk ook implicaties hebben voor de behandeling van hiv. In ieder geval kijken we nog tegen een jarenlange testfase aan. Ter vergelijking, het eerdergenoemde VRC01 werd in 2010 al ontdekt en zit nog steeds in de klinisch testfase.