Zonder 'Jackass' geen virals

Eens in de zoveel eeuwen verschijnt er een kunstwerk dat alles verandert. In de vijftiende eeuw zorgde Leonardo Da Vinci daarvoor, als iconische wijsgeer en vleesgeworden stuk Renaissance. In de zeventiende en achttiende eeuw gooide Gian Lorenzo Bernini de hele wereld van bouwkunst en architectuur over de kop. In 1980 veranderde Andy Warhol de definitie van kunst, popcultuur en cultuur zelf. En vlak na de aanvang van de 21e eeuw veranderde het kolossale succes van Jackass de wereld opnieuw.

Toen Jackass in 2000 voor het eerst te zien was, vonden mijn ouders me veel te jong om MTV te kijken, laat staan programma’s met de zorgwekkende “Parental Advisory”-intro. Jackass werd door jongeren met open armen ontvangen, maar de meeste ouders beschouwden de show als een soort poort naar de hel, die hun onschuldige kinderen op zou zuigen en ze in kleine demonen zou veranderen. Er waren ontelbaar veel paniekerige ouderavonden, lokale nieuwsuitzendingen en krantencolumns die de show publiekelijk verdoemden. Deze paniek zette de deuren wagenwijd open voor een verdere opmars. Zelf vond ik altijd wel een niet bijzonder ingenieuze manier om een aflevering te kijken als mijn ouders afgeleid waren. En allejezus, ik was meteen verslaafd.

Als je de oorsprong van de Jackass crew niet kent – dit is zo’n beetje hoe het zit: tijdschriftredacteur Jeff Tremaine wilde een groep sympathieke, dronken knuppels extreem domme dingen laten doen voor ons vertier (en pitchte dit bij tv-studio’s). Omdat dit niet echt iets is waar je een vacature op Monsterboard voor plaatst, zocht hij het internet af en kwam hij een paar groepen enthousiaste idioten tegen, die bereid waren dit klusje te klaren. Hij vond Bam Margera en zijn CKY-clubje, die aan het kloten waren in een buitenwijk van Philadelphia (al luisterend naar verschrikkelijke muziek) en Erin McGhehey en Dave England, twee skate- en snowboarders die met regelmaat hun tanden verloren. De groep liep Steve-O tegen het lijf toen hij fulltime als clown werkte op een vlooienmarkt in Florida. En dan had je nog Johnny Knoxville, een nederige schrijver van het skateblad Big Brother, en de ster van de virale video: “taser, stun, gun, pepperspray” (mocht je het niet gezien hebben, de titel spreekt redelijk voor zich).

De eerste Jackass video’s “low-tech” noemen, zou een enorm understatement zijn. Bijna heel het eerste seizoen ziet eruit alsof de camera op ieder moment naar links zou kunnen bewegen, en je een willekeurig kinderfeestje gaat zien. Het budget was minimaal (als er überhaupt een budget was), en dat resulteerde in klassiekers als “wat zou er gebeuren als ik mijn vriend van een trap af duw in een winkelwagentje” en “wat zou er gebeuren als ik mijn vader honderd klappen geef, terwijl hij probeert te poepen”. De schoonheid zit hem in die goddelijke simpliciteit – en het extreem toegankelijke materiaal dat dit oplevert. Zelfs toen de eerste film uitkwam (een enorme onderneming qua budget en ambitie, vergeleken met de show), leken de stunts prima uitvoerbaar voor mensen zoals jij en ik. Bij het verlaten van de bioscoop kreeg je zelf ook het idee om op zoek te gaan naar een toiletwinkel om in te kakken, of naar een autoverhuurbedrijf waar ze oude barrels verkopen die omgetoverd zouden kunnen worden tot botsauto’s.

In de beginjaren van deze eeuw voelde Jackass voor mijn vrienden oprecht revolutionair. Deze gasten, die weinig weg hadden van goed gelukte volwassenen, waren letterlijk geld aan het verdienen door elkaar in de ballen te stompen. Wat is er cooler dan dat? Zoiets was nooit eerder te zien. Je kon natuurlijk wel dat filmpje van je pa die met z’n reet op de barbecue valt opsturen naar Funniest Home Videos, en dan hopen dat ze het uitzonden. Maar los daarvan leek het onmogelijk om content te maken buiten de grenzen van de traditionele media om. Het idee dat je dit thuis kon maken met de handycam van je ouders – en er vervolgens zo’n enorm publiek mee kon bereiken – dat was totaal nieuw.

Deze ontwikkeling leidde ertoe dat de producers de beruchte “don’t try this at home”-disclaimer toevoegden. Dat was uiteraard tevergeefs. Want hoe kon je dit nou laten? Alle benodigde ingrediënten lagen voor het oprapen.

Spoel door naar 2018, en dit verhaal klinkt opeens behoorlijk gedateerd. Alle nieuwe, populaire rappers komen van Soundcloud, buiten de grote labels om. Bhad Bhabie heeft afgelopen jaar miljoenen verdiend, nadat ze viral ging tijdens haar bezoek aan Dr. Phil . It’s Always Sunny In Philadelphia begon met twee huisgenoten, een kleine digitale camera en 85 dollar. En natuurlijk, laten we de grote winnaar van de zelfgecreëerde beroemdheden niet vergeten: de YouTuber. (Als je om deze reden een hekel aan Jackass hebt, snap ik dat). Sociale media liep mijlenver achter op Jackass, maar uiteindelijk werd er lachend meegevaren op de golf van zelfgemaakte content die de dappere pioniers op gang brachten. Beroemd worden van low-budget internetcontent is tegenwoordig geen spannend verhaal meer, maar het is goed om te beseffen dat dit 20 jaar geleden nog ondenkbaar was.

Kortgeleden was ik te gast bij een podcast waarbij de presentator doodleuk Jake Paul vergeleek met de helden van Jackass. Ik kon de neiging niet onderdrukken om hem de les te lezen over het feit dat hij Jackass en Jake Paul samen in een adem noemde, dus riep ik iets doms (laat me, het voelde goed). Maar ergens had hij gelijk. Hoewel ik veel meer respect heb voor Johnny Knoxville dan voor the troops, borduurt het succes van de gebroeders Paul direct voort op het erfgoed van Dickhouse Films. Echt, als je tegenwoordig je faam aan een domme viralvideo te danken hebt, zou je de Jackass-cast op je blote knietjes moeten bedanken.

De komst van Jackass was een legendarisch keerpunt in de wereld van media en entertainment. En net als het werk van andere geplaagde genieën, zoals Galileo of Van Gogh, werd dit over het algemeen niet erkend in hun tijd (in het bijzonder door de media). Ondanks hun baanbrekende rol zijn er nog steeds veel mensen die Jackass leuk, maar uiteindelijk dom en zinloos vermaak vinden – zonder door te hebben dat zij zelf de domme partij in dit verhaal zijn. Jackass 3 was nota bene te zien in het MoMA in New York. Jackass was een cultureel hoogtepunt, een voorbode van de gigantische omwenteling die de mediawereld te wachten stond. De heersende ideeën rondom content werden omgesmolten in een borrelende oven, en hervormd met snoeiharde trappen tegen de balzak. En bovendien was het fucking vet.