Waarom liggen er overal deelscooters?

Deelscooters kom je in Nederland overal tegen: op de stoep, langs de weg, in een fietsenstalling of in een tunnel vlakbij het station. Maar ook: op een talud, in een fontein, in het struikgewas en een enkele keer zelfs in een boom. Zelf kwam ik er laatst een tegen die geparkeerd was in een ondiepe sloot. Toen ik het scooterbedrijf belde kwamen ze de verdronken scooter een paar uur later ophalen. 

In 2017 werden de eerste deelscooters in Nederland geplaatst. Inmiddels zijn er landelijk vier aanbieders actief: Felyx, Check NL, GO Sharing en Tier. Ze zijn actief in de Randstad en plaatsen als Amersfoort, Leeuwarden, Groningen, Zwolle, Hengelo en Breda. In sommige steden is de deelscooter inmiddels niet meer weg te denken, maar het slaat niet overal even goed aan. Het bedrijf GO Sharing heeft zich laatst teruggetrokken uit 33 van de 45 steden en dorpen waarin zij actief waren. “We zien vooral dat het gebruik gewoon heel erg laag is in een aantal gemeenten. We kunnen daar de operatie niet onderhouden,” aldus een woordvoerder van het bedrijf bij NH Nieuws. 

Bij de Rotterdamse Laura Nijkamp (33) zorgden rondslingerende deelscooters vooral voor ergernis. Toen ze twee jaar geleden een dagelijks coronawandelingetje maakte, kon ze niet begrijpen waarom mensen zo onzorgvuldig met de huurscooters omgingen. Ze maakte er foto’s van en plaatste deze online. Nu, twee jaar later, wordt haar account strooiscooters010 gevolgd door tienduizenden mensen die zich verwonderen over scooters die midden op de weg zijn neergezet, of in een weiland, of in de branding op het strand bij Scheveningen. Haar ergernis heeft inmiddels plaats gemaakt voor verwondering. “Mijn doel is altijd geweest om mensen bewust te maken,” zegt ze daarover. 

Ik moet vaak lachen om de foto’s die Laura deelt – een ontheemd scootertje heeft iets tragikomisch. Maar ik vraag me ook af hoe het nou komt dat deelscooters zo vaak op vreemde plekken terechtkomen, en welke mensen hiervoor verantwoordelijk zijn. Om daar meer over te weten te komen, spreek ik met Laura af bij Rotterdam Centraal. Als ik om twee uur ‘s middags achter de menigte aan naar buiten sjok, zie ik daar de eerste deelscooters al staan. Bij een koffietentje vlakbij de uitgang van het station wacht Laura me op met een kopje thee. Onze strooiscooterwandeling kan beginnen. 

Laura neemt me mee op één van de wandelroutes die ze tijdens corona vaak liep. De hoeveelheid scooters viel haar toen op: ze stonden bij het station, in het midden van het centrum of in de buurt van het Kralingse Bos. “Ik denk dat veel mensen in het begin moesten wennen aan de deelscooters in het straatbeeld,” zegt ze. “Ik ook. Ze leken uit het niets op te poppen uit de grond.” 

We zijn nog geen drie minuten onderweg als Laura ons gesprek onderbreekt. “Haha, kijk! Daar staat een pareltje,” roept ze enthousiast en ze wijst naar een scooter die midden op de stoep geparkeerd is. “Ik kan dus niet begrijpen waarom mensen dit doen. Er is overal ruimte en dan zet je ‘m zo hinderlijk weg…” Ze pakt haar telefoon erbij om de strooiscooter vast te leggen. Daarna kunnen we weer door, en vervolgt ze haar verhaal. 

“Omdat ik steeds meer op de scooters ging letten, begon ik me te ergeren aan de manier waarop ze soms geparkeerd stonden. Ze slingeren soms letterlijk rond.” Iets wat voor Laura onbegrijpelijk is. “Ik kan me niet voorstellen dat ik een huurscooter ooit zo slordig of hinderlijk zou parkeren,” zegt ze. “Dat is dan eigenlijk ook wat me zo interesseerde.” 

We lopen langs meerdere ‘opstoppunten’, waar veel scooters bij elkaar geparkeerd staan. “Er zijn in Rotterdam een aantal plaatsen waar altijd veel scooters staan, zoals het station”, zegt Laura. “Dat is natuurlijk ook wel logisch, maar het wordt nogal snel een zooitje. Bij het station hier heeft de gemeente een moedige poging gedaan om orde te scheppen, door witte vakken te maken waar de scooters dan ingezet moeten worden. Maar die vakken zij na een scooter of tien ‘op’. Om de vakken heen ontstaat dan zo’n chaos, dat mensen er amper nog doorheen kunnen komen. Fascinerend.”

“Ho, stop,” hoor ik mezelf ineens roepen terwijl we midden in een gesprek zitten. We zijn inmiddels zo’n half uurtje onderweg. Laura kijkt me lachend aan: “Jij hebt ‘m ook gezien hè?” We lopen samen richting een huurscooter die tussen twee fietsenrekken in, op z’n zijkant ligt. “Je wordt ook al een pro in het spotten,” zegt ze tegen me. 

De instagrampagina is een hit, Laura is er dagelijks mee bezig. Inmiddels worden de meeste foto’s niet meer door haarzelf gemaakt: ze krijgt tientallen foto’s van strooiscooters toegestuurd. Haar pagina moet niet opgevat worden als een campagne tegen het idee van deelmobiliteit, zegt ze. “Wat ik doe is helemaal geen aanklacht tegen het deelvervoer,” zegt Laura. “Integendeel zelfs. Ik vind het een mooi concept. Maar het gaat mij er meer om hoe mensen ermee omgaan. De scooters zijn van iedereen en daardoor ook van niemand. Hoe verantwoordelijk voelen de gebruikers zich dan nog?”

Zoals de scooters niet meer weg te denken zijn uit het straatbeeld, zijn ze dus ook niet meer weg te denken uit Laura’s leven. “Mijn vrienden en familie vinden het superleuk dat ik dit doe. Zij sturen me ook regelmatig foto’s op.” Inmiddels zijn er ook andere partijen die Laura hebben benaderd na het zien van haar profiel. “Een tijd geleden werd ik uitgenodigd op een festival om daar te spreken over mijn account en mijn visie op de openbare ruimte,” aldus Laura. “Voor mij is de openbare ruimte een plek waar we met z'n allen gebruik van maken en van mogen genieten. Tegelijkertijd maakt dat ook dat we rekening met elkaar moeten houden in die ruimte. Zowel in hoe we ons er gedragen op het moment dat we er zijn, als wanneer we er niet meer zijn. Als je dan bijvoorbeeld rommel op straat achterlaat of, om maar even in het thema te blijven, een strooiscooter midden op de stoep zet waardoor mensen er niet meer goed langs kunnen, dan hou je geen rekening met anderen. Terwijl het eigenlijk best makkelijk is om dat wel te doen.”

Laura is van mening dat de openbare ruimte van iedereen is. Maar niet iedereen heeft dezelfde behoeftes: de ene persoon is gebaat bij veel parkeerruimte voor de deur, een ander heeft genoeg ruimte nodig om met een rolstoel over de stoep te kunnen bewegen. “Dat de ruimte van iedereen is, betekent niet dat in die openbare ruimte zomaar alles kan. Er zijn formele regels, zoals wetten, en informele regels, zoals normen en waarden, die ook in die ruimte gelden. Tegelijkertijd kunnen ze daardoor ook weer botsen met elkaar,” zegt Laura. 

Laura vindt het lastig om de vraag te beantwoorden of private bedrijven, zoals die van de deelscooters, zomaar gebruik mogen maken van de openbare ruimte. “Dat is natuurlijk niet aan mij om te bepalen. Die beslissingen moeten door gemeenten worden gemaakt. Zij verlenen de vergunningen aan bedrijven om activiteiten te ondernemen in hun gemeente. Maar als je het hebt over deelvervoer dat voor iedereen beschikbaar zou moeten zijn, ontkom je er niet aan om daarbij gebruik te maken van de openbare ruimte.”

Inmiddels is Laura via haar account ook in contact gekomen met een architect. “Zij heeft net als ik een fascinatie voor foutgeparkeerde en rondslingerende deelscooters en hoe we de openbare ruimte gebruiken,” aldus Laura. “We hebben afgesproken om binnenkort samen in een cafeetje te gaan observeren. Hoe ontstaan opstoppingen, bestaat er zoiets als een  ‘typische strooier’, enzovoorts. Ik ben heel benieuwd wat daar uit gaat komen.”

In het dagelijkse leven werkt Laura als criminoloog voor de overheid. “Even wat anders dan het fotograferen van deelscooters,” lacht ze. “Ik realiseerde me laatst dat wat ik doe als werk eigenlijk helemaal niet zo ver af staat van mijn insta-account. Het asociaal parkeren of vernielen van een deelscooter gaat natuurlijk over het gedrag van mensen. Het is een vorm van tegen-de-regels-in-gedrag.” 

Na een klein uur lopen en praten zijn we weer bij Centraal Station, het punt waar we onze wandeling begonnen. We hebben van alles besproken, maar over de vraag of er ook een oplossing is voor het strooiscooterprobleem hebben we het nog niet gehad.  

“Dat is een lastige…,” geeft Laura toe. “Ik denk dat dat een combinatie van meerdere factoren moet gaan zijn. De gemeente Rotterdam doet haar best al, met onder andere het maken van de witte parkeervakken,” aldus Laura. Ook andere gemeenten zoeken naar oplossingen. Zo liet het college van Capelle aan den IJssel weten speciale parkeervakken te gaan maken, nadat er klachten binnenkwamen over rondslingerende deelscooters. “Maar ik denk dat er ook een taak ligt bij de bedrijven die de scooters aanbieden. En we moeten bedenken hoe we gewenst gedrag kunnen stimuleren. Hoe dan precies, daar ben ik nog niet helemaal over uit. Ik hoop in ieder geval met mijn pagina ook wat bewustzijn te kunnen creëren. Het zou top zijn als mensen om de foto’s op mijn pagina kunnen lachen, maar vervolgens ook nadenken over hoe zij zelf met deelscooters om gaan.”