Foto’s die de absurditeit van hedendaagse oorlogen laten zien

In zijn vorige boek War Porn gebruikte Christoph Bangert schokkende foto's (waarvan sommige zo gruwelijk zijn dat ze achter een geperforeerd papiertje zaten dat dappere lezers zelf moesten openscheuren) om te benadrukken hoe de gruwelen van oorlog door veel media worden verbloemd. Nadat hij op die manier de donkere kant van oorlogsjournalistiek en onze kijk op conflicten had behandeld, toont Bangert in zijn nieuwe boek Hello Camel de surrealistische en zwart komische kant van hedendaagse oorlogen, een kant van conflicten die volgens hem even belangrijk en onderbelicht is als de gruwelen die hij in War Porn liet zien. VICE: Hoe zijn de foto's in Hello Camel tot stand gekomen? Ik neem aan dat het een verzameling van foto's is die je over een langere periode hebt verzameld tijdens je dagelijkse werk – dat het geen project is waarin je gericht op zoek bent gegaan naar dit soort situaties.
Christoph Bangert: Het is eigenlijk een beetje van beide. Het is wel zo dat, vooral in het begin, een hoop van deze foto's per ongeluk zijn geworden zoals ze zijn, of dat ze in het voorbijgaan zijn gemaakt. Ik zag van die absurde momenten en maakte er gewoon foto's van – zoals ik overal foto's van maakte. Na een tijdje merkte ik dat die foto's bij elkaar pasten, en toen ben ik op zoek gegaan naar meer van dat soort situaties. Situaties die het idee dat ik had over de absurditeit van oorlog verbeelden. De verwarring en verrassing. Een groot deel van je werk bestaat uit wat mensen 'traditionele' oorlogsfotografie noemen. Was er een bepaald punt waarop je besloot dat je een andere kant van oorlog wilde laten zien?
Dat was nadat War Porn, dat alleen maar over de verschrikkingen van de oorlog ging, was uitgekomen. Ik besefte dat twee belangrijke kanten van oorlog veel te weinig aandacht krijgen. De ergste verschrikkingen, de totale gekte ervan, die je bijna nooit ziet in fotografie. De andere, die net zo belangrijk is, is de absurditeit. Die laatste zie je niet omdat het verwarrend is voor het publiek en omdat dit soort foto's gevaarlijk kunnen zijn. Niemand wil ervan beschuldigd worden grappen te maken over oorlog. Maar ik denk dat iedereen die oorlog heeft meegemaakt begrijpt dat het normaal is om deze aspecten te verkennen, de gekte en de verschrikking net zozeer als het bizarre en absurde. Beide zijn moeilijk te vertalen in iets dat normale mensen thuis, die geen oorlog kennen, herkennen. In dat opzicht zijn War Porn en Hello Camel allebei een beetje gevaarlijk ­– het zou kunnen dat het niet begrepen wordt. Daar wilde ik het over hebben. Jij hebt veel ervaring met dat soort situaties, en bent constant bezig om de realiteit van oorlog over te brengen, maar het moet zenuwslopend zijn om een boek uit te brengen dat zo makkelijk verkeerd begrepen wordt. Maakte je je daar zorgen over?
Ik maak me daar inderdaad weleens zorgen over. Ik ben natuurlijk bang dat mensen precies dat gaan doen, dat ze vinden dat ik zoiets serieus als oorlog bagatelliseer. Maar ik denk dat mensen wel snappen wat ik probeer te zeggen, als ze goed kijken. Ik heb tot nu toe alleen maar goede reacties gehad. Mensen hebben wel door dat ik niet de draak steek met de oorlog door gewoon wat grappige foto's te maken. Het idee gaat veel verder dan dat. Oorlog is helaas iets alledaags, er is altijd wel ergens een oorlog gaande en treurig genoeg is het niets bijzonders. Maar dat maakt het niet minder verschrikkelijk; het maakt het juist veel erger. Dat is het idee dat ik wilde overbrengen. En ik denk dat mensen dat wel begrijpen. Het is niet mijn bedoeling om mensen te laten denken zoals ik denk. Het mooie aan fotografie is dat het zo'n open medium is: ik kan hetzelfde werk aan verschillende mensen laten zien, en ze zullen er allemaal anders op reageren. Ik heb daar geen invloed op. Toen ik naar de foto's in het boek keek, kreeg ik het idee dat het gevoel van absurditeit dat jij aan jouw kant van de camera hebt, wordt gedeeld door sommige van de mensen die je fotografeert. Had jij dat idee ook tijdens het maken van de foto's?
Ja, absoluut. Dat is een belangrijk onderscheid tussen de mensen die oorlog hebben meegemaakt en mensen die dat niet hebben. Wij, de 'normale mensen', verwachten dat oorlog de hele tijd een gevecht is tussen goed en kwaad, een dramatische mix van eer en ellende. Maar zo dramatisch is het vaak helemaal niet; het is vaak verschrikkelijk of raar. Het is verrassend en gelaagd. Vaak denk je een idee te hebben van wat er aan de hand is, maar dat is niet zo – je hebt geen idee. Veel van de soldaten, en burgers, die ik heb gefotografeerd waren zich ervan bewust dat wat ze meemaakten waarschijnlijk een van de moeilijkste periodes uit hun leven was, maar ook een van de raarste. Er is geen touw aan oorlog vast te knopen. Wat hoop je dat mensen van Hello Camel opsteken?
Ik hoop dat als mensen het boek bekijken, hun eigen verwachtingen van beelden uit de oorlog een beetje verandert. Dat mensen inzien dat oorlog ingewikkeld en gelaagd is, en dat we op zoek moeten naar manieren om dat te laten zien. Een ander belangrijk deel van het boek is het idee dat mensen een bijzondere gave hebben om alledaagsheid te vinden onder zulke extreme omstandigheden. Mensen versieren hun huizen of barrakken, ze hangen posters op. De mens heeft de bijzondere gave om normaliteit – en zelfs schoonheid – te vinden in moeilijke situaties. We verlangen naar orde – we zijn zelfs op zoek naar orde als alles om ons heen in chaos en verderf vervalt. De foto's in mijn boek zijn heel ordelijk; zo zie ik ze. Het is alsof iets in mij ook zo reageerde op die chaos, dat ik ook op zoek was naar een soort orde. Dat gebeurde vanzelf; dat had ik niet van tevoren bedacht. Ik ben geen conceptuele kunstenaar. Ik reageer op de dingen die ik tegenkom. _Meer informatie over _Hello Camel_ vind je hier._