Quayola’s algoritmische etsen en printen zoeken naar eeuwige schoonheid

We gaan er geen doekjes om winden: we zijn best wel fan van Quayola. De uit Rome afkomstige digitale kunstenaar combineert een oog voor schoonheid met een wil om die te breken. Niet omdat alles altijd maar stuk moet, maar omdat er volgens hem nog een andere, meer basale schoonheid onder verborgen ligt.

Zo gebruikte hij in zijn serie Strata al eens algoritmes om klassieke kunstwerken te ontleden tot hun meest naakte kern, om die vervolgens weer op te bouwen in hypnotiserende video’s vol geometrie en geluid. En voor zijn serie Captives zette hij een robotarm in om een onafgemaakt standbeeld van Michelangelo nog een paar keer dunnetjes over te doen in enorme blokken piepschuim. Weinig is heilig voor de Romein, alles mag in de mix.

Voor zijn nieuwe show Iconographies neemt Quayola voor even afscheid van zijn lievelingsmedia video en sculpturen, om zich te richten op de kunst van het etsen. Toch is er ook nu weer sprake van een tango tussen mens en machine. De werken in de serie nemen stuk voor stuk een beroemd schilderij als beginpunt en abstraheren die via een algoritme. De resulterende beelden worden door Quayola vervolgens geëtst in een geanodiseerd aluminium, of als print afgedrukt.

Het project grijpt duidelijk terug op de eerdere Strata-serie van de kunstenaar, vernoemd naar de geologische term voor verschillende lagen van gesteente. Het is een metafoor die als een rode draad door zijn werk loopt:

“De strata verschillen sterk van elkaar, maar door de jaren heen zorgen erosie en andere processen voor onverwacht mooie formaties,” vertelt hij aan The Creators Project. “Op een bepaalde manier gaat mijn werk over de botsing van verschillende visies. Iconographies is voor mij een zeer persoonlijk project omdat ik in Rome rond dit soort beelden en schilderijen ben opgegroeid. Nu ik er weer mee aan de slag ga moet ik een nieuwe manier zoeken om me tot die beelden te verhouden.”

Waar de serie voor hemzelf persoonlijk is, gaat het bredere thema van Iconographies over hoe we naar iconische kunstwerken kunnen kijken door een nieuwe, digitale lens. Quayola wil de klassieke kunstwerken in een nieuwe licht zien, of het zelfs “opzettelijk kunnen misvatten.” Hij noemt het Google Art Project, dat online gebruikers in staat stelt om schilderijen van heel dichtbij te bekijken (op een soortgelijke manier als in Google Maps), als een voorbeeld van zo’n bedoelde misvatting:

“Ik vind dat project fascinerend omdat het nooit de bedoeling is geweest dat je als toeschouwer op zo’n manier naar kunst kunt kijken - de schilderijen zijn zo niet gemaakt,” zegt hij. “En ik denk dat die onvoorziene, onbedoelde manier van kijken, het misvatten, juist tot nieuwe ontdekkingen kan leiden, nieuwe manieren van zien.”

Voor de aluminium etsen begon de kunstenaar bij schilderijen die de onthoofding van Holofernes afbeelden, gemaakt door Caravaggio, Guercino en andere kunstenaars. Quayola legt uit dat het bijbelverhaal van Judith en Holofernes, waarin een jonge heldin een grote, kwaadaardige generaal onthoofdt, een van de meest geschilderde thema’s uit de kunstgeschiedenis is.

“Het is interessant dat als je het over iconografie hebt, je eigenlijk altijd over thema’s praat. Het zijn de oerideeën, de Grote Verhalen. Veel schilders hebben door de geschiedenis heen precies diezelfde onthoofdingscène afgebeeld, misschien zelfs wel in dezelfde compositie, maar bijvoorbeeld in net wat ander kleuren. Het is alsof het een soort oproep is voor verschillende visualisaties.”

De prints, van onder andere Botticelli’s Aanbidding der Wijzen en Rubens’ Venus & Adonis, zijn geprint met een extreem hoge resolutie, vertelt hij. Het zorgt ervoor dat je als kijker zo dichtbij kunt komen dat je het werk als een soort landschap begint te ervaren, en ook als zodanig kunt verkennen, iets dat niet mogelijk was in zijn videowerk. De extreem hoge resolutie laat de prints eerder als fysieke objecten aanvoelen dan als ‘simpele’ afbeeldingen.

“Als je van heel dichtbij naar een foto kijkt, dan zie je altijd een bepaalde korreligheid, je ziet de pixels waaruit de afbeelding bestaat. Maar deze prints zijn volledig kunstmatig gemaakt: ze zijn gerenderd op precies dezelfde schaal als de prints zelf, waardoor je nooit een korrel of een pixel ziet. Het zijn meer objecten achter glas dan een afbeelding van een object. Het heeft de illusie van een reliëf in zich.”

“Door middel van computervisie kunnen we eindelijk de historische verhalen loskoppelen van het beeld, op een manier waarop we dat nooit met onze eigen ogen zouden kunnen. De ene kant is een religieus en figuratief schilderij, de andere een digitale abstractie, en toch zijn ze beiden gegrond in dezelfde visuele karakteristieken, dezelfde blauwdruk,” zegt hij.

“Deze belangrijke schilderijen zijn gebaseerd op universele regels over hoe je moet kijken: de schilders bestudeerden de klassieken en gebruikten die kennis om een compositie samen te stellen die het bevredigend maakt om ernaar te kijken. Op een manier zet ik die traditie voort, maar dan op een andere wijze. Ik probeer ervoor te zorgen dat we een keer vrij zijn van onze eigen menselijke blik en vrij zijn van het verhaal van het schilderij. In plaats daarvan kun je met nieuwe ogen naar de mathematische analyse van zo’n werk te kijken, en begrijpen welk verhaal daar wordt verteld.”