Dit pleidooi voor 'feministische gletsjerkunde' is allesbehalve feministisch

Onlangs is er een flinke stap gezet in een onderzoeksveld dat mij tot noch toe onbekend was: "feministische gletsjerkunde".

In het artikelGlaciers, gender, and science: A feminist glaciology framework for global environmental change research maakt wetenschapshistoricus Mark Carey de vaststelling dat gletsjerkunde tot nu toe vooral beoefend is door blanke mannen.

Dat heeft er volgens hem toe geleid dat mannelijke deugden als heldhaftigheid, kracht en zelfredzaamheid overmatig zijn vertegenwoordigd in het bestuderen van ijsmassa's, en dat bovendien de plaatselijke mythologieën en "andere manieren van kennisvergaring" nauwelijks aan bod zijn gekomen.

Een interessant statement, dat hij als volgt toelicht:

"Vanwege de prominente plek die gletsjers innemen in de maatschappelijke verbeelding van klimaatverandering, is een feministische benadering vandaag de dag relevant om de dynamiek van de mens-ijs relatie te begrijpen," schrijft de auteur. Ze stellen voor "te ontcijferen hoe gender de individuele gletsjer-gerelateerde kennisproductie beïnvloed," en "hoe macht, heerszucht, kolonialisme en controle – gestut door, en overeenkomstig met de masculine ideologie – de gletsjerkunde hebben gevormd."

Op eerste gezicht lijkt de auteur de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de aardwetenschappen aan de kaak te stellen, maar al snel blijkt dat het hem vooral om een "feministisch perspectief" te gaan, en niet de fysieke aanwezigheid van vrouwen op gletsjers die bijdrages leveren aan de wetenschap.

Volgens Carey zijn het met name vrouwen en gemarginaliseerde volkeren die al dan niet via "traditionele mythen en sagen" tot een frisse kennisvergaring kunnen leiden in de gletsjerkunde; een bedrijf waar de objectieve westerse wetenschap tot nu toe de scepter zwaaide.

Een voorbeeld van een "andere manier" is bijvoorbeeld het werk Langjökull, Snæfellsjökull, Solheimajökull (2007) van de Schotse kunstenares Katie Paterson. Met haar werk zoekt zij de betekenis van het gletsjerzijn door een opname van de bevroren ijsmassa op LP te zetten. De opname duurt zo'n tien minuten:

"Dan smelt het geluid weg. Klimaatdata voert men gebruikelijkerwijs in op computermodellen. Dit voedt het homogene geglobaliseerde narratief van gletsjers met een nogal nauwe kijk op gletsjers [……..] Emotionele en zintuigelijke interacties ontbreken in de normale klimaatwetenschap, zo als dat wel bestaat in het werk van Paterson. Zij interveniëren in de 'waarheden' van klimaatwetenschap door een doelmatig imprecieze sociale en wetenschappelijke methodologie te hanteren."

Een ander voorbeeld is Uzma Aslam Khans' korte verhaal Ice, Mating (2010). Ze verkent daarmee: "de religieuze, nationalistische en koloniale thema's in Pakistan, ondersteund door een intens seksueel symbolisme van glijdende gletsjers over landschappen. 'Het was Farhana die mij vertelde dat Pakistan meer gletsjers heeft dan welk land dan ook buiten de pool,' schrijft ze: 'en ik heb ze gezien. Ik zag ze neuken!'"

In een interview zegt Carey dat de bedoeling van het onderzoek is "inzicht te vergoten in denkbeelden over feminisme en wetenschap." Laten we kijken wat hij daar mee bedoelt:

"Het feministische perspectief," zegt Carey "zorgt voor een ontkoppeling en omarming van gemarginaliseerde kennissoorten en alternatieve narratieven over gletsjerkunde die steeds belangrijker worden om effectief onderzoek te doen naar klimaatverandering." Laat me dat vrij vertalen voor je: er zijn meer manieren om naar gletsjers te kijken en die zijn belangrijk.

Want: "Deze alternatieve representaties van de visuele en literair kunsten leggen meer dan alleen interdisciplinaire perspectieven van cryosfeer bloot," (behalve dat er meer manieren zijn om naar ijs te kijken) "Het laat ook totaal verschillende benaderingswijzen, interacties, relaties, percepties, waarden, emoties, kennissoorten, en manieren van begrijpen en interacteren zien met dynamische omgevingen." Laat me dat wederom vrij voor je vertalen: er zijn meer manieren om naar hetzelfde ding te kijken.

"Ze decentraliseren de natuurwetenschappen, verstoren mannelijkheid, deconstrueren machtsstructuren, nemen afscheid van homogene en masculiene narratieven over gletsjers, en onderschrijven de verschillende zienswijzen, interactievormen en representaties van gletsjers - allemaal hoofddoelen van feministische gletsjerkunde." In andere woorden: ze verstoren de wetenschappelijke manier om naar gletsjers te kijken, met andere manieren om naar gletsjers te kijken.

Feministische gletsjerkunde stelt ons kortom in staat hetzelfde ding op meer manieren te bekijken door bewust imprecieze data te produceren, en dat is belangrijk. Oké!

Hoewel de intenties van deze blanke mannelijke historicus waarschijnlijk loepzuiver waren, is zijn betoog dat helaas niet. Hij stelt in zijn relaas 'het feministisch perspectief' namelijk gelijk aan "imprecieze wetenschap," ergo: kunstprojecten, (a.k.a: het aanrecht).

Dit terwijl het doel van "feministische gletsjerkunde" toch zou moeten zijn dat vrouwen in gelijke mate bijdragen aan herleidbare wetenschappelijke kennis over gletsjers? Het zou toch treurig zijn dat terwijl mannen noodzakelijke ijsmetingen verrichten, vrouwen enkel imprecieze LP-opnames mogen maken op een B-gletsjer ergens in Pakistan.