We gingen op bezoek bij twee onvervalste kunstdetectives

Elke dag wordt er ergens op de wereld wel een kunstwerk gestolen, van het schilderij Blue Checker (Harmony Korine) dat werd ontvreemd uit een New Yorkse kantoorlobby, tot het historische erfgoed dat de IS in Palmyra heeft geplunderd.Terwijl deze kunstwerken van hand tot hand gaan, wordt ons algemene beeld van kunstroof vooral bepaald door wat we in Hollywoodfilms zien: een mix van vervalsingen, hoogverraad en spectaculaire museumovervallen.

Maar gaat het altijd zo dramatisch en geheimzinnig? Wat is eigenlijk de werkelijke gang van zaken bij de meeste kunstroven?

Om meer te weten te komen over de duistere praktijken in de onderwereld van de kunst, besloten we om op bezoek te gaan bij twee kunstdetectives die er hun beroep van hebben gemaakt om kunstroven te onderzoeken. We interviewden Jordan Arnold en Mark Fishstein van K2 Intelligence op hun hoofdkantoor in New York. K2 is een onderzoeksbureau dat erfgenamen, kunstenaars, maar ook culturele instellingen en kunsthandelaren als cliënten heeft. De dienst die ze aanbieden heet Art Risk Advisory, en heeft meer om het lijf dan je in eerste instantie zou denken.

Alle kunstgerelateerde misdrijven die momenteel door publieke en private wetshandhavinginstanties worden behandeld, heten nog altijd simpelweg ‘misdrijven’ – er is geen eenduidige benaming voor criminaliteit in de kunsten. Toch richten deze detectives zich uitsluitend op de kunstwereld, door de waarde van meesterwerken in de gaten te houden en de reputaties van kunstenaars te beschermen. Ze zetten zich dagelijks in om de minst gereguleerde markt ter wereld – de kunstmarkt – wat gereguleerder te maken.

Arnold en Fishstein onderzoeken in hun werk allerlei soorten kunstdiefstal en fraude. Veelvoorkomend zijn de vervalsingen die op eBay worden verkocht, en valse authenticiteitsdocumenten, die zogenaamd bewijzen dat bepaalde kunstwerken echt zijn. Arnold geeft aan dat het dankzij de technologische ontwikkelingen van de laatste tijd steeds makkelijker is geworden om kunst te vervalsen. “Vervalsers hebben nooit eerder zoveel hulpmiddelen tot hun beschikking gehad,” zegt hij. “Dankzij de moderne technologie is het niet alleen simpeler geworden om kunstwerken na te maken, maar ook om documenten te vervalsen. Er zijn ontzettend toegewijde en getalenteerde fraudeurs die in staat zijn om werk af te leveren dat nauwelijks van echt te onderscheiden is. Als je bedenkt wat grafische designers tegenwoordig wel niet kunnen maken, stel je dan eens voor wat er gebeurt wanneer die vaardigheden inzet om iets te vervalsen wat miljoenen waard zou kunnen worden. Dat geeft een vrij realistisch beeld van hoe het er nu aan toe gaat.”

De detectives werken tegelijkertijd aan verschillende soorten zaken. Zo zoeken ze bijvoorbeeld bewijs tegen een kunsthandelaar die voor miljoenen dollars heeft gefraudeerd, maar zijn ze ook op zoek naar getuigen van een conflict dat het gevolg is van diefstal. Ook begeven ze zich soms enige tijd ‘in het veld’, laten ze weten, door bijvoorbeeld undercover te gaan of socialmediagegevens te verzamelen om criminelen te traceren. En soms doen ze er jaren over om een bepaalde zaak tot op de bodem uit te zoeken.

De twee zijn niet alleen handhavers, maar zelf ook grote kunstliefhebbers. Voordat ze kunstdetectives werden, werkten ze als wetshandhavers voor de overheid, en hun passie voor kunst kregen ze met de paplepel ingegoten. Arnold, die eerst werkzaam was als hulpofficier van Justitie bij het Openbaar Ministerie in New York, is nu de directeur van K2. Hij studeerde nooit iets dat met kunst te maken had, maar werd als kind beïnvloed door zijn beeldhouwende grootvader, die levensgrote sculpturen maakte. En voordat Fishstein, zoon van een grafisch kunstenaar, hoofdinspecteur werd van de Art Risk Advisory, was hij 22 jaar werkzaam voor de New Yorkse politie. Daar raakte hij langzamerhand gespecialiseerd in kunstgerelateerde criminaliteit. “De laatste twaalf jaar zat ik in het team dat zich met de grotere zaken bezighoudt,” vertelt hij. “Ik was vooral verantwoordelijk voor de zaken waarbij sprake was van kunstroof. Ik hield me ook met andere dingen bezig, zoals kidnapping en inbraak, maar kunst was mijn specialiteit, en wat ik ook het leukste vond om te doen.”

De zaak die de twee bij K2 Intelligence bracht had te maken met een vervalst schilderij van Damien Hirst. De verdachte in de zaak was een grafisch ontwerper, die zijn ervaring bleek te gebruiken om grof geld te verdienen aan kunstvervalsingen.

In een officiële persverklaring van het bureau van Officier van Justitie Cyrus R. Vance Jrstaat het volgende: “In december 2012 diende de aangeklaagde een “spin painting,” ogenschijnlijk van Damien Hirst, in bij het veilinghuis Soteby’s, waar het in aanmerking kwam om in maart 2013 verkocht te worden. Hij liet Soteby’s weten ook een tweede schilderij van Hirst te hebben. In januari 2013 stelde Science Ltd., de studio van Damien Hirst in Londen, vast dat het eerste schilderij een vervalsing was. Science Ltd. nam vervolgens contact op met het Openbaar Ministerie.”

En, even verder: “Sotheby’s liet de aangeklaagde weten dat een kunstexpert had bepaald dat het schilderij niet authentiek was, en daarom niet zou worden meegenomen in de veiling. Later op die dag bood de aangeklaagde de twee schilderijen te koop aan bij een undercover detective, samen met nog drie andere, vermeende “limited edition dot paintings” van Hirst, genaamd Valium, Opium en LSD. Hij verzekerde de detective van de authenticiteit van de kunst, en zei dat de werken tussen de 120.000 en 140.000 dollar waard waren. Na onderhandelingen ging de aangeklaagde akkoord om alle schilderijen samen voor 185.000 dollar aan de detective te verkopen.”

Arnold waarschuwt kopers tegen deals die te mooi lijken om waar te zijn. Hij zegt dat alle kunstkopers gevoelig zijn voor koopjes – van beginnelingen tot ervaren verzamelaars – en dat je altijd moet letten op wat je koopt, en vooral van wie. Kopers moeten sowieso wegblijven van websites als eBay, ook al vindt de transactie offline plaats. “Als je kunst wil kopen op eBay en de verkopers willen het niet via de website aan je verkopen, dan laten ze zien dat ze bereid zijn om buiten de markt te treden, en dat het ze niet uitmaakt dat je daarmee je rechten als consument verliest,” zegt Arnold.

Alleen al in New York City vervolgt het Openbaar Ministerie een breed scala aan kunstmisdaden, met betrekking tot alles van moderne kunst tot impressionistische meesterwerken en Oudgrieks antiek. Deze misdaden zijn moeilijk te categoriseren, omdat de aard van iedere zaak en de wetten die overtreden worden uiteenlopen, van grootschalige roof tot onrechtmatig bezit. Volgens de wet is er geen verschil tussen het stelen van een Miro of het jatten van een auto, maar voor de kunstdetectives bestaat dat onderscheid wel degelijk – ze beschermen de kopers en verkopers van kunst. Tegelijkertijd hopen Arnold en Fishtein dat hun inspanningen verder zullen reiken dan het beschermen van transacties. Ze hopen er de kunst mee verder te helpen.

“Het fijne aan ons werk is dat we kunnen helpen om de integriteit van een kunstwerk te beschermen, en dat we ervoor kunnen zorgen dat die niet verzwakt wordt door vervalsers die het werk een slechte naam geven.” Net als het maken van kunst, is ook het beschermen van kunst een zeer arbeidsintensieve taak.

Klik hier voor meer informatie over K2 Intelligence en hun Art Risk Advisory