Een avondje undercover naar een bijeenkomst van de vrijmetselaars

De bus rijdt door donkere bossen, steeds dieper en dieper de provincie in, richting het idyllische Doorn. Het duurt lang. Had ik maar iets te lezen. Ik wilde bijna de nieuwe Dan Brown meenemen, maar heb daar toch maar vanaf gezien. Dat zou net zoiets zijn als naar een Scandinavische grindcoreband gaan in je Metallica-shirt van de H&M.

Ik ga namelijk naar een bijeenkomst van de vrijmetselaars. Dan Brown baseerde zijn halve bestsellersucces op het rituele genootschap en ook het internet staat vol met complottheorieën. Zo zouden de leden tijdens hun bijeenkomsten wijn drinken uit schedels, in doodskisten gaan liggen, en zelfs mensenoffers brengen. De vrijmetselaars zitten over de hele wereld verspreid, hebben veel geld en bezitten volgens Dan Brown bovendien de sleutel tot wereldmacht. Allerlei mensen waren lid waarvan je het misschien niet zou verwachten. Goethe en Troelstra, maar ook gewoon Albert Heijn.

Zelf presenteert de vrijmetselarij zich als een soort gezellige praatclub. Ze zien zichzelf niet als een samenzweerderige sekte of religie, maar blijven steeds 'zoeken' naar waarheid. Daarbij maken ze gebruik van symbolen: het oog van God bijvoorbeeld, en de passer. Ieder mens is volgens hen een 'ruwe steen' en als vrijmetselaar kun je een 'kubus' van jezelf maken. Zo ontplooi je jezelf en probeer je tegelijkertijd aan een betere wereld te werken. Je begint als leerling, wordt dan gezel en daarna meester, en tussen die verschillende stadia in zitten initiatierituelen. En daar is iedereen het over eens: die zijn geheimzinnig.

Dit jaar bestaan de vrijmetselaars driehonderd jaar, en ter gelegenheid daarvan werd een inloopavond georganiseerd waar Mat Herben zou optreden. Je kent Mat misschien nog van de LPF: hij was de opvolger van Pim Fortuyn. Maar hij werkte ook bij het leger, schreef voor een rechts veteranenblad en deed iets voor een katholiek tijdschrift. Al die tijd was hij vrijmetselaar. Het lijkt alsof Mat een voorkeur heeft voor clubs die omgeven worden door mysteries, dus natuurlijk zijn de complotdenkers van het internet ook op hem losgegaan: hij zou het brein zijn achter de moord op Pim Fortuyn, diep in de wapenlobby zitten en iets met de Twin Towers te maken hebben.

Het leek me in alle opzichten een mooie gelegenheid om eens te gaan zoeken naar de definitieve waarheid over het genootschap. Nadat ik me online heb aangemeld krijg ik een vriendelijke mail terug: "Je bent van harte welkom. (…) Koffie vanaf 19.30 uur. Na het verhaal van Mat Herben is er gelegenheid tot napraten onder het genot van een drankje. U hoeft geen geld mee te nemen."

Zolang ik niet word vastgebonden en overgoten met kaarsvet, vind ik het sympathiek dat de vrijmetselaars hun verborgen schatten aanspreken om me dronken te voeren en naar Mat Herben te laten luisteren.

We zijn bij mijn uitstaphalte. Als de busdeur opengaat slaat een gure bries in mijn gezicht. Ik zwaai naar de chauffeur, die grijnst en wegrijdt.

Stiekem begin ik een beetje zenuwachtig te worden. Ik wil undercover blijven: ik kan me zo voorstellen dat de machtige vrijmetselaars niet zo veel zin hebben in een pottenkijker die hun geheimen probeert te ontrafelen. Onderweg naar de bijeenkomst probeer ik met trillende handen het geluidje van mijn telefooncamera uit te zetten en dan sta ik ineens voor de deur van de kapel waar ik moet zijn. Er komt geheimzinnig licht uit.

Ik ben te laat voor de koffie, en de kapel zit al helemaal vol met mensen die zitten te wachten. Waarschijnlijk op mij, de offermaagd, of gewoon totdat de ceremonie begint, in twee keer drie rijen aan weerszijden van een gangpad. Er is nog één stoel over, vlakbij Mat Herben. Die zit met het bestuur van de loge aan het voeteneind van de zaal. Aan de andere kant is het altaar, waar het logo van de loge hangt.

De bijeenkomst begint zoals verwacht met een mysterieus ritueel, maar helaas zonder schedels of andere dingen die mijn sensatiezucht prikkelen. Het bestuur klopt een paar keer met een soort hamer op de tafel aan hun kant van de zaal, en er wordt geantwoord door twee broeders aan de andere kant van de zaal. Daarna gebiedt de voorzitter ons te gaan staan. Ik sta al, als hij zegt: "Alleen de broeders van de loge, uiteraard." Gaan zitten is ook weer zo'n statement, dus ga ik voor een tussenvorm: ongemakkelijk scheef hangen.

De eed die de broeders vervolgens staand afleggen lijkt uren te duren en ik krijg er niet veel van mee omdat ik in zo'n rare houding sta. De toespraak van Mat Herben duurt letterlijk uren, hij gaat uitgebreid in op de doelstellingen van de vrijmetselarij en op hun rijke driehonderdjarige geschiedenis. Ik heb me van tevoren best goed ingelezen, niet alleen de complottheorieën maar ook de informatie op sites van de vrijmetselaars zelf, die, vreemd genoeg, precies overeenkomt met hun wikipedia-pagina. Daardoor wist ik vrijwel alles al en ben ik teleurgesteld in Mat, want ik had gehoopt op wat meer insider-information.

Toch merk ik dat er onderhuids meer dingen spelen dan ik kan zien, aan de manier waarop de dienstdoende vrijmetselaar zich wel heel erg serviel excuseert als hij een foutje maakt in de procedure van het vragenrondje. Mat Herben zegt in zijn toespraak ook meerdere keren nadrukkelijk dat hij blij is geen politicus meer te zijn. Het klinkt vooral wat lethargisch, maar misschien ik zou ook blij zijn om niet meer de uitverkoren zetbaas in een wereldwijd complot te zijn.

Aan het einde van het vragenrondje staat er een vrijmetselaar uit een andere plaats op, hij vertegenwoordigt zijn eigen loge als zogenaamde "visiteur". "De bloederige groeten van de Arnhemse loge." zegt hij. Ik schrik en ben tegelijk blij: misschien ga ik vanavond toch nog onbeschrijfelijk lijden, maar dan heb ik in ieder geval wel een verhaal. De opwinding duurt maar kort: "De broederlijke groeten terug," zegt de voorzitter. Ik ben niet erg goed in het verstaan van accenten, zoals Arnhems.

Als de bijeenkomst weer officieel is afgesloten met dezelfde rituelen als waar hij mee begon (de vrijmetselaar naast me adviseert me dit keer te blijven zitten tijdens de eed), is het tijd voor de beloofde gratis drank.

Het is fijn dat ik mijn door complottheorieën aangewakkerde paranoia nu een beetje kan verdoven en het is eigenlijk best gezellig. Het helpt ook dat iedereen denkt dat ik lid wil worden omdat ik geïnteresseerde vragen stel. Ik ben een beetje atypisch tussen al deze mannen, waarvan de meesten boven de vijftig zijn. Maar dat heeft ook voordelen, drukt een vrijmetselaar me op het hart: "Wanneer krijg je nou de kans om te praten met een ouder iemand zonder dat er vadercomplexen bij komen kijken?" Hij heeft gelijk: de borrel heeft precies de sfeer van een familiebijeenkomst, met dat cruciale verschil dat je met niemand een persoonlijke relatie hebt. Je hoeft niet bang te zijn dat je per ongeluk oude familieproblemen naar boven haalt, of dat je compleet laveloos nieuwe gaat veroorzaken. De steeds minder aanwezige angst om geofferd te worden is veel beter te handelen.

Ik kom van alles te weten over de vrijmetselaars. Er blijkt in Amsterdam een speciale Vrijmetselaars-spoedcursus te zijn, waarbij je in 3 weken in plaats van in 3 jaar je meestergraad kunt halen, dat klinkt goed. Je kunt leuke reizen maken als vrijmetselaar en vrijmetselaars zijn zelf ook niet altijd foutloos in het omgaan met hun symbolen. Dat blijkt als ik vraag of ze de symbolen op hun hamers willen verklaren. Vrijmetselaar 1: "Dit moet dan de troffel zijn, toch?" Vrijmetselaar 2: "Nee, dat is het schietlood," Alleen als ik vraag naar de initiatierituelen reageren ze nog steeds een beetje eenkennig.

Maar het kan me niet zoveel schelen: ik ben al best wel tipsy, hang apathisch op de tafel met drank en draai mijn riedeltje af voor iedereen die aan mij voorbij trekt. "Wat voor werk doe je eigenlijk?" vraagt een verre oom, pardon, een vrijmetselaar. "Ik schrijf voor VICE." hoor ik mezelf uitkramen. De vrijmetselaar trekt een wenkbrauw op: "Werk je bij VICE?" Het wordt stil in het zaaltje. Het voelt alsof alle ogen ineens op mij gericht zijn. Kut - ik heb mezelf verraden. Nu gaat het toch nog fout.

"Goeie club. Daar zit potentie in!" knikt de Vrijmetselaar "Ik zag laatst die documentaire over die hackers." Hij begint de VICELAND-documentaire tot in detail na te vertellen, en geeft daarbij blijk van zijn grote interesse in geheimzinnige onderwerpen. De andere vrijmetselaars hebben zich weer gericht op hun gesprekken en op de schalen met stukjes kaas en leverworst. Ik probeer nog een foto van ze te maken maar zonder mijn dekmantel als geïnteresseerd aspirant-lid gaat het een stuk minder makkelijk. "Ja ja, dan komt het zeker op internet." Mat Herben wil gelukkig wel met me op de foto: "Ik dacht al dat niemand het zou vragen!"

Helaas piept Mat ertussenuit voor ik hem diepgaand kan interviewen, en niet veel later word ik vriendelijk naar de deur begeleid. Het was best gezellig, maar echte rashedonisten zijn de vrijmetselaars niet. Ik ben op feesten geweest die veel meer leken op een wild, heidens ritueel, met veel meer bloed en veel meer pijn.

Ik ben ergens opgelucht dat ik niet geofferd ben, maar mijn nieuwsgierigheid is niet bevredigd. Misschien is de vriendelijkheid en gewoonheid van deze mannen wel juist een dekmantel voor hun onwelriekende duistere complotten en hun hang naar wereldmacht. Getergd over het gebrek aan onthullingen zit ik een half uur te wachten bij de bushalte voordat ik erachter kom dat die is opgeheven.

Ik vloek, check tevergeefs Uber, schop tegen een boom. De enige manier om hier weg te komen is om terug te lopen en mijn vrijmetselvrienden hulp te vragen. Als ik dan niks mag weten over hun bloederige rituelen, dan kan ik in ieder geval even de kracht van dat wereldwijde netwerk testen. De VICELAND-fan komt me toevallig tegemoet gefietst, en gaat zonder veel verdere vragen zijn auto halen om me naar het station te brengen, een paar dorpen verderop. "Dit moet je ook in je stukje zetten hè." zegt hij. Bij dezen.

Bekijk hieronder de documentaire 'De Alienaanbidders'