De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding ziet een dreiging in memes

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid houdt nogal van scrollen over de socials, zo onthulde het NRC dit weekend in een uitgebreid artikel. Onder de schuilnaam ‘Harry van Duinen’ volgden medewerkers honderden accounts van verschillende politieke signatuur. Dat is misschien handig om eventuele radicalisering al vroeg te signaleren, maar het mag niet. “Het gebruiken van nepaccounts is werken onder een dekmantel. De NCTV heeft die bevoegdheid niet. (...) Als de overheid ongeoorloofd mensen gaat volgen, krijg je een politiestaat.” zegt Bart Custers, hoogleraar Law and Data Science aan de Universiteit Leiden in het NRC-artikel. 

In een ander artikel ging de krant iets meer in op de aard van de gevolgde accounts. Op Twitter zou “Harry” vooral rechtse accounts volgen, op Facebook lag de nadruk op de radicale islam, en op Instagram volgde hij “Viruswaarheid, een pro-abortus club en 49 andere accounts”. Over die andere accounts werd meer bekend sinds er een video van Harry’s lijst met gevolgden over Instagram circuleert. Uit de video, waarvan de bron niet honderd procent duidelijk is, doordat de bron onmiddellijk offline is gehaald, blijkt dat De Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid zich onder andere bezighield met memes. 

De memes van linksige memepagina’s als @forumvooranarchisme en @kakelversememes die door Harry gevolgd werden zijn vaak grappig, maar hebben ook een duidelijke politieke agenda. Dat mensen in een rechtse spiraal terecht kwamen door de ironische en voor buitenstaanders onnavolgbare memes op sites als 4Chan is bekend, en er is ook steeds meer te doen om linkse memes. Eind vorig zag de SP in de memes van @memesvoordemassa’s bijvoorbeeld een belangrijke factor in de “radicalisering” en “ondermijning” van hun jongerenbeweging, die ze vervolgens tot nader order afstootten. De beweging zou zijn overgenomen door “radicale zolderkamercommunisten” en zich zo hebben afgekeerd van de idealen van de moederpartij. In The Guardian werd juist hoopvol gesproken over memes om links nieuw leven in te blazen. 

De NCTV zelf zag in hun rapport van oktober vorig jaar nog niet zoveel terroristische dreiging in (extreem)-links: deze kant van het politieke spectrum wordt niet eens genoemd. Een aanslag uit extreemrechtse hoek zien ze daarentegen als “voorstelbaar”, en toch volgt Harry op Instagram slechts twee extreemrechtse accounts (Dietse Bazuin en de Geuzenbond). Het overgrote deel van zijn lijst bestaat verder uit progressieve organisaties die zich bezighouden met antiracisme, klimaatactivisme, anti-fascisme, dierenwelzijn en vrouwenrechten. Er zitten zelfs gevestigde en (bij mijn weten) extreem onterroristische ngo’s als Milieudefensie en Stop Wapenhandel tussen. Een pacifistische terrorist opsporen via Instagram: het zou inderdaad een prachtig staaltje speurwerk zijn.

Helaas wil woordvoerder Anna Sophia Posthumus van de NCTV me niet vertellen hoe staatsgevaarlijk linkse memes volgens hen nu echt zijn. Ze verwijst me naar een weinig informatief statement op hun website, omdat er inmiddels al Kamervragen zijn gesteld. We zijn dus afhankelijk van het geheugen van Mark Rutte voor het antwoord op de vraag waarom Harry van Duinen memes bekeek. Misschien wilde hij gewoon af en toe even lachen, zoals bijna iedereen op het internet.