Ik heb een Chinees bankbiljet waar iedereen in China bang voor is

Ik heb een heel bijzonder briefje van tien yuan. Het is misschien wel mijn waardevolste bezit. Op de voorkant staat de oud-leider van de Communistische Partij, Mao Zedong. Het gerucht gaat dat hij elke avond met een nieuwe jonge boerenmaagd het bed indook, omdat de man geloofde dat je dan niet ouder werd. Dat is niet wat het briefje zo bijzonder maakt. Het bijzondere is dat in een economisch opkomend land als China, waar alles draait om geld, geld en nog meer geld, niemand dit briefje wil aannemen. Ik kan er niks mee kopen. En ik snap inmiddels waarom.

Tijdens een reportagereis naar China zaten mijn Nederlandse groepsgenoten, Chinese maatjes en ik in het grootste winkelcentrum van Shanghai. We aten pizza in een nep-Pizza Hut. Het is wel een beetje genant dat ik pizza at in een winkelcentrum terwijl ze in China idioot goed kunnen koken. Maar het zij zo.

Bij het betalen legde iedereen een aantal briefjes op tafel. Amy, een Chinese student die ons wegwijs probeerde te maken in de stad, bracht de stapel naar een serveerster toe. Niet veel later kwam ze met één briefje terug. Stamelend zei ze dat het briefje niet werd aangenomen omdat het een slecht briefje was. We vroegen waarom, maar dat wilde ze niet zeggen in het restaurant. "Later, later," riep ze. Toen ze vroeg wie het briefje wilde hebben, pakte ik het aan.

Op het eerste gezicht ziet het briefje er gewoon uit. Op de voorkant Mao, een roosje, het logo van de Communistische Partij en op de achterkant een charmant Chinees berglandschap met riviertjes. Maar wie verder kijkt, of Chinees kan lezen, ziet de stempels. Amy wees me er een paar dagen later op. Er staan Chinese tekens op de achterkant, die er niet thuishoren. "Dit is tegen de Communistische Partij," vertelde ze. "Op het briefje staat dat je uit de partij moet stappen om vrij te zijn."

In China is protesteren tegen de Communistische Partij van China (CCP) op zijn zachtst gezegd een heikele onderneming. Je moet er één ding vooral niet doen, en dat is 'de openbare orde' verstoren. En in China is dat een redelijk breed begrip. Het begint al bij Weibo, de Chinese versie van Twitter. Bij meer dan vijfhonderd retweets van een door de CCP als ongepast bestempeld bericht, beland je drie jaar in de gevangenis. Elke vorm van protest wordt in de kiem gesmoord en vaak zwaar bestraft. En toch sta ik opeens met een briefje van tien yuan in mijn hand met daarop het dringende advies om uit de partij te stappen.

Hoe kan dit? In China kwam ik niet veel verder toen ik zocht naar mensen die me hier meer over konden vertellen. Niemand durfde het er openlijk met me over te hebben. Daarom vervolgde ik mijn zoektocht in Nederland. Het eerste doel: de vertaling. Wat staat er nou precies op het briefje? Ik besloot eerst bij de gewone Chinees-Nederlandse burger op bezoek te gaan, in de Amsterdamse Chinese buurt.

Na er eerst tien keer schijterig voorbijgelopen te zijn, stapte ik op een druilerige dag binnen bij een Chinese acupuncturist. Achter de toonbank stond een meneer van een jaar of veertig. Hij droeg een witte jas en achter hem waren tientallen potjes opgestapeld, allemaal in het Chinees geëtiketteerd. Ik vertelde hem mijn goed ingestudeerde verhaal – dat niemand in China mijn briefje wilde accepteren en dat ik daar wérkelijk he-le-maal niks van begreep. De man in de witte jas pakte het briefje van me aan. Hij las het, draaide het briefje om, las de andere kant. Toen keek hij me boos aan en gooide het briefje naar mijn hoofd. Hij miste. "Dit is niet goed," zei hij. "Dit is een slechte beweging tegen de Communistische Partij. Dit is Falun Gong. Dat is helemaal niet goed." Dat was het enige dat hij erover kwijt wilde. Ik bedankte hem en liep snel de winkel uit.

Falun Gong, dus. Maar één bron is geen bron, en daarom stapte ik ook nog binnen bij Chinees restaurant Kam Kee op de Zeedijk. Ik werd verwelkomd door een wat oudere Chinese meneer. Hij pakte zijn leesbril en staarde lang naar de tekst. "Dit? Oh, dit is niks? Dit zijn gewoon regels. Regels van de Communistische Partij. Dit is gewoon wat je moet doen in China." Vervolgens vertelde hij uitgebreid over zijn vele vakanties naar zijn thuisland en over dat er met kerst maar weinig klanten waren geweest. Ik bedankte en droop af. Deze man had duidelijk geen zin om over een protestbeweging praten.

Sinoloog Stefan Landsberger van de Universiteit Leiden wilde dat wel. Hij vertaalde de stempel als volgt:

Hoeveel profeten hebben gewaarschuwd
De mensheid kent vandaag grote rampspoed
Trek je terug uit de rangen en geledingen van de Chinese Communistische Partij
En wacht tot het moment dat de Grote Wet de vrede bewaakt

Die Grote Wet komt overeen met de Fa, het theoretische gedeelte van de Falun Gong. De Falun Gong werd in 1993 geïntroduceerd in China als spirituele zelfdiscipline, en was mateloos populair onder de bevolking. Wie geïnteresseerd is in de technieken en levenswijze die eraan vastzitten: Google is uw vriend. Interessanter is de manier waarop de CCP op de Falun Gong reageerde.

Tientallen miljoenen Chinezen beoefenden rond 1999 Falun Gong. Zoveel, dat de Communistische Partij de beweging als een gevaar voor de openbare orde begon te beschouwen. Daarom stuurden ze – naar schatting van Chinawatchers – honderdduizenden aanhangers naar zogenaamde heropvoedingskampen. Veel van hen werden gemarteld of psychisch zwaar onder druk gezet. Op hetzelfde moment startte de overheid een propagandacampagne op radio, televisie en in kranten, waarin de beweging zwart werd gemaakt.

Sinds 2006 gaan er hardnekkige geruchten rond dat de organen van Falun Gong-aanhangers worden verhandeld op de Chinese organenmarkt, en tot op de dag van vandaag wordt alles dat met de beweging te maken heeft in China gecensureerd. Chinese ambassades schijnen bovendien ingezet te worden om Falun Gong-neigingen onder de bevolking in het buitenland de kop in te drukken. Dat zou misschien de reactie van de twee mannen in Chinatown kunnen verklaren.

Het briefje dat ik heb onderschept komt uit 2005. Het heeft, inclusief stempel, dus maximaal acht jaar kunnen zwerven onder de bevolking, zonder dat de Communistische Partij erachter is gekomen. De meest recent gevonden bestempelde biljetten komen uit 2011. Ik hoop dat er nu nog steeds, ergens op een geheime plek in China, bankbiljetten worden bedrukt. Mao, een roos, wat mooie bergen en een fikse protestleus.

Lees ook:

Het is niet makkelijk om een stoner in Peking te zijn

Je hoeft niet echt iets te kunnen om in China Engels te geven

De Tibetaanse nomaden van West-China

Let op: we zijn overgestapt op een andere facebookpagina. Like VICE Nederland voor je dagelijkse partij prachtverhalen, want anders mis je dingen: