Hoe zit het met meisjesbesnijdenissen in Nederland?

In december 2016 berichtte de BBC dat er in Engeland speciale 'feestjes' zouden plaatsvinden waarbij meisjes zouden worden besneden. Heather Nelson van de Black Health Initiative vertelde toen: "We weten dat er in Engeland zulke feestjes hebben plaatsgevonden, in West Yorkshire hebben we er recentelijk eentje moeten onderbreken. (…) Voorheen werden meisjes vooral meegenomen naar het buitenland, om daar besneden te worden – terwijl er nu gespecialiseerde verloskundigen overgevlogen worden, die meerdere meisjes tegelijkertijd besnijden. Daarna wordt er feest gevierd." Volgens de laatste cijferszijn er recentelijk in Engeland meer dan 8000 vrouwen slachtoffer geworden van vrouwelijke genitale verminking (VGV), aldus de BBC.

Sinds 2003 staat 6 februari in het teken van Zero Tolerance Day: een dag waarop er wereldwijd stilgestaan wordt bij de strijd tegen meisjesbesnijdenis. In Nederland organiseerde Platform 6/2 gister voor de dertiende keer een bijeenkomst op die dag om de ernst van meisjesbesnijdenis onder de aandacht te brengen. Omdat ik graag wilde weten hoe het zit met vrouwenbesnijdenis in Nederland, nam ik contact op met drs. Diana Geraci, projectleider VGV bij Pharos: een expertisecentrum in gezondheidsverschillen, dat zich actief inzet voor de strijd tegen genitale mutilatie bij meisjes en vrouwen. Zij was gister ook aanwezig bij de Zero Tolerence Day in Den Haag, dus vroeg ik haar wat daar besproken is en of er hier ook feestjes worden gehouden om de besnijdenissen te vieren.

Eerst vraag ik aan Diana hoeveel meisjes in Nederland er slachtoffer worden van besnijdenis. "Het laatste cijfer dat we hebben stamt uit een onderzoek dat we in 2013 hebben gedaan," vertelt ze. "Naar schatting lopen er in Nederland ieder jaar zo'n veertig tot vijftig vrouwen en meisjes een risico om besneden te worden, en dat risico wordt groter wanneer ze het land van herkomst bezoeken. Daarnaast wordt geschat dat er in Nederland nu ongeveer 30.000 vrouwen en meisjes verblijven die al besneden zijn." Van de 'besnijdenisfeestjes' die in Engeland plaatsvinden, heeft Diana nog nooit lokale signalen opgevangen.

Diana legt uit dat genitale mutilatie bij vrouwen niet aan religie verbonden is, maar wel een eeuwenoude traditie is, die z'n oorsprong nog voor het ontstaan van het christendom en de islam vindt. "In de Koran en de Bijbel wordt niet over vrouwenbesnijdenis gesproken. Veel mensen denken dat dit een islamitisch probleem is, maar dat klopt dus niet: zo zijn er islamitische landen – zoals Marokko en Algerije – waar meisjesbesnijdenis helemaal niet voorkomt, terwijl er ook overwegend christelijke landen zijn – zoals Eritrea en Ethiopië – waar dit wel op grote schaal gebeurt."

Daarnaast heerst vaak het idee dat vrouwenbesnijdenis enkel een Afrikaans probleem is, maar ook dat klopt volgens Diana niet, want "in Zuidoost-Azië en het Midden-Oosten gebeurt het ook. Maar in veel Afrikaanse landen is het aankaarten van dit probleem eerder in gang gezet dan in landen in het Midden-Oosten of Zuidoost-Azië, en daardoor valt het wereldwijd meer op."

Diana vertelt over de strijd die Pharos tegen meisjesbesnijdenis voert: "Niet alleen vanuit onze organisatie maar ook de GGD zet zich in Nederland in, en vergeet de gemeenschappen – zoals de Eritrese, Somalische en Sudanese – zelf ook niet. Er is sprake van een ketenaanpak: dat betekent dat we, door samen te werken, aandacht besteden aan het voorkomen dat meisjes besneden worden, maar ook goede gezondheidszorg bieden aan vrouwen die al besneden zijn."

Ze vervolgt: "Vrouwen die het slachtoffer geworden zijn van besnijdenis kunnen verschillende soorten klachten hebben. Het kan om puur fysieke klachten gaan – zoals chronische buikpijn, urinewegontstekingen of extreme pijn tijdens de menstruatie en seks – maar ook om psychische klachten. Dan hebben we het bijvoorbeeld over seksuele klachten, angsten, depressies, een laag libido of moeite hebben met het bereiken van een orgasme."

In Nederland kan je als slachtoffer van VGV terecht op zes locaties, waar speciale, laagdrempelige spreekuren zijn. "Die spreekuren worden bemand door verpleegkundigen en artsen die speciaal getraind zijn om klachten te herkennen, in kaart te brengen van welke klachten vrouwen precies last hebben, en naar wie ze het best doorverwezen kunnen worden – bjvoorbeeld naar een uroloog, gynaecoloog, bekkenbodemtherapeut of seksuoloog."

Ik vraag Diana naar hoe er binnen de gemeenschappen in Nederland waarin vrouwenbesnijdenis voorkomt gereageerd wordt op de strijd die Pharos voert. "Goed," antwoordt ze meteen. "Binnen die gemeenschappen worden er sleutelpersonen getraind, om het onderwerp binnen diezelfde gemeenschappen bespreekbaar te maken. Pharos verleent, naast die trainingen, ook advies en ontwikkelt materiaal, waaronder protocollen. Die sleutelfiguren, die al deel van de gemeenschap uitmaakten voordat ze de rol van sleutelfiguur op zich namen en al bij voorbaat een bepaald gezag hadden, spelen een belangrijke rol in het empoweren van de gemeenschappen."

Diana benoemt expliciet de sleutelrol die mannen kunnen spelen in het compleet uitroeien van meisjesbesnijdenis. "Dat was ook het thema op de Zero Tolerance Day van gisteren," vertelt ze. "Dan hebben we het over mannen uit de gemeenschap, en niet zozeer over mannelijke professionals. Vaak zijn zij er ook niet goed van op de hoogte wat meisjesbesnijdenis precies is, en wat de gevolgen ervan kunnen zijn. Als ze dat eenmaal weten, zeggen ze vaak dat ze dat niet willen voor hun vrouw of dochters. Dat kan zo'n enorm verschil maken."

Ze besluit: "In Nederland gaan we dit jaar een herhaling van het onderzoek uit 2013 doen, om vast te stellen hoeveel meisjes en vrouwen er in Nederland inmiddels besneden zijn. Ik durf daar nu nog niet teveel over te zeggen. Als je naar de wereldwijde cijfers kijkt, zie je dat er in ongeveer de helft van de landen een voorzichtige afname is, maar we zijn er echt nog lang niet. Het is dus belangrijk om alert te blijven."

Het coverbeeld komt van het project 'No More Cutting' van papierkunstenaars Mandy Smith en Oksana Valentis. Lees meer over dit Amsterdamse initiatief op The Creators Project.