Boudewijn Bollmann portretteerde tijdens de Ramadan vastende moslims in de meest hongerige uren van de dag

Dit jaar viel de Ramadan in hartje zomer. De vastende moslims mochten daarom vaak pas na een uur of tien eten. Boudewijn Bollmann heeft deze vastende moslims in het laatste uur voor zonsondergang vastgelegd—in het uur dat ze het meeste honger hadden, maar ook in het zogenaamde magic hour, het uur met het mooiste licht. Voor het PS Camera project leende het Nederlands Fotomuseum Boudewijn een antieke Rolleiflex-camera uit, die voorheen van Kees Molkenboer (1907-1987) was. Hier zie je wat beelden van de serie die hij in Rotterdam geschoten heeft, en ik vroeg hem hoe het proces was gegaan. Langzaam, blijkt. Maar dat is juist goed, blijkt.

VICE: Hé Boudewijn, je kwam met het idee om ook foto’s te laten zien die niet in de selectie zijn gekomen. Waarom?
Boudewijn Bollmann: Ik had een portret van een halfnaakte Marokkaanse man gemaakt die uit het raam hing. Dat was een mooie foto, maar zijn vrouw en zijn dochter wilden niet dat hij zo op de foto ging, dus is hij daarna nog met een T-shirt aan uit het raam gaan hangen. Maar ik kon niets met die foto. Vrouwen hebben denk ik meer te zeggen in die cultuur dan je denkt.

Dat is volgens mij in alle culturen zo.
Haha, ja, misschien wel.

Hoe was het schieten met de oude Rolleiflex?
Eerst maakte ik een digitale foto, omdat de lichtmeter op de Rolleiflex kapot was. Ik liet aan de geportretteerde de digitale foto zien. Als het licht dan goed was, en de modellen vonden het goed, dan maakte ik de foto. Met die functie is ook de Polaroid-camera ontstaan, trouwens.

Maar gaat de spontaniteit dan niet verloren?
Ik wilde juist portretten schieten waar ik de tijd voor nam. Ik had ook een statief om het proces te vertragen.

Was dat ook belangrijk voor jezelf?
Jazeker. Eerst schoot ik totaal niet zo, ik vond het bijna een vloek om te regisseren.

Nu niet meer?
Dingen schieten zoals ze zijn vond ik juist de kracht van fotografie. Als je gaat manipuleren dan is dat hele idee weg. Maar ik ben erachter gekomen dat ik nog steeds een karakter kan vangen wanneer ik regisseer. En met regisseren bedoel ik niet letterlijk zeggen wat ze moeten doen, maar door stilletjes, met geduld bepaalde situaties af te dwingen. Ik kan bijvoorbeeld met de persoon meegaan naar een plek waar hij of zij thuis is, of diep met ze in gesprek gaan. Pas daarna geven veel mensen zich volledig over aan de camera. Het maken van die foto is dan eigenlijk nog maar bijzaak. Ik denk dat dat een noodzakelijk proces is dat veel fotografen ondergaan.

Hier een verhelderend filmpje over het proces van langzaam schieten: 

Hoezo is dat noodzakelijk?
Anders ben je beperkt in je mogelijkheden. Het is ook een spel: met die moslimmannen zo snel mogelijk een vriendschap sluiten, nieuwsgierig zijn.

Nieuwsgierig zijn naar je onderwerp lijkt me wel belangrijk.
Ja, ik heb altijd wel een ultieme nieuwsgierigheid gehad. De mensen aan de zelfkant van de maatschappij willen altijd hun levensverhaal aan me vertellen.

Maak je door je eigen nieuwsgierigheid ook andere foto’s dan andere fotografen?
Ik denk het wel. Ik ben wel goed in publiekelijk foto’s maken. Bij veel straatfotografie zie je geen contact tussen de geportretteerde en de fotograaf. Ik heb liever dat je in iemands huid kruipt. Dat is veel persoonlijker en uitdagender. Rineke Dijkstra heeft bijvoorbeeld een serie gemaakt van voorbijgangers op straat. In die serie zie je een diepgaand contact, terwijl ze toch op straat zijn genomen. Ik probeerde altijd al te doen, maar door dit project ben ik daar nog bewuster van geworden.

Heeft dit project ook veranderd hoe je digitaal schiet?
Ja, ik denk het wel. Ik schiet zuiniger, ik wacht beter het moment af. Dat is ook wel de sport—zoveel mogelijk goede foto’s maken met zo min mogelijk geklik op je fototoestel.

De hele serie kun je op www.twilightbroeders.nl bekijken.