Het zware lot van Ghanese heksen

In Ghana bestaan er heksen. Tenminste, er zijn genoeg mensen die het van hekserij beschuldigen van vrouwen bloedserieus nemen. De ‘heksen’ die er nog relatief goed vanaf komen belanden in een van de zes heksenkampen, waar de

opperhoofden van de dorpjes ze beschermen tegen vervolging. Deze kampen zijn helaas niet bepaald idyllische toevluchtoorden. Dit is wat er gebeurt met vrouwen die bestempeld zijn als heks.

Als een vrouw door haar familie of haar buren van hekserij wordt beschuldigd, gebeurt dat meestal op het moment dat er iemand ziek wordt, een tragische dood sterft of gewoon een nare droom heeft gehad. Awabu, een vrouw in het Gambaga-kamp, vertelde dat haar schoondochter haar van hekserij beschuldigde nadat ze had gedroomd dat Awabu haar met een mes achterna zat. Uit onderzoek dat de nonprofitorganisatie ActionAid in 2012 in een van de kampen uitvoerde, bleek meer dan zeventig procent van de vrouwen weduwe te zijn.

Beschuldigde heksen kunnen op geen enkele manier hun onschuld bewijzen en worden zodoende geslagen, gemarteld, uit hun dorpen verbannen en soms zelfs gelyncht of levend in brand gestoken. Als ze zijn verbannen of gevlucht, zoals Awabu, gaan de vrouwen op zoek naar de kampen, waarvan sommige al meer dan honderd jaar bestaan. (In één kamp, in het dorpje Gnani, zitten ook mannelijke heksen: tovenaars.) Eenmaal in het kamp voert een priester een ceremonie uit om te bepalen of een heks schuldig is door een geofferde kip richting haar voeten te gooien. Als de kip met zijn snavel naar boven landt is de vrouw geen heks. Als de kip met zijn snavel naar beneden landt moet ze nog meer rituelen ondergaan, zoals het drinken van kippenbloed, om de hekserij uit haar lichaam te verdrijven. Sowieso moet ze in beide gevallen in het kamp blijven, onder de bescherming van een dorpspriester. In veel kampen stellen de hutjes weinig voor en is er geen elektriciteit of stromend water.

De vrouwen die sterk genoeg zijn werken vaak op het land van de priester en staan een deel van hun oogst aan hem af. Als ze niet in staat zijn om te werken – veel vrouwen lijden aan wat men in de westerse wereld ‘geestelijke gezondheidsproblemen’ noemt – moeten ze bedelen om te kunnen overleven. Na aankomst spendeert het grootste gedeelte van de heksen de rest van hun leven in de kampen. Sommige vrouwen in Gambaga hebben ooit geprobeerd om terug te keren naar het dorp en het huis waar ze woonden, maar kwamen terug met een missend oor of ander belangrijk lichaamsdeel. Technisch gezien zijn ze vrij om het kamp te verlaten, maar in werkelijkheid zitten ze verstrikt in gewoonten en bijgeloof. De Ghanese regering heeft aangekondigd dat de kampen gesloten zullen worden, maar dat bleek tot nu toe loze praat.