Er woekert een plaag van illegale schatzoekers door Indonesië

Er verdwijnt al jarenlang een hoop historische rijkdom in Indonesië. Conservatoren merken op dat er massa’s illegale schatzoekers naar de rijstvelden in Sukoharjo in Java komen, om archeologische voorwerpen op te graven. Sukoharjo ligt op ongeveer 62 kilometer afstand van Yogyakarta. Het waardevolle erfgoed dat de schatzoekers vinden wordt vervolgens verkocht op de zwarte markt.

De lokale gemeente heeft drie jaar geleden een deel van Joho, Sukoharjo tot beschermd gebied verklaard, nadat er ruïnes van een historische, Boeddhistische tempel werden ontdekt. Maar dat maakte het gebied juist aantrekkelijk voor gretige plunderaars, die bereid zijn om per dag tot drie miljoen roepie (bijna veertigduizend euro) te betalen aan lokale boeren, zodat ze ‘s nachts in het geheim naar verborgen, waardevolle artefacten kunnen graven.

“We hebben het niet precies berekend, maar als dit al sinds 1990 gebeurt, dan zijn we onvoorstelbaar veel geld misgelopen,” zegt Darno, directeur van de lokale stichting voor cultuur en erfgoed. “De overheid lijkt zich niet te beseffen hoeveel geld er in een historisch gebied zit.”

Het geld van de plunderaars is een behoorlijke financiële meevaller voor de rijstboeren in het dorp, die normaal gesproken tijdens het droogseizoen niets verdienen. En omdat ze weinig risico hebben om gepakt te worden, nemen de boeren het geld van de handelaars graag aan.

“Ik weet niets over erfgoed. Het interesseert me niet. Als iemand mijn veld wil huren, dan mag dat gewoon,” vertelde een boer in de Jakarta Post.

De historische voorwerpen verdwijnen op een wereldwijde zwarte markt, waar jaarlijks ongeveer 1.6 miljard dollar in omgaat, volgens Global Financial Integrity. Rosinta Hutauruk, woordvoerder van UNESCO Indonesië, vertelt ons dat maar tien procent van de gestolen culturele artefacten ontdekt wordt door autoriteiten: “De zwarte handel in historische objecten blijft maar stijgen, omdat er een stabiele vraag naar is,” legt ze uit. “Dit heeft onder andere te maken met een wankele wetgeving en zwakke grenscontroles.”

De plunderingen in Joho zijn niet de eerste keer dat er een hoop dure artefacten verloren gaan in Indonesië. In de jaren zestig bijvoorbeeld, ontdekten lokale bewoners van een dorpje in de buitenwijken van Cirebon, West-Java, 80 sculpturen die dateerden uit 400 voor Christus. Naar verluidt zijn de beeldhouwwerken afkomstig uit een oud hindoeïstisch koninkrijk dat ooit heerste over een deel van West-Java. Sinds deze ontdekking zijn er al 55 van de sculpturen verdwenen, zonder enig spoor.

In Lamongan en Pacitan, in Oost-Java, werden historische locaties en ruïnes ontdekt die vervolgens weer verlaten werden - en waar vervolgens een hele hoop geld aan verdiend werd door schatzoekers. Door een schipbreuk in datzelfde gebied verdienden duikende plunderaars 4.2 miljard roepie (ongeveer 55 miljoen euro) aan Chinees keramiek.

De situatie is zo zorgwekkend dat de artefacten die in musea staan tegenwoordig ook zomaar verdwijnen. Bijna negenduizend historische kunstvoorwerpen verdwenen in 2010 uit Indonesische musea, volgens lokale media. Een aantal jaar later verdwenen vier gouden historische voorwerpen van het Mataram-rijk, uit een museum in het midden van Java.

Weten waar een artefact vandaan komt is moeilijk. Historische voorwerpen passeren normaal gesproken meerdere verkopers voordat ze de grens overgaan en in handen komen van rijke privé-verzamelaars of musea. Het Amerikaans Archeologisch Instituut schat in dat ongeveer negentig procent van de artefacten die verkocht worden op de legale markt, geen papierwerk heeft waarop staat hoe en waar het ontdekt wordt.

Daarnaast zit de zwarte markt vol met vervalsingen. Verdwenen artefacten opsporen, zoals bijvoorbeeld de voorwerpen uit de rijstvelden in Joho, is dus een onbegonnen zaak.

De vervalsingen vormen een bedreiging voor het werelderfgoed zelf, volgens Edouard Planche, een specialist in werelderfgoed van UNESCO: “Kijk, er moet natuurlijk rekening gehouden worden met de economische impact van namaak erfgoed,” vertelt Planche aan VICE. “Maar hun aanwezigheid in de markt maakt het ook moeilijker om de échte artefacten te vinden, die over de hele wereld zouden kunnen rondzwerven.”

Als historische artefacten uit Indonesië eenmaal verdwijnen, dan is de kans groot dat ze voor altijd verdwijnen. Of mooier gezegd: dan zijn grote stukken geschiedenis van het land vermist.