De schandalige redenen waarom deze vrouwen zich niet mochten steriliseren

“De eerste keer dat ik het ter sprake bracht bij mijn arts, was ik negentien en net getrouwd,” zegt ze. “Maar het mocht niet, omdat ik nog geen kinderen had en nog geen 25 was. De tweede keer was ik 26, en wilde de arts het niet doen omdat mijn man in actieve militaire dienst zat. Hij vroeg: ‘Wat zou je doen als hij zou omkomen en jij opnieuw zou trouwen met een man die wel kinderen wil?’” Levine liep de praktijk uit en diende een klacht tegen hem in.

Toen ze het zes jaar later nog eens probeerde, lukte het opnieuw niet. “Mijn dokter zei dat ze zich er alleen comfortabel bij voelde omdat ik psychische problemen heb gehad, en eigenlijk sowieso geen kinderen zou moeten nemen,” zegt Levine. “Maar ik ben nu 34, en zoek nog steeds een arts die níet met rare smoesjes aan komt zetten.”

Vrouwen die zich willen laten steriliseren kunnen om allerlei verschillende redenen worden geweigerd: omdat ze te jong zijn, geen kinderen hebben, maar één kind hebben, niet getrouwd zijn, of met iemand getrouwd zijn die een risicovolle baan heeft, bijvoorbeeld. Hoeveel vrouwen er precies geweigerd worden is lastig te zeggen, omdat dat niet wordt bijgehouden. Wel weten we dat zo’n 3 procent van de Nederlandse vrouwen tussen de 18 en 45 zich daadwerkelijk laat steriliseren – terwijl bijvoorbeeld 37 procent voor de pil kiest als anticonceptiemiddel.

In Nederland, maar ook in veel Amerikaanse staten is het aan de arts om te beslissen of de ingreep daadwerkelijk doorgaat. “En dan gelden de ongeschreven regels,” zegt Ariel Tazkargy, advocaat op het gebied van gezondheidswetgeving in Kansas City in Missouri. “Wat de overtuiging van de arts ook is, hij of zij mag uiteindelijk beoordelen of de patiënt een legitieme reden heeft.”

Als je je wilt laten steriliseren, is het natuurlijk belangrijk dat je daar goed over hebt nagedacht – en het is vrij begrijpelijk dat artsen niet klakkeloos ja zeggen tegen elke sterilisatiewens. Maar volgens Tazkargy zijn de redenen dat vrouwen geweigerd worden in de kern toch vaak seksistisch.

Zelf schreef Tazkargy 2014 een paper over het sterilisatiebeleid in de Verenigde Staten, toen ze bij de universiteit van Minnesota werkte. Ze zegt dat veel van de bestaande regels over de lange wachttijden, en de toestemmingsformulieren die maanden van tevoren moeten worden ondertekend, oorspronkelijk bedoeld waren om te voorkomen dat artsen vrouwen tegen hun zin in zouden steriliseren.

“Het was goedbedoeld, om te voorkomen dat ze een overhaaste keuze zouden maken,” zegt Tazkargy. “Maar het kwam ook over alsof vrouwen hun eigen keuzes niet kunnen maken. Dat vertrouwen was er blijkbaar niet.”

Als je eenmaal een kind hebt, hoeft dat niet te betekenen dat het daarna ineens makkelijker gaat. Dat was althans het geval bij Erin Thompson uit North Carolina, die op haar twintigste het enige kind had gekregen dat ze wilde.

“Ze vertelden me dat ik toestemming moest krijgen van een psycholoog, en ik moest twee A4’tjes volschrijven om uit te leggen waarom ik deze ingreep nodig had,” zegt Thompson. “Ik probeerde twee jaar lang een sterilisatie te krijgen, terwijl ik ondertussen het ene vreselijke anticonceptiemiddel na het andere probeerde.”

Uiteindelijk ging haar man naar zijn arts om zich te laten steriliseren, wat een week later gebeurde.

April Leamy was 24 jaar oud en had twee kinderen, toen zij een operatie kreeg om haar endometriose te behandelen. Ze smeekte haar arts om haar te steriliseren tijdens die operatie, maar hij wilde het niet doen.

“Ik kreeg mijn tweede kind toen ik twintig was. Hij werd geboren met een ernstige hersenziekte, dus ik wist dat ik daarna geen kinderen meer wilde,” zegt Leamy. “De arts zei dat hij de ingreep niet kon uitvoeren omdat ik nog geen 25 was en nog niet getrouwd, en mijn toekomstige man misschien op een dag wel kinderen zou willen hebben, en ik van gedachten zou kunnen veranderen.”

Leamy kreeg sindsdien nog drie kinderen, waarvan geen enkele gepland was. Ze mag niet de pil slikken omdat ze dan risico zou lopen op een beroerte, en andere methodes werkten niet. “We hebben de pil met alleen progesteron geprobeerd, maar daar kreeg ik constant doorbraakbloedingen van,” zegt ze. “Ik hou echt van mijn kinderen, eerlijk waar, maar ik blijf erbij dat het niet de bedoeling was.”

Melanie Greeke woont in Florida en had drie kinderen toen ze rond haar dertigste besloot om zich te laten steriliseren. Kort nadat Greeke en haar man erachter kwamen dat Melanie zwanger was van hun derde kind, besloot haar man zich te laten steriliseren, maar ze wilden toch “extra veilig” zijn, legt ze uit. Ze werd na haar keizersnede direct gesteriliseerd, en vanwege haar endometriose koos ze er later ook voor om haar baarmoeder te laten verwijderen.

Het merkwaardige was alleen dat de artsen voor beide ingrepen toestemming van haar man wilde krijgen. “Pete moest zijn handtekening zetten, terwijl ik dat niet hoefde te doen toen hij gesteriliseerd wilde worden,” zegt ze.

Alexandra Sloan had een medische noodzaak om zich te laten steriliseren, maar zelfs zij werd lange tijd geweigerd. Ze heeft het Bassen-Kornzweig-syndroom, een zeldzame aandoening die het nogal gevaarlijk maakt om zwanger te worden.

“Maar ongeveer honderd mensen in de wereld hebben dit,” zegt Sloan. “Ik verteer geen vetten of vitamines, en als ik zwanger zou worden, is er een grote kans op bloedingen en riskeer ik mijn leven.” Ze heeft verschillende soorten van de pil, een spiraaltje en de prikpil geprobeerd, maar niets was geschikt – alles maakte haar ziek, zegt ze.

Sloan zegt dat ze met verschillende artsen en verzekeraars de strijd moest aangaan om een sterilisatie te krijgen. Het duurde uiteindelijk bijna tien jaar.

“De eerste keer was ik 25 of zo. Die keer weigerden zowel de arts als de verzekeraar, omdat ik te jong was en geen kinderen en man had,” zegt Sloan. “De tweede keer was ik 33. De arts pleitte ervoor om mijn baarmoeder te laten verwijderen, maar de verzekeraar zei nee, ondanks dat ik brieven had verzameld van meerdere specialisten. Uiteindelijk gingen ze toch overstag, maar niet voordat ik een hoop papieren had ondertekend en ze zelfs mijn toenmalige vriendje en moeder hadden opgebeld.”

Jackie Faulk Dotson is 45, en heeft het inmiddels maar gewoon opgegeven. “Ik was in de twintig toen ik het probeerde,” zegt ze. “In die tijd gaven ze je zelfs geen spiraaltje als je nog nooit was bevallen. Nu wacht ik gewoon de tijd af met de pil.”

Ze heeft nog steeds geen kinderen. Omdat ze nooit kinderen heeft gewild.

Toen ikzelf vroeg om gesteriliseerd te worden, stelde de arts me een vraag die ik nog nooit had gehoord tijdens een doktersafspraak: “Wat als je beide kinderen zouden sterven omdat je huis in brand staat?” vroeg hij. “Weet je zeker dat je dan niet alsnog meer kinderen wilt?”

Hij bleef doorgaan. “Besef je echt dat je nooit meer kinderen kunt krijgen als we dit doen? Ga je echt niet van gedachten veranderen? Heb je dit wel met je man besproken?”

Nadat mijn man had aangegeven dat hij oké was met de sterilisatie, plande de arts de ingreep voor me in. Het hielp waarschijnlijk mee dat ik inmiddels 36 ben, twee kinderen heb en al tien jaar met mijn man getrouwd ben. Het leek alsof de arts en zijn collega’s voldoende gerust waren gesteld door mijn leeftijd en gezinssituatie. Maar hoe zit dat met mensen die niet aan deze ‘eisen’ voldoen? Wat kunnen zij doen om zich te laten steriliseren?

“Mensen die beter voor zichzelf kunnen opkomen, krijgen vaak betere hulp,” zegt Alison Edelman, hoogleraar verloskunde en gynaecologie aan de Oregon Health & Science University. “Artsen moeten erop letten dat ze ook vrouwen helpen die daar niet toe in staat zijn. We moeten de opties en de verschillende voor- en nadelen goed duidelijk maken.”

Als vrouwen geweigerd worden voor een sterilisatie, adviseert Edelman ze om een second opinion te vragen. Uiteindelijk gaat het er ook om dat je achter je eigen keuzes staat en je je comfortabel voelt bij je arts, benadrukt ze. En dus zou het goed zijn om, voor zover mogelijk, een band met de arts op te bouwen. “Als je het probeert bij iemand die je al heel lang kent, krijg je het waarschijnlijk eerder voor elkaar dan wanneer je de arts voor het eerst ziet,” zegt ook Tazkargy. Ze beseft wel dat het lang niet voor iedereen is weggelegd om regelmatig naar de dokter te gaan.

“Helaas gaat het erom dat je je je arts moet zien te overtuigen, en niet iedereen kan dat. Zo zou het helemaal niet moeten zijn, maar het is op dit moment wat het is.”