In een museum in Parijs rijdt 's werelds eerste robotkunstcriticus rond

Van oudsher heeft de kunstcriticus altijd een machtspositie gehad: hij of zijn kon een kunstenaar maken of breken, of op z’n minst het publiek beinvloeden met een negatieve of lovende recensie. Met de val van printmedia is echter ook het beroep van de kunstschrijver in het geding. Degenen die het nog wél goed doen zien zich geconfronteerd met een kunstwereld die steeds meer wegheeft van een aandelenmarkt: beroemde moderne kunstenaars als Ai Weiwei of Damien Hirst zijn mediapersoonlijkheden geworden, hun werken zijn slechts een onderdeel van hun oeuvre. Het idee van de robotkunstcriticus Berenson, die momenteel door de gangen van het Musée du quai Branly in Parijs dwaalt, komt daarom als geroepen. Als robots toch alle banen gaan overnemen, laat ze dan maar beginnen met de meest noodlijdende.

De kunstrobot is vernoemd naar de beroemde Amerikaanse kunstcriticus Bernard Berenson, van wie ook het karakteristieke uiterlijk – een zwarte mantel met witte sjaal en een bolhoed – is afgekeken. Momenteel rijdt hij rondjes in de Oddly Human-expositie van het museum, waar hij in plechtige stilte naar inheemse Afrikaanse kunst kijkt.

Het idee voor een robotcriticus is afkomstig van antropoloog Denis Vidal en roboticatechnicus Philippe Gaussier. Met de camera in Berenson’s rechteroog legt de robot de reacties van de museumbezoekers vast. Deze opnames worden verstuurd naar een computer die zich achter de muur van de expositieruimte bevindt. Positieve reacties krijgen een groene cirkel, negatieve reacties een rode. Berenson’s gezichtsuitdrukking spiegelt zich vervolgens aan die reacties: hij glimlacht als er veel groene cirkels worden waargenomen, en fronst als er veel rode cirkels zijn. Berenson’s gelaat is dus een gemiddelde van de waargenomen reacties van de bezoekers zelf – als een visualisatie van de gemiddelde mening over de getoonde kunst.

“De controle over de robot verloopt via de neurale-netwerk-simulator Prométhé,” vertelt Vidal aan The Creators Project. “Via zelflerende netwerken zorgen we ervoor dat de robot visuele stimuli kan herkennen, zijn locatie in de gaten kan houden en obstakels uit de weg kan gaan.
Er is veel tijd in het ontwikkelen van Berenson gestoken, onder andere door af te kijken bij onderzoeken naar de manier waarop dieren en mensen een plaats of object herkennen.”

“We hebben de robot de naam en het uiterlijk van een negentiende-eeuwse kunstcriticus gegeven omdat we dat grappig vonden, maar ook om dat hele futuristische gedoe rondom robotica een beetje te demystificeren,” vertelt Vidal. Na het ontwerpen vroegen Vidal en Gaussier zichzelf af of het eigenlijk mogelijk zou zijn voor een robot om een esthetische voorkeur te ontwikkelen, door naar de reacties van het publiek te kijken.” “Het leren begint voor Berenson wanneer de eerste bezoekers de experimentele ruimte in het museum binnenkomen. Ze worden gevraagd om de robot een object te laten zien dat ze mooi vinden, en een object dat ze lelijk vinden, of waar ze simpelwel niets bij voelen,” vertelt Vidal. Aan het einde van de dag heeft Berenson zo tien tot twintig nieuwe kunstwerken leren kennen, inclusief de reacties van de bezoekers, die zijn ingedeeld op de klassieke schaal van positief, neutraal en negatief.”

Het vermakelijke aan de kunstrobot is dat het een ironische metafoor is voor hoe we nu online naar kunst kijken. Op sociale media en in zoekmachines bepalen algoritmes steeds meer wat er aan ons getoond wordt, aan de hand van hoe populair iets is. Dit beïnvloedt op zijn beurt weer waarover er geschreven wordt door de media. Berenson mag dan wel een primitief zijn, hij heeft tegelijkertijd ook best veel gemeen met online kunstkritiek, die steeds vaker beperkt lijkt tot een like of een dislike, een smiley of een frowney. Berenson zal nog tot het einde van dit jaar door de hallen van het Musée du quai Branly blijven rijden. Bekijk hier een video van Berenson in actie en klik hier voor meer informatie over het museum.