Moeten we ingrijpen als influencers laten zien hoe weinig ze eten?

Ik heb een vraag voor jullie: wat moet je doen als je denkt dat een youtuber of influencer niet genoeg eet? Het lijkt wel alsof influencers puur en alleen content online zetten waarin je ziet dat ze te weinig eten, en vervolgens zeggen dat ze zich uitstekend voelen wanneer mensen daar wat van zeggen. Dit gebeurt al een tijdje, maar vooral in de afgelopen maanden, toen Cassey Ho van Blogilates voor een korte periode op dieet zou gaan, maar dat steeds maar bleef verlengen. Ze begint nu wel héél dun te worden, en als ik zie wat ze eet lijkt daar geen verandering in te komen.

Misschien vinden jullie wel dat ik me er niet zo mee moet bemoeien, maar ik word gewoon verdrietig als ik zie hoe iemand van wie ik hou zo afglijdt, en dat zelf niet door lijkt te hebben. Als zij mijn vriendin was geweest, had ik er iets van gezegd (hoewel ik niet zeker weet wat). Het lijkt me ook heus wel terecht om er nu iets van te zeggen, maar als je dat doet krijg je gelijk allemaal volgers op je af, die dan zeggen dat niemand haar kan vertellen wat goed voor haar is. Dat lijkt tegenwoordig een populair excuus te zijn, maar betekent dat ook dat je helemaal niet meer kan zeggen dat iemand misschien op het verkeerde pad zit? Ik hou al zo lang van Cassey, en kan het niet aanzien om haar te zien lijden. – Ali

Laten we kort samenvatten wat hier aan de hand is: ongeveer een jaar geleden begon Cassey Ho, die onder de naam Blogilates youtubevideo’s en instagramberichten post, met een “reis van 90 dagen” om voor eens en altijd in topvorm te raken – zowel mentaal als fysiek. Dat verbaasde een aantal van haar volgers nogal, omdat zij dachten dat Ho al in topvorm was. Ze is al jaren fitness-influencer, miljoenen mensen volgen haar work-outs en ze zet daarnaast af en toe video’s online over “gezonde lunchideeën”. Af en toe suggereerde ze wel dat haar relatie met eten niet helemaal in orde is: ze fantaseert over het eten van enorme hoeveelheden, zoals “een burrito ter grootte van een baby” of “een kom noedels ter grootte van een grote pizza”, en heeft toegegeven dat ze een emotionele eter is.

Haar reis van 90 dagen werd uiteindelijk een vol jaar. Ho post nu veel meer over wat ze eet en zet veel foto’s online van haar zichtbaar dunnere lichaam. Ze heeft ook zelf gezegd dat ze is afgevallen. Dat leidde tot ongenoegen bij een deel van haar volgers, die kritiek hadden op de groottes van haar porties en het feit dat ze geen of weinig koolhydraten meer leek te eten. Ho verdedigde zich onlangs in een reactievideo, waarin ze zegt dat “fruit, groenten en popcorn ook koolhydraten bevatten” en dat koolhydraten “haar spijsvertering verstoren, extreem winderig maken en een opgeblazen gevoel geven, en dat ze zich extreem lusteloos voelt als ze ze heeft gegeten.” Dus krijgt ze “haar koolhydraten in andere vormen binnen, zoals fruit of groente.”

Ze werd onlangs ook bekritiseerd om een TikTok-post waarin ze de ‘bananentest’ ophemelde (als je geen banaan zou eten, heb je geen echte honger – iets wat is ontkracht door diëtisten). In juli reageerde ze op de kritiek op haar lichaam: “O, ik zie dat we weer een eetstoornis bij mij aan het vaststellen zijn. Hou ermee op mijn lichaam van jou te maken! Eerst ben ik te dik, nu ben ik te dun. Jij bent niet degene die mijn lichaam mag beoordelen – niet toen ik zwaarder was, nu niet, nooit niet. Dit is mijn waarheid, en als jij mijn waarheid niet wil geloven, dan moet je maar op je eigen reis gaan om je eigen waarheid te ontdekken.” Eerder deze maand zette ze een video online over “hoe ze 9 kilo is afgevallen”, waarin ze ook een dieetplan aanmoedigde dat ze met haar eigen diëtist had gemaakt.

Ik vroeg haar om een reactie, die ik via haar manager kreeg. Ho was iets toegeeflijker en zei dat ze vroeger een eetstoornis had, maar nu niet meer. “Toen ik in 2012 meedeed met een bikiniwedstrijd, heb ik met orthorexia geworsteld,” zegt ze. “Onder begeleiding van een bodybuildingcoach werd ik in acht weken topfit voor het podium. Ik at heel weinig koolhydraten en juist veel eiwitten, en moest fruit vermijden. Het was op de lange termijn niet heel goed voor me. Het kostte me jaren om mijn ongezonde relatie met eten te verbeteren, maar nu ben ik eindelijk hersteld. Ik ben niet meer bang voor eten en beschouw het als voeding, vreugde en energie.”

Ho is slechts een van de vele influencers die content maken over wat ze eten om af te vallen of op een bepaald gewicht te blijven. ‘Full day of eating’ en ‘What I eat in a day’ zijn zeer populaire contentformats voor vloggers, modellen, actrices, andere beroemdheden en mensen die fitnesscontent maken. Mensen vinden het maar wat interessant wat beroemdheden eten, zoals ze ook graag willen weten wat in hun handtassen zit. 

Als zulke video’s online verschijnen gaat dat vaak volgens hetzelfde patroon: de influencer post de video, mensen reageren dat de influencer een eetstoornis heeft en ongezond eetgedrag aanmoedigt, en fans van de influencers zeggen “het is haar lichaam en ze moet doen wat goed voor haar voelt” of “jij bent geen dokter, dus wat weet jij er nou van?” Uiteindelijk schiet iedereen in de verdedigen en is iedereen boos, en gaat de influencer in kwestie gewoon door met de manier van eten die in de video te zien is. De discussies zijn zo verhit dat er nu zelfs meta-content is ontstaan, waarin totaal andere mensen reactievideo’s maken op de originele ‘What I eat in a day’-video’s, waarna het hele verhaal weer van voren af aan begint.

Om te beoordelen wat hier nou precies aan de hand is, moeten we alles even stap voor stap doornemen: 

Ten eerste is er de vraag of iemand als Ho content online zou moeten zetten over wat ze eet, al rechtvaardigt ze al haar keuzes met de opmerking dat “ze zich er goed door voelt” en probeert ze niet de indruk te wekken dat ze medisch advies geeft. Ten tweede de vraag of Ho mag verwachten dat niemand haar content bekritiseert, zelfs experts niet. Geen enkele post kan immers echt een volledig beeld geven van iemands gezondheid. En tot slot de vraag wat jij als toeschouwer zou moeten doen.

Dus als we kijken naar ‘What I eat in a day’-video’s, moeten we de vraag beantwoorden of er iets inherent mis mee is om ze online te zetten. En is er iets inherent mis met het bekritiseren ervan, of je bezorgdheid over de persoon in kwestie te uiten? Is het oké om het te hebben over “wat goed voor haar is, omdat het haar lichaam is”?

Ho vertelt me dat ze vindt dat elk lichaam anders is. Geen enkel dieet of work-outschema werkt volgens haar hetzelfde voor iedereen. “Gezondheids- en fitnessexperts moeten hun volgers leren dat het belangrijk is om voor jezelf te ontdekken wat voor jouw eigen lichaam werkt.”

Maar ze zegt ook: “Ik heb alleen ervaringen gedeeld waarvan ik denk dat ze waardevol kunnen zijn voor andere mensen – nooit iets wat ik niet ook een goede vriendin zou aanraden.”

Geen van de experts die ik sprak veroordeelde de posts van Ho. Ze veroordeelden wel heel sterk de drang die het publiek voelt om influencers na te doen. (Ik denk ook dat dit videoformat niet alleen populair is omdat het leuk is om erachter te komen wat mensen eten, maar ook omdat we dat natuurlijk koppelen aan hoe ze eruitzien.) “Mensen moeten hun gezondheids- en voedingsinformatie bij geloofwaardige bronnen halen, die getraind zijn om een individueel plan te maken op basis van de persoon die voor ze zit,” zegt diëtist Maya Feller tegen VICE. “Het is logisch dat mensen in de voetsporen van een publiek figuur willen treden, maar er zijn momenten dat dat niet verstandig is. Ik wil mensen er ook aan herinneren dat we nooit weten wat er verder in iemand anders’ huis of keuken gebeurt. We weten nooit tot welke middelen ze toegang hebben of hoe hun gezondheidsteam eruitziet.”

Deze video’s vallen volgens deze experts in de categorie ‘het is een vrij land’. Maar dat betekent ook dat mensen zich vrij zouden moeten voelen om erop te reageren, omdat de influencers hun content juist voor het grote publiek beschikbaar maken. Het is verwarrend als influencers zoals Ho content online zetten waarin ze overduidelijk proberen je gedrag te beïnvloeden, en daarna zeggen dat ze nooit iets zouden aanraden wat ze niet ook een goede vriendin zouden aanraden, maar vervolgens zeggen dat mensen dat niet moeten opvolgen, maar moeten focussen op “hun eigen ontdekkingstocht”. 

En dan mogen mensen ook nog eens niet kritisch zijn op mogelijk ongezonde eetgewoontes. Het lijkt dan alsof je als influencer niet duidelijk weet wat je wil uitstralen en daarom maar álles wil uitstralen. “Als je een groot aantal volgers hebt, moet je ervan uitgaan dat er mensen tussen zitten die kwetsbaar zijn en misschien naar jou opkijken of bij jou op zoek gaan naar advies of begeleiding,” zegt Claire Mysko, CEO van de Amerikaanse Nationale Vereniging voor Eetstoornissen.

Lorien Abroms, hoogleraar preventie- en gemeenschapsgezondheid aan de George Washington-universiteit, zegt dat disclaimers weinig effect hebben als je volgers wilt ontmoedigen, omdat de influencer alsnog het voorbeeld geeft. “Het is gevaarlijk als mensen hun gedrag aanpassen om meer te lijken op influencers of andere mensen,” zegt Abroms. “Als mensen influencers zien die dingen zeggen als ‘ik heb net een donut gekocht, maar slechts één hapje genomen’ of ‘kijk hoe dun ik eruitzie in deze broek’ of ‘kijk hoeveel gewicht ik ben kwijtgeraakt’, dan zullen ze denken: o, misschien moet ik dat ook gaan doen.”

Abroms zegt dat er nog niet genoeg onderzoek is gedaan naar de gevolgen van de gezondheidsoverwegingen van influencers. Vooral jongere volgers lopen gevaar om ongezonde keuzes te maken, dus de disclaimers van influencers zijn niet voldoende om afstand te nemen van de negatieve gevolgen die hun acties kunnen hebben. “Influencer zouden zichzelf waarschijnlijk kunnen vrijpleiten omdat het niet bewezen slecht is wat ze doen. Maar van de weinige onderzoeken die wél zijn uitgevoerd, kreeg ik toch het gevoel dat het wel degelijk schadelijk zou kunnen zijn. Een disclaimer is dus niet voldoende.”

Het is verleidelijk om influencers te beschouwen als een goede vriend. In dat geval zou alles moeten afhangen van de vraag of de influencer nou wel of geen ongezonde relatie met voedsel en zijn of haar lichaam heeft. Maar het antwoord op die vraag doet er niet echt toe, want social media is niet de werkelijkheid – zelfs als een influencer de fans veel betrekt bij wat zij of hij aan het doen is. Ho zegt hierover: “Ik deel niets dat niet authentiek is. Daarom laat ik mijn gezonde maaltijden en fitnessroutine zien, maar ook mijn liefde voor toetjes en mijn intense afkeer van burpees.” 

Toch is het zo dat zulke posts, vooral van iemand die érg beroemd is, ook nogal geënsceneerd kunnen zijn. Je weet nooit zeker of iemand daadwerkelijk zo weinig eet, of juist meer. Of iemand zich echt volledig op bepaald voedsel stort of iets helemaal weglaat uit zijn of haar dieet. Misschien eet diegene wel gewoon compleet normaal, maar laten ze vooral de ‘gezonde’ dingen zien, omdat ze weten wat de algoritmes oppakken, wat mensen met hun vrienden delen en wat ze onder hun favorieten opslaan. En op dit moment zijn dat kleine plantaardige maaltijden zonder koolhydraten, en af en toe een frituursnackje.

De vraagt blijft of het dan gepast is om je bezorgdheid te uiten. Of zelfs je cynisme, als je het idee hebt dat een influencer slechts zulke posts online zet omdat die het goed doen en mensen erop reageren.

Volgens deskundigen is het antwoord op die vraag ‘ja, dat is gepast’, maar is dat nog niet het hele verhaal. “Posts van Cassey Ho of anderen met soortgelijke posts komen niet per ongeluk iemands feed terecht,” zegt S. Bryn Austin, een hoogleraar aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health. “Instagram en andere social media gebruiken algoritmes die volledig onzichtbaar zijn voor gebruikers, maar ze wel bepaalde berichten, advertenties en andere content voorschotelen waarvan de bedrijven denken dat ze winst zullen opleveren.” Austin vindt dat we kritisch moeten zijn op het hele systeem, en Ho niet als een op zichzelf staand iets moeten zien. “Vanuit het oogpunt van de volksgezondheid is er misschien wel een goede reden om haar posts te bekritiseren, maar dan zet je te laag in,” zegt hij. “We zouden ons moeten richten op de socialmediaplatforms zelf, de makers van de manipulatieve en uitbuitende algoritmes en de adverteerders die profiteren van het aanmoedigen van eetstoornissen en ontevredenheid over je eigen lichaam.”

Dus wat kun je nou eigenlijk het beste doen? Even cringen en weer doorscrollen? Er kritisch op ingaan? Ontvolgen?

De afgelopen jaren hebben we gezien dat de posts negeren of personen ontvolgen eigenlijk weinig effect heeft, als het aankomt op dingen als desinformatie op social media. Wat volgens Austin wél effectief is geweest, is sites als Facebook verantwoordelijk houden voor alle bullshit die het algoritme uitspuwt, en ze onder druk zetten om posts van Alex Jones of Richard Spencer beter te reguleren. Het heeft even geduurd voordat Facebook begreep waar de grenzen van haatzaaien precies liggen, maar het heeft wel wat opgeleverd.

TikTok gaf eind vorig jaar toe dat het bedrijf video’s van dikke mensen, queer mensen en mensen met een beperking wegmoffelde. Dat je op het platform vrijwel alleen jonge mensen die voldeden aan het schoonheidsideaal kon zien, kwam niet doordat hun video’s nu eenmaal goed scoorden – het kwam doordat de mensen achter TikTok hun eigen vooroordelen op hun publiek oplegden.

Het algoritme van Instagram wordt vergeleken met dat van YouTube en Facebook (tevens de eigenaar van Instagram) eigenlijk helemaal niet zo streng in de gaten gehouden. Dat kan komen doordat het platform het vooral van lifestyle-achtige content moet hebben, wat een lichter onderwerp is dan bijvoorbeeld politiek. Hoe de dieetcultuur zich qua verradelijkheid verhoudt ten opzichte van de alt-rightbeweging is ook lastig te zeggen. Natuurlijk: het gaf een podium aan waist trainers, afvalthee en actieve kool, maar het bracht niet per se de Amerikaanse democratie ten val. (Of toch wel? Je weet het niet!)

De algoritmes komen in ieder geval beide voort uit een soort haat voor de mensheid en het verlangen om mensen ergens aan te onderwerpen, door ze op te sluiten in hun eigen mentale gevangenis. Het is het hoe dan ook waard om wat beter op succesvolle mensen op Instagram te letten, en jezelf af te vragen of dat nou door de vrije markt komt of omdat het berekend is.

Uiteindelijk wil je waarschijnlijk niet eens per se weten of het eerlijk is om iemand te bekritiseren, maar wie er nou gelijk heeft. Want misschien denk je dat als je gelijk hebt, dat ook betekent dat je het recht hebt om te zeggen wat je wilt, en verwacht je dat dat ook weer invloed heeft op de influencer in kwestie. Maar het kan ook allemáál waar zijn: je kunt gelijk hebben, én in je recht staan om iemand te bekritiseren of je zorgen te uiten, én de influencer hoeft niet naar je te luisteren of je kritiek aan te nemen. (Hoewel je je in zakelijk opzicht wel af zou kunnen vragen hoe een influencer het kan rechtvaardigen om dingen te posten die een groot deel van haar publiek eigenlijk maar niks vindt.)

Bedenk in ieder geval dat we allemaal gevangenen zijn in hetzelfde algoritme. Het zou fantastisch zijn als influencers ook tegen de stroom in zouden durven zwemmen en verantwoordelijkere keuzes zouden maken, maar het zou zelfs nog beter zijn als het platform ze er niet voor zou belonen als ze dat niet doen.

Worstel jij met een eetstoornis en heb je hulp nodig? Je kunt direct terecht bij Korrelatie of Stichting Human Concern, of zoek een behandelaar bij jou in de buurt. Daarvoor heb je wel een verwijzing van je huisarts nodig.

Disclaimer: Casey Johnston is geen arts, voedingsdeskundige, diëtist, personal trainer, fysiotherapeut, psychotherapeut of advocaat – ze is simpelweg iemand die enorm veel aan gewichtheffen heeft gedaan, en er ook veel over heeft gelezen. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US