Wat gaan we doen met de kernwapens in Brabant?

Elke dag komen er in Nederland piloten thuis van hun werk, die vervolgens hun schoenen uitdoen, de kinderen in bed stoppen en uiteindelijk zelf in slaap vallen met de gedachte dat ze getraind zijn om een atoombom te kunnen gooien.

Het gaat specifiek om B61-kernbommen, waarvan er vermoedelijk 22 op de militaire basis Volkel in Brabant liggen opgeslagen. Ze zijn het meest legendarische publieke geheim van Nederland. De bommen zijn vijftig keer zo sterk als die op Hiroshima en Nagasaki werden gegooid. In België, op de basis Klein Brogel, liggen er ongeveer twintig. Ook in Italië, Duitsland en Turkije liggen exemplaren van de Amerikaanse kernwapens opgeslagen.

Met een beetje googelen vind je al snel een hoop informatie over deze kernwapens, evenals artikelen waarin oud-ministers over de bommen praten. Maar wie de huidige minister van Defensie ernaar vraagt krijgt standaard het volgende antwoord: de Nederlandse regering 'bevestigt noch ontkent' dat de kernbommen bestaan. De NAVO heeft dat namelijk ooit zo afgesproken. En dus is een normale discussie over het feit dat Nederland een soort van onderaannemer is van een kernmacht, niet mogelijk.

In de Verenigde Staten, het land waar de kernbommen vandaan komen, is de situatie totaal anders. Daar geldt deze zwijgplicht niet. Sterker nog, het leger nodigde het programma 60 Minutes uit om eens te komen kijken hoe het eraan toegaat in een kernwapenbunker. Er was namelijk een lange lijst van negatief nieuws naar buiten gekomen over de staat waarin de wapens verkeerden, en het leger wilde laten zien dat dat het allemaal enorm meeviel. De Amerikaanse overheid discussieert openlijk over de voordelen van kernwapens. De Amerikaanse luchtmacht publiceerde nota bene foto's van onze basis Volkel, nadat een generaal van de United States Air Force even een kijkje was komen nemen.

Als er ooit een moment is geweest om het na de Koude Oorlog over de kernwapens te hebben, dan is het nu. Rusland en Amerika hebben afgesproken om hun aantal kernbommen te verminderen. In de VS gaat dat hand in hand met een modernisering die de komende jaren een biljoen dollar ($1.000.000.000.000) gaat kosten. Het plan is om minder bommen te maken die in staat zijn om steden weg te vagen, en meer kleinere bommen, die op vijandelijke legers kunnen worden gegooid.

Het zwijgen van onze regering is niet het enige dat de discussie vrijwel onmogelijk maakt. Ook de tegenstanders van atoomwapens zijn altijd enorm star en weinig constructief gebleven in hun opvattingen. "Ban de Bom" was de slogan die in de jaren tachtig meer dan een half miljoen mensen op de been bracht. De grootste demonstratie uit de Nederlandse geschiedenis.

Teksten als "Alle kernwapens de wereld uit" deden het prachtig op spandoeken, maar zijn tegelijkertijd wel een erg naïeve gedachte. Aan de onderhandelingstafel kwamen de demonstranten er in ieder geval niet ver mee. Uit opiniepeilingen bleek bovendien dat minder dan de helft van de Nederlanders het met de demonstranten eens was. Uiteindelijk werden er dankzij de ineenstorting van de Sovjet-Unie geen nieuwe raketten geïnstalleerd, maar Nederland bleef wel een 'kernwapentaak' houden binnen de NAVO. De kernbommen op Volkel zijn nooit weggehaald.

Er loopt op dit moment slechts één handtekeningenactie tegen kernwapens, van vredesorganisatie PAX. Erg goed loopt die niet. Ze willen graag veertigduizend handtekeningen verzamelen, maar na bijna twee maanden zitten ze net op de helft. Daarmee is het in een nek-aan-nekrace verwikkeld met de petitie van de Paardensportbond, die graag meer aandacht wil voor paden in de natuur om met je paard te rijden. De paardenfans hebben op dit moment honderd handtekeningen meer dan de anti-apocalypsebeweging.

Op dit moment is er eigenlijk maar één persoon die actief probeert om de discussie een stap verder te helpen, en dat is kamerlid Harry van Bommel van de SP. Hij pleit in de Tweede Kamer voor meer openheid. Zijn einddoel is een kernwapenvrije wereld, maar beseft ook dat het roepen van 'weg met kernwapens' geen constructieve eerste stap is.

"In Duitsland wordt er veel openlijker over gesproken," vertelt Van Bommel. "Er stond zelfs in het regeerakkoord dat er zou worden gestreefd naar de verwijdering van kernwapens van Duits grondgebied. Tot nu toe is dat er niet van gekomen."

Volgens Van Bommel wachten we op dit moment eigenlijk vooral op hoe de Amerikanen hun beleid willen voortzetten. Als zij beslissen dat het mooi geweest is met die kernwapens in Brabant, zijn we er vanaf. "Het standpunt van de regering is: wij wachten gewoon."

Hij is voorstander van het verwijderen van alle kernwapens, maar ziet in dat die opvatting "te hoog gegrepen" is om in korte tijd voor elkaar te krijgen. Daarom vindt hij de handtekeningenactie van PAX nobel, maar de boodschap in deze fase te hoog gegrepen. "Kernwapens zijn de hoeksteen van het veiligheidsbeleid van de NAVO, en volgens veel generaals absoluut noodzakelijk." Die schaf je niet zomaar af, volgens Van Bommel.

Hij gelooft dat meer openheid een volgende stap zou kunnen forceren. Verbaasd over het lage aantal handtekeningen is hij wel: "Ik dacht, zo moeilijk moet het niet zijn. Maar blijkbaar leeft het niet erg. Kernwapens worden gezien als iets normaals."

Misschien is dat ook wel zo, en zijn kernwapens er vooral om langzaam weg te stoffen in een bunker, met de wetenschap dat ze altijd uit de kast kunnen worden gehaald. Er zijn genoeg voorstanders van kernwapens die stellen dat simpelweg de aanwezigheid van de bommen stabiliteit geeft, omdat tegenstanders elkaar in een houdgreep houden. Er is een onderzoek van de University of California waarin gesteld wordt dat het aantal grote oorlogen kleiner wordt door kernwapens, terwijl er iets meer kleine conflicten voor in de plaats komen. Het bezit van kernwapens kent vele voorstanders, zolang ze niet gebruikt worden.

De discussie over kernwapens heeft decennialang in het teken gestaan van een apocalyptische oorlog die op elk moment kon uitbarsten. De kans op zo'n allesvernietigende kernoorlog ligt nu gelukkig ver achter ons. Zelfs na nieuwe spanningen tussen Rusland en het Westen, gaf een medewerker van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken vorige maand aan dat Rusland en de VS zich gewoon houden aan eerder gemaakte afspraken.

Ondertussen liggen de kernwapens te verstoffen, net als onze interesse in de wapens.

Het onderwerp is niet echt heet meer en het is waarschijnlijk niet toevallig dat de enige in de Tweede Kamer die om meer openheid vraagt, het langst zittende kamerlid is.

Het zou kunnen zijn dat we met z'n allen volmondig kiezen om kernwapens te houden, omdat het ons nou eenmaal veiligheid verschaft. Maar er eens een keer openlijk over praten zou fijn zijn. In het land waar de wapens vandaan komen is dat geen enkel probleem – hier wel.

"We voeren in de Tweede Kamer wel discussies over of een agent een machinegeweer mag dragen" aldus van Bommel, "maar over wapens die een complete stad kunnen wegvagen wordt niet gesproken. Dat is bizar."