Omgekeerd reliëf is een soort kosmische versie van #thedress

Ik heb zojuist een aantal minuten vol verbazing zitten staren naar deze foto van NASA-astronaut Scott Kelly.

Het duurde even voordat ik precies in de gaten had wat hier eigenlijk aan de hand was. Tuurlijk, het moet een rivier voorstellen. Maar hoezo komt deze in godsnaam los van de grond?

Het blijkt dat ik (net als velen met mij) voor de gek word gehouden door het fenomeen van "omgekeerd reliëf". Deze optische illusie komt blijkbaar regelmatig voor bij foto's die vanuit de ruimte worden gemaakt, en wordt veroorzaakt door een soort gewenning in je brein.

Normaal gesproken verwachten we bij foto's dat het licht van bovenaf komt. Dit betekent dat we bij foto's en schilderijen verwachten dat de lichtbron zich ergens bovenin bevindt. Dit is bij satellietfoto's dus niet altijd het geval.

Foto's die vanuit de ruimte worden genomen gaan uit van het principe dat het noorden bovenin de afbeelding ligt. Voor afbeeldingen die op het zuidelijk halfrond zijn genomen is dit dus zelden een probleem. Bij afbeeldingen die op het noordelijk halfrond zijn genomen komt het zonlicht vaak vanuit het zuiden. Wanneer in dit geval het zonlicht de zuidelijk gelegen randen van het reliëf belicht (wat dus betekent dat het noordelijk gelegen reliëf in de schaduw blijft), wordt er deze optische illusie gecreëerd die "relief inversion" wordt genoemd.

Ons brein heeft moeite om het verschijnsel te verwerken. En het grappige is (je raadt het misschien al) dat wanneer je de foto omdraait..

…je dus wel gewoon een rivier ziet.

Toch blijkt dit principe niet altijd op te gaan. Ik heb deze twee foto's aan onze redactie laten zien, en niet iedereen zag het hetzelfde. Zo was er voor de één op de eerste foto een zwevende rivier te zien en voor de ander op de tweede. Ook was er iemand die in de eerste foto de rivier zowel in het landschap zag liggen als op het aardoppervlak zag zweven (iets wat me sterk doet denken aan het hele #thedress). Het is dus maar net hoe onze hersenen deze foto's interpreteren.

Een gebergte in het zuidwesten van de Verenigde Staten, de "Grand Staircase-Escalante National Monument", staat bekend om het creëren van een "omgekeerde reliëf"-illusie.

Wanneer het noorden boven ligt, lijkt het alsof de kloven bovenop het aardoppervlak liggen.

En wanneer het zuiden boven ligt zie je wel weer gewoon kloven:

De illusie doet zich dus ook voor bij gebergtes zoals de Himalaya.

De gletsjers zijn makkelijker te herkennen wanneer je de afbeelding 180 graden draait. Zo zie je dat de gletsjers naar beneden aflopen en uitmonden in gletsjermeren.

De allereerste foto in deze reeks voorbeelden, die van de NASA-astronaut, is toch wel de meest duidelijke. Wat nog maar eens onderstreept dat je in sommige gevallen dus echt niet in de gaten hebt dat je voor de gek wordt gehouden. Bij foto's van de Rub'al Khali woestijn zou je in eerste instantie niet eens zeggen dat je voor de gek wordt gehouden.

Maar zodra je de afbeelding omdraait is het landschap toch iets makkelijker te interpreteren.

Onthoud dus dat (de volgende keer dat je een satellietfoto voorbij ziet komen) je de foto altijd even vanuit verschillende hoeken bekijkt, zodat je zeker weet dat je niet voor de gek wordt gehouden door deze optische illusie.