Als China z’n zin krijgt komen ontwikkelingslanden zonder ketamine te zitten

China probeert al jaren om van ketamine een wereldwijd gecontroleerde substantie te maken, en zou daarin dit weekend een belangrijke stap kunnen zetten. Dan stemmen de Verenigde Naties namelijk over een kwestie die er volgens gezondheidsexperts toe kan leiden dat een groot deel van de derde wereld zonder dit essentiële verdovingsmiddel komt te zitten.

Vrijdag wordt in Wenen een beslissing verwacht van de 53 leden van de Commissie voor Narcotica, tijdens haar jaarlijkse bijeenkomst. Dit soort vergaderingen staat erom bekend weinig transparant te zijn. Er worden geen opnames of transcripties vrijgegeven over de beslissingen die er genomen worden. De details die er achteraf door de deelnemende staten en onderzoekers naar buiten worden gebracht is de enige informatie die we krijgen.

Er is wat optimisme dat China het niet voor elkaar krijgt om een tweederdemeerderheid te krijgen voor het voorstel om de drug streng te regelen. Tegelijkertijd heeft de overheid in Peking veel invloed en een hele hoop leden, dus het is lang niet zeker dat het voorstel wordt verworpen.

In geïndustrialiseerde landen wordt ketamine vooral gebruikt in de diergeneeskunde, maar in de arme, landelijke gebieden van ontwikkelingslanden wordt het gebruikt als pijnstiller en om patiënten voor te bereiden op een operatie. Ketamine wordt beschouwd als dissociatief verdovingsmiddel: het maakt de gebruiker los van zijn zintuigelijke waarnemingen en kan hem in een tranceachtige staat brengen. Vergeleken met andere pijnstillers en verdovingsmiddelen is ketamine niet erg gevaarlijk voor de ademhaling of voor het hart en vaatstelsel. Daardoor kan het geïnjecteerd worden, of oraal worden toegediend, zonder controlesysteem dat bij gasverdovingen wel nodig is.

De dissociatieve eigenschap van ketamine is niet alleen handig in medische kringen, maar maakt de drug ook populair onder mensen die zich even willen losmaken van de wereld, of zelfs in een K-hole willen belanden. China, een van de grootste producenten van zowel legale als illegale ketamine, probeert de VN al jaren zo ver te krijgen om de gevaren van ketamine te erkennen door de drug op te nemen in de VN Conventie over Drugs.

In China en andere delen van Azië wordt ketamine die afkomstig is van farmaceutische voorraden vaak gecombineerd met methamfetamine om er zo pillen van te persen. Bij politie-invallen in twee verborgen Chinese laboratoria in 2013 werd bijna tweehonderd kilo van de drug gevonden. Volgens het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken is ketamine, na methamfetamine, "het op één na belangrijkste drugsprobleem voor China."

Veel landen, waaronder China, controleren de verkoop van ketamine al, ondanks dat de internationale wetgeving daar niet toe verplicht.

Afgelopen jaar deed de Wereldgezondheidsorganisatie, op aandringen van China, haar derde onderzoek om vast te stellen of ketamine geclassificeerd moet worden onder het Verdrag van de VN van 1971, over psychotrope stoffen. Voor de derde keer op rij werd vastgesteld dat de drug "momenteel geen significant gezondheidsrisico voor de wereld vormt."

"Als ketamine onder internationale controle wordt geplaatst zou dat grote negatieve gevolgen hebben voor de beschikbaarheid van en de toegang tot de drug", schreef een comité van de Wereldgezondheidsorganisatie. "Dat zou ervoor zorgen dat noodzakelijke en dringende operaties minder makkelijk kunnen worden uitgevoerd, wat een algemene gezondheidscrisis zou veroorzaken in landen waar andere verdovingsmiddelen voor de meeste mensen onbetaalbaar zijn."

Experts op het gebied van drugsbeleid en algemene gezondheid zijn het eens met de WHO. Vooral in Afrika zouden de gevolgen rampzalig zijn. Daar wordt de drug in grote mate toegediend aan patiënten. Ketamine wordt er vooral gebruikt bij het uitvoeren van een keizersnede.

"Om misbruik in China en Zuidoost-Azië te bestrijden worden landen in Afrika, waar nog nooit misbruik is aangetoond, gedwongen om zich aan te passen aan een reglementair regime. Dat regime maakt het de arme landen met een slechte gezondheidszorg wel erg lastig", zei Diederik Lohman tegen VICE News. Lohman is directeur bij Human Rights Watch en focust zich op beschikbaarheid van medicatie.

Ontwikkelingslanden gaan sowieso al drastische en chronische tekorten aan pijnmedicatie tegemoet, ook als gevolg van internationale regels en wetten omtrent drugs. Het verkrijgen van morfine bijvoorbeeld, is in sommige landen al vrijwel onmogelijk.

De Wereldgezondheidsorganisatie raadt medische professionals aan om zowel morfine als ketamine in hun EHBO-koffertje te bewaren. Omdat morfine een internationaal gecontroleerde stof is, laten veel dokters het achterwege, om bureaucratische rompslomp te vermijden. Dat is ook de reden dat ze juist veel ketamine gebruiken, vooral in rampgebieden.

Volgens Martin Jeslma, coördinator van het Drugs and Democracy Programme van het Transnational Institute, is het gevaarlijk om het advies van de WHO in de wind te slaan.

"Zelfs als China dit weekend geen meerderheid weet te krijgen voor het voorstel, hebben ze nog steeds een precedent gecreëerd", zei Jelsma tegen VICE News. "Volgend jaar zou een land Tramadol kunnen wegstemmen zonder advies van de WHO", voegde hij toe. Tramadol is een morfineachtige pijnstiller, die landen als Rusland willen verbieden.

Naast ketamine zal de Commissie voor Narcotica deze week ook over andere drugs beslissen. Het Verenigd Koninkrijk zou bijvoorbeeld graag de drug mephedrone op de lijst van de VN plaatsen. Volgens Jelsma is meer controle voor die drug, die vaak wordt gebruikt als vervanger van xtc, geen heel bizar verzoek, aangezien het medisch gezien niet veel waarde heeft. In het geval van ketamine is dat anders: het wordt weliswaar gebruikt als partydrug, maar veel vaker als medicatie.

"Als het recreatief gebruik van ketamine problematisch wordt kan je er als land altijd zelf iets aan doen", zei Jelsma. "Maar dwing niet alle landen die er geen problemen mee hebben dat ook te doen. Op plaatsen waar geen of weinig elektriciteit is, is ketamine het enige verdovingsmiddel dat veilig kan worden gebruikt."