Een bezoek aan de Hongaarse rechtbank die vluchtelingen vervolgt

Op het eerste gezicht is er niets opmerkelijks aan het gerechtsgebouw van Szeged, de op drie na grootste stad van Hongarije. Rechters in zwarte toga's schrijden door de lange gangen en advocaten geven nog enkele laatste adviezen aan hun zenuwachtige cliënten.

Maar deze rechtbank, slechts tien kilometer van de grens met Servië, is geen gewone plek – in ieder geval niet meer. Asielzoekers en migranten worden hier vervolgd onder de nieuwe Hongaarse wetten die op 15 september ingingen. Hoewel er internationaal veel kritiek was, besloot de overheid eerder deze maand om het illegaal oversteken van de grens te criminaliseren, in een poging om de vluchtelingenstroom richting West-Europa door Hongarije te stoppen.

Vluchtelingen die bij het vier meter hoge grenshek aan de grens met Servië worden betrapt, worden nu vervolgd. De minimumstraf die hen kan worden opgelegd is uitzetting; de maximumstraf drie jaar in de gevangenis. Als ze het grenshek hebben beschadigd in hun poging om de grens over te komen, kan de straf oplopen tot vijf jaar. Hier, op de begane grond van een rechtbank die normaal vooral kleine, lokale zaken behandeld, is de plek waar ze wachten op hun lot.

Op de koude, regenachtige dinsdag dat wij aankwamen in Szeged, waren er veertien zaken met vluchtelingen en migranten ingepland voor de ochtend. De zaak van Eva Xhebexhia (28) uit Albanië, die in de kleine rechtszaal zit in een geruit overhemd, grijze broek en schoenen zonder veters, is de eerste zitting die voorkomt. Eva werd op 26 september betrapt nadat ze door het net gebouwde hek in de buurt van Tomba, aan de grens met Servië, probeerde te breken. Haar man, vertelt ze aan de rechter, woont in Engeland en ze had gehoopt naar hem toe te gaan.

Na tien minuten van vragen, door de rechter voorgelezen getuigenverklaringen en de korte toespraken van de aanklager en de verdediger, doet de rechter uitspraak. Er worden geen getuigen gehoord en Xhebexhia heeft rustig en stilletjes gepleit schuldig te zijn. De uitspraak: deportatie naar Servië en een tweejarig verbod om Hongarije of een ander Schengenland te betreden.

"Ik ben verdrietig," zegt ze buiten de rechtszaal tegen VICE News via een tolk. "Dit is niet goed."

De Hongaarse overheid, onder aanvoering van de rechtse politieke partij Fidesz van Orbán, zegt dat de vluchtelingencrisis te wijten is aan "economische migranten" zoals Xhebexhia, die naar West-Europa komen om te ontsnappen aan armoede en niet aan oorlog. Maar de openbaar aanklager, die al twintig jaar bij de rechtbank werkt en liever anoniem blijft, lijkt sympathie te hebben voor haar zaak.

"Ze zijn arm," zegt hij in gebrekkig Engels tegen VICE News, en hij haalt zijn brede schouders op. "In Albanië zijn er geen mogelijkheden en geen kansen. Maar er zijn teveel mensen hier in Hongarije. Het is een groot probleem."

De eerste vluchteling die werd berecht in de rechtbank van Szeged was Ahmed Suadi Talib, een Iraakse man van begin twintig die met zijn broer was gevlucht voor de Islamitische Staat en de grens wilde oversteken door een gat in het hek, een paar uur nadat de nieuwe wet was ingegaan. Zijn zitting vond plaats op 16 september. Hij werd veroordeeld tot uitzetting en een inreisverbod van een jaar, en barstte tijdens het proces in tranen uit.

Volgens een woordvoerder behandelde de rechtbank op 30 september 265 vluchtelingenzaken, waarvan er 243 schuldig werden bevonden. Van degenen die schuldig werden bevonden, werden er 242 veroordeeld tot uitzetting en een inreisverbod, waarvan 112 voor een jaar, 118 voor twee jaar, één voor drie jaar en één voor vijf jaar.

De duur van het inreisverbod (in zaken waarbij er zowel sprake was van illegale grensoverschrijding als beschadiging van het grenshek) was afhankelijk van de individuele omstandigheden van de zaak en de verdachte, zoals leeftijd, het wel of niet bekennen van schuld, en de mate van spijtbetuiging. Een enkele jonge verdachte kreeg een flinke uitbrander, maar niemand kreeg gevangenisstraf.

Om de extra zaken te kunnen behandelen zei het hof een aantal wijzigingen door te hebben gevoerd. Zaken die niet gerelateerd zijn aan grensmisdrijven zijn even aan de kant gezet, er zijn extra rechters ingezet, en een lokaal politiebureau wordt ook gebruikt voor hoorzittingen.

Zelfs met deze aanvullende maatregelen blijft de rechtbank onder druk staan. Terwijl Xhebexhia het gebouw verlaat vult de hal op de begane grond zich alweer met andere vluchtelingen, die allemaal uit het door oorlog verscheurde Afghanistan komen. Bij Rechtszaal 14 wordt de twintigjarige Khalid Mohammad door twee agenten begeleid. De agenten dragen chirurgische handschoenen en hebben wapenstokken aan hun riem hangen. Mohammed vertelt de rechtbank dat hij uit een arme familie komt en door Pakistan, Iran, Turkije, Bulgarije en Servië was gereisd voordat de politie hem oppakte toen hij met tien anderen over het hek klom op 27 september.

"Ik wil vrij zijn," zegt hij tegen de zaal, terwijl er een camera van een Hongaarse nieuwszender op zijn kleine lichaam gericht staat. Na vijftien minuten van vragen, twee korte verklaringen van de aanklager en de verdediger en slechts drie minuten van beraad door de rechter, blijkt dat Mohammeds droom van vrijheid nog even moet wachten. Net zoals Xhebexhia en de meeste andere vluchtelingen die hier worden berecht, is zijn straf deportatie naar Servië, dit keer met een reisverbod door Hongarije voor een jaar.

Naast de zware straffen die worden opgelegd aan oorlogsvluchtelingen als Mohammed, vinden sommige betrokkenen de snelheid van de hoorzittingen (die meestal niet langer dan een uur duren en al binnen een paar dagen na de arrestatie plaatsvinden) zorgwekkend.

Vanuit zijn kleine maar keurige kantoor niet ver van de rechtbank, vertelt advocaat Tamas Balazs, die onlangs een 21-jarige vluchteling uit Afghanistan verdedigde, aan VICE News dat er ernstige rechterlijke dwalingen plaatsvinden.

"De huidige wetgeving is geïntroduceerd op 15 september, en ik had slechts drie dagen om me voor te bereiden," zegt hij over zijn eigen zaak. "Om bewijs te vergaren had ik meer tijd nodig, en ze wilden zo snel mogelijk een uitspraak doen. Er was geen tijd om contact met getuigen te zoeken en ik had geen kans om een verdedigingsstrategie te ontwikkelen, omdat er slechts één tolk was voor iedereen: voor de politie, voor de rechtbank en voor de verdachten."

Ter verdediging van de gang van zaken zei de woordvoerder van de rechtbank: "De voorzittende rechter garandeert altijd de procedurele rechten van de beschuldigde. De duur van de bewijsprocedure hangt altijd af van de specifieke kenmerken van de zaak. In dit soort gevallen [het illegaal oversteken van de grens] moet de rechter alleen beslissen of de verdachte over het grenshek is geklommen, en daarom neemt het vonnis in deze zaken minder tijd in beslag dan bij ingewikkeldere zaken. De rechtbank streeft er altijd naar om een weloverwogen vonnis te vellen en ervoor te zorgen dat het recht op een eerlijk proces niet wordt geschonden."

De cliënt van Balazs was vorige week de eerste vluchteling die in beroep ging tegen de uitspraak van de rechter, en heeft aangegeven dat hij desnoods naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg zal stappen. Volgens Balazs is het deporteren van vluchtelingen naar Servië – een land dat door Hongarije als "veilig" wordt beschouwd na de wijziging van de asielwetgeving in augustus – een inbreuk op Artikel Drie van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat 'refoulement' verbiedt; het uitzetten van mensen die het recht hebben om te worden erkend als vluchtelingen naar hun land van herkomst of een ander land waar ze kunnen worden onderworpen aan vervolging.

"Servië wordt beschouwd als een veilig land, maar ze kunnen niet aan hun plicht voldoen om mijn cliënt veiligheid te bieden," zegt Balazs. "Zij sturen hem mogelijk terug naar het land waar hij vandaan komt, en waar een oorlog woedt. Servië biedt geen speciale opvang voor minderjarige vluchtelingen, er is een gebrek aan geschikte accommodatie, en asielaanvragen worden vaak niet geaccepteerd."

Bij de rechtbank volgen veel vluchtelingen nu dezelfde tactiek als de cliënt van Balazs. Nadat het vonnis wordt uitgesproken in Rechtszaal 14, geeft Mohammed ook aan dat hij van plan is om in beroep te gaan. Hij zegt nogmaals tegen de zaal: "Ik wil vrij zijn". Buiten de rechtszaal zit de 21-jarige Sahar Alinoor uit de provincie Paktia in Afghanistan op een houten bankje. Hij zegt dat hij ook in beroep zal gaan tegen zijn deportatie.

"Ik wil niet teruggaan naar Servië," zei hij met betraande ogen en een blik van verwarring. "Ik zal dan proberen om opnieuw naar Duitsland te gaan."

Volgens de woordvoerder van de rechtbank zijn er tot nu toe tien mensen in beroep gegaan tegen hun vonnis. Als ze daarin slagen, is het nog niet duidelijk wat voor gevolgen dat zal hebben voor de rechtszaken die nu in Szeged dienen. Maar zelfs als ze falen is het niet zeker of de gedwongen deportaties enig effect zullen hebben op de vluchtelingenstroom richting West-Europa.

Buiten Rechtszaal 10 zegt de 21-jarige Khaled Jabarkhil uit Afghanistan tegen VICE News dat het hem niet uitmaakt of hij wordt teruggestuurd naar Servië. Net als veel andere vluchtelingen die de oversteek proberen te maken, werd hij onderweg gescheiden van de rest van zijn familie. Zijn zus, haar man en hun jonge kinderen zijn in Servië, en het enige wat hij wil is om met hen te worden herenigd, zelfs als dat hem in de ogen van de Hongaarse wet een crimineel maakt.

"Ik wil mijn zus en haar kinderen gaan zoeken in Servië," zegt hij. "En dan wil ik naar Finland."