Waar was ‘Call Me by Your Name’ toen ik 17 was?

Pas op, in dit stuk staan spoilers.

Halverwege Call Me By Your Name, wellicht de beste queerfilm van het jaar, zit de zeventienjarige Elio op de bank met zijn ouders. Zijn moeder vertelt hem een sprookje over een ridder die zich afvraagt of hij een prinses moet bekennen dat hij verliefd op haar is. “Is het beter om het op te biechten of te sterven?” vraagt hij zich af. Terwijl Elio nadenkt over die vraag, zien zijn ouders dat hij voor het eerst verliefd wordt, ook al weet hij het zelf nog niet. We weten dan nog niet wie de ridder is en wie de prinses: Elio (Timothée Chalamet) of Oliver (Armie Hammer), de vierentwintigjarige Amerikaanse student die een zomer doorbrengt in de villa van de familie. Maar wat wel duidelijk is, is dat er een sprookjesachtige liefde opbloeit.

Het is een prachtige film. Ik bedoel niet enkel de zonovergoten Italiaanse landschappen waar Elio en Oliver de tijd doden rond het zwembad, of de delicate regiestijl van Luca Guadagnino, of de wervelende acteerprestaties, of zelfs de eenvoudige schoonheid van Armie Hammer zien dansen op The Psychedelic Furs in de plaatselijke discotheek. De film maakt het verhaal uit het boek waarop het is gebaseerd breder, tot het een toonbeeld van homo-erotische ontdekking wordt die net zo ideaal is als de oude standbeelden die Elio's vader, een Amerikaanse kunstdocent, uit de zee trekt om te bestuderen.

In tegenstelling tot veel andere films over romantiek tussen mannen, zoals Brokeback Mountain of Stranger by the Lake, gaat het bij de liefde tussen Elio en Oliver niet over hoon, geweld of de consequenties van breken met heteronormen. Ondanks het leeftijdsverschil tussen de twee en de setting in de vroege jaren tachtig, is hun relatie nauwelijks grensoverschrijdend – zeker niet voor Elio’s ouders. Elio’s seksuele ontwikkeling, van zijn eerste kus tot zijn eerste keer, is er eentje die je iedereen zou toewensen. Daarom is Call Me by Your Name zo’n bijzonder moment in queer cinema.

En om die redenen is het ook bijna pijnlijk om te zien.

Hetero’s zijn het gewend om hun liefdesleven geïdealiseerd te zien in films. Maar ik heb zoiets nog nooit gezien. Ik wist niet wat ik met mezelf aan moest terwijl ik hem zag. Dit was het eerste geïdealiseerde coming-of-age-verhaal over homo’s dat ik zag en het liet mijn hart ontploffen. Maar het dwong me ook om te reflecteren op mijn eigen eerste keer, en hoe ver van ideaal die was. Het genot dat Call Me by Your Name me gaf werd gemengd met de pijn van terugkijken op mijn eigen ervaringen door een nieuwe bril.

Het lijkt alsof bijna elke film over de ervaringen van homo’s de problemen waar ze tegenaan lopen glad probeert te strijken. Aan de kust van Noord-Italië in 1983, voordat de aidsepidemie losbrak en ervoor zorgde dat seks tussen mannen geassocieerd zou worden met ziekte en dood, leven Elio en Oliver in een wereld die in het teken staat van muziek en kunst. Hun verkering draait om ideeën. Het is een dans tussen intellecten. Hun krachtige, jonge lichamen worden getoond, de erotiek weerspiegelt in de oude kunst die Elio’s vader bestudeert. Net als de liefde die tussen mannen als het hoogste ideaal wordt gezien door de oude Grieken, zien de ouders de liefde tussen hun zoon en Oliver als iets natuurlijks, iets moois, iets om te koesteren.

Terwijl het vuur tussen hen aanwakkert, wordt Elio niet gekweld door zijn verlangens, zoals veel andere homoseksuele jongeren. Hij is de ridder die uiteindelijk de liefde verklaart aan de prinses: hij raakt opgewonden en gefrustreerd. Hij rotzooit en verliest zijn maagdelijkheid aan een meisje. Hij trekt zich af. Hij duwt zijn gezicht in een oude zwembroek van Oliver. En als hij verwoed in zijn dagboek schrijft, worstelt hij niet met een of ander existentieel gevoel van schaamte – het zijn gewoon de schrijfsels van een verliefde tiener, iets wat op zichzelf opmerkelijk is om te zien, als die tiener verliefd is op iemand van hetzelfde geslacht.

Zie hoe Todd Haynes zijn lesbische drama Carol met VICE bespreekt:

Hoewel de film Elio’s eerste keer niet in beeld brengt – iets waar sommige critici over vielen – of duidelijk maakt welke plek hij inneemt (hoewel je kunt aannemen dat hij bottom is, net als in het boek), passen die dingen bij het oppoetsen van de homoseksuele ervaring. Ja, homoseks vergt onderhandelingen, iets doen wat de eerste keer onnatuurlijk kan lijken en pijnlijk is. Dat weten we al. Wat we wel zien als ze beginnen te stoeien, is Oliver die Elio vraagt: “Gaat het?” en “Word je hier blij van?” Later zien we hoe Oliver hem geruststelt als Elio’s brandende verlangen hem ertoe drijft om een perzik te neuken en hem ervan verzekert dat hij geen gestoorde gek is omdat hij overmand wordt door lustgevoelens.

Het hoogtepunt van dit sprookje, afgezien van een scène waarin de hoofdpersonen dronken dansen door de straten, is de zelfverzekerdheid inherent aan doen wat de titel verlangt. “Call me by your name, and I’ll call you by mine,” fluistert Oliver in Elio’s oor als ze in elkaar gestrengeld in bed liggen, tijdens hun eerste nacht samen. Niets is verder verwijderd van schaamte voor je gevoelens dan je naam uitspreken in het gezicht van je geliefde. Kun je je voorstellen dat je je zo voelt op je zeventiende? Na je eerste keer? Ik niet, en ik ben twee keer zo oud.

Veel van de dingen in deze film – een zomer in Italië, een slapende ridder in je bed, de vrijheid vinden te midden van ouderwetse sociale mores – kun je in het rijtje met fantasiedingen zetten. Maar Elio’s relatie met zijn ouders, en hun intuïtie, begrip en volledige emotionele steun voor zijn seksualiteit, komen veel harder aan. Portretten van jonge homo’s en hun ouders, zoals Ma Vie En Rose en Pariah, zijn doordrenkt met pijn en afwijzing, of gaan op z’n minst over de worsteling van acceptatie. Voor veel mensen is het in het echt nog erger: geschat wordt dat in bijvoorbeeld Amerika veertig procent van de dakloze jongeren LGBTQ-kinderen zijn die verstoten zijn door familie.

“Vergeet niet dat ik hier ben,” zegt Elio’s vader tegen hem als Oliver aan het einde van de zomer naar huis gaat. Veel andere ouders zouden hun liefde de wereld uit wensen, geeft zijn vader toe. Dan zegt hij iets tegen zijn zoon wat hem bevestiging en wijsheid geeft. Iets waar veel homo’s hun hele leven naar zoeken en nooit thuis hebben gevonden: dat wat hij met Oliver deelde iets bijzonders en speciaals is, iets om te koesteren. Dat de liefde, hoe vluchtig ook, nooit vanzelfsprekend is. Dat je het vuur in je hart moet verzorgen, ook al breekt het.

Ik weet niet hoe ik me zou voelen, of wat voor fantasieën ik zou hebben gekregen, als Call Me by Your Name was uitgekomen toen ik Elio’s leeftijd had. Misschien wel beter dat er geen film als deze was om mijn eerste zoen op een studentenfeest (telde dat wel?) mee te vergelijken. Of de eerste nacht die ik doorbracht in een te krap eenpersoonsbed op mijn studentenkamer met een andere jongen, die oprecht pissig was (op mij?) dat hij te snel klaarkwam. Zonder film als deze terwijl ik opgroeide, voelde ik me vervreemd van mijn heteroseksuele leeftijdsgenoten en de liefdesverhalen die zij verslonden (laat dat vlot maar los, Jack). Er was niets om me te laten zien wat ik miste.

Als heterosprookjes obstakels gooien tussen geliefden – heksen en zinkende schepen ­– dan kan een homosprookje misschien de echte obstakels wegnemen die zoveel van ons elke dag tegenkomen. Misschien dat we dan, misschien wel voor het eerst, een wereld kunnen zien waar niets de liefde in de weg staat.