Vijf manieren om je niet verloren te voelen in een modern kunstmuseum

Deze editie van mijn tweewekelijkse kunstcolumn staat in het teken van het overleven van bezoekjes aan moderne musea, waar je je soms aardig verloren kunt voelen.

Ook ik heb dat gevoel als ik een museum bezoek: het gevoel dat je totaal hulpeloos bent tussen al die conceptuele kunstwerken met hun ondoorgrondelijke bedoelingen waar je van je lang-zal-je-leven nooit achter zal komen. In een televisie-interview hoorde ik Marlies Dekkers (ja die ene van die pittigehuisvrouwenlingerie) zeggen dat als ze even echt wil ontspannen, ze naar een museum gaat. Ik vind dat moeilijk te geloven: in eerste instantie roept een museum bij mij vooral gevoelens op variërend van me intens dom voelen ('SNAPPEN AL DIE BEJAARDE VROUWTJES DAN WEL WAT DEZE DOORMIDDEN GEZAAGDE KLOKKEN BETEKENEN?') en totale apathie waarbij mijn aandacht steeds afglijdt van de werken naar de gezichtsuitdrukking van de suppoost.

Een aantal dagen geleden was ik in Nice en terwijl ik in het MAMAC (Het Stedelijk van Nice) stond was ik eigenlijk vooral de hele tijd bezig met een gaap te onderdrukken. Toen bedacht ik me dat het belangrijk is een soort strategie te hebben om je door de zalen te manoeuvreren. Het probleem van je verloren voelen is niet dat er zoveel moeilijke kunst is in een museum, maar dat je het gevoel hebt dat je het ook allemaal moet begrijpen.

Dit is mijn strategie, hopelijk heb je er wat aan.

Je hoeft natuurlijk helemaal niet echt alle werken te zien die een museum te bieden heeft. Kunstenaars vreten zichzelf vaak op bij het idee dat een bezoeker gemiddeld drie seconden aandacht geeft aan elk werk. Dat zijn weinig seconden, als je je bedenkt hoeveel uren, weken, soms zelfs jaren een kunstenaar heeft zitten zwoegen en zweten om precies dat ene allesomvattende meesterwerk te maken. Beter dan alles drie seconden te bekijken kan je ook besluiten om je hele bezoek slechts naar één werk te kijken, het liefst een uur of langer.

Zo koos ik zelf om mijn aandacht te richten op dit ene conceptuele lichtkunstwerk van de Amerikaanse Keith Sonnier. In eerste instantie is dit natuurlijk typisch zo'n werk waar je over kan zeggen 'ja hoor, dan hang je een wasmand op, met wat shampooflessen eraan en een beetje arty gekleurd neonlicht en dan koopt een museum het aan voor miljoenen euro's!'

Maar hoe langer ik keek, hoe meer het kunstwerk tot me kwam en hoe meer dingen ik vond waar ik over na kon denken. Wat doet dat gekleurde licht precies? (Het geeft schaduw, het kleurt de andere objecten). Wat is de betekenis van de wasmand en flessen in de echte wereld? (Domme simpele gebruiksvoorwerpen) en hoe verandert dat door hoe het licht erop schijnt? (Ze komen tot leven – het lijken opeens geheimzinnige artefacten die een tovenaar gebruikt).

Na een uur kijken zie je geheid meer dingen en voel je je absoluut iets minder dom. Dan is er naast dat ene werk misschien alsnog een museum vol dingen waar je nog steeds niks van snapt, maar dat geeft niks.

Als ik geen zin heb om ergens een uur naar te kijken heb ik ook nog een andere strategie waar ik een museum altijd leuker van ga vinden. De reden dat ik vaak meer zin heb in shoppen is dat het idee van iets daadwerkelijk in je bezit hebben zo leuk is. Nu is kunst in musea onbetaalbaar (al kan ik natuurlijk niet in je portemonnee kijken, maar als ik eerlijk ben denk ik dat jij arm bent, sorry), maar het voorstellen iets te hebben is vaak net zo leuk als het echt hebben. Foto-expert Hans Aarsman maakte een tijdje bij alles waar hij de drang bij voelde om het te kopen een foto en zei achteraf dat dat eigenlijk even bevredigend was als het echt kopen.

Doe dus alsof je al het geld van de wereld heb en je van jezelf één werk mag kopen. Ik koos zelf voor deze geplette auto, want ik denk dat die enig zou staan boven mijn bank.

Een andere frustratie die een museum oproept is dat het een gevoel geeft dat de wereld verdeeld is in twee categorieën. Aan de ene kant heb je kunstenaars. Zij hebben een goddelijke gave en daarom zijn zij de uitverkorenen om creatief te zijn en dingen te maken die in een museum mogen staan. Aan de andere kant heb je alle andere domme mensen, die allemaal leven als gedachteloze robots en in het museum de dingen mogen gaan aanbidden die de kunstenaars gemaakt hebben.

Ik denk dat dit de reden is dat mensen zo vaak verontwaardigd 'dat kan mijn broertje ook!' roepen als ze iets als een Mondriaan zien en het gevoel hebben het zelf te kunnen. Je mag mensen die 'dat kan mijn broertje ook' zeggen in een museum trouwens slaan. Echt waar, dat is officieel beleid in alle musea.

Als je het gevoel hebt dat je het zelf kunt, doe het dan. Want hoe gaaf is het als jij ook een Mondriaan kan maken en vervolgens alle muren in je huis in Mondriaan-vlakken beschildert. Laat je, sorry voor het vieze woord, inspireren door die dingen waarbij je het gevoel hebt dat je zelf ook kan.

Ik kreeg zelf bij het zien van dit werk van César opeens het idee om een hele muur in mijn huis, inclusief alle spullen die daar aanwezig zijn in één kleur te spuiten. Niet in goud hoor, maar in stoer grijsgroen ofzo, ik ben toch zeker geen homo.

Martin Parr is één van de beroemdste levende Britse fotografen die er is. Mensen verafgoden hem, maar ik had er nooit zoveel mee. Ik zag zijn foto's wel eens in een tijdschrift of op een kunstbeurs, veelal van mensen op vakantie, maar die vond ik dan altijd zo alledaags dat het voelde alsof ze uit het fotoboek van mijn tante kwamen.

Hier in Nice zag ik zijn solotentoonstelling Life's Beach in Le Théâtre de la Photographie et de l'Image en dat veranderde alles. Hoe meer foto's je ziet, hoe beter je ziet dat het niet zomaar simpele kiekjes zijn, maar dat Parr een soort antropoloog is die aan de hand van simpele strandfoto's in staat is de totale treurige banaliteit die mens zijn inhoudt vastlegt. Ook kon ik al zijn boeken doorkijken en filmpjes zien van Parr aan het werk (die eruitziet als een soort vrolijk gnoom-achtige mannetje).

Bij een solotentoonstelling als deze word je natuurlijk al gedwongen tot deze methode, maar als je wil kan je altijd uit een onbegrijpelijke groepsexpositie één werk kiezen om je vervolgens helemaal kapot te researchen op de maker.

Spelregels:

Print voor elke speler een kaart met zijn of haar categorieën uit. Al lopend door het museum probeer je alle categorieën op je kaart te spotten. Het is belangrijk met de spelers bij elkaar te blijven, zodat je elkaar kunt wijzen op de dingen die je gevonden hebt. Als je als eerste je kaart compleet heb roep je 'Bingo!' en heb je gewonnen.

Voor 2 tot 4 spelers. Alle leeftijden.

Speler 1

1: Een object waarvan niemand zeker weet of het bij de tentoonstelling hoort of niet.

2: Een bezoeker die zegt: 'Als je het niet begrijpt dan zal het wel kunst zijn!' of 'Dat kan mijn kleine zusje ook!'

3: Een suppoost die naar je glimlacht, je mag dit proberen uit te lokken.

4: Het woord 'vervreemdend' in één van de verklarende tekstjes bij de kunstwerken.

5: Twee oudere vrouwen waarvan je vermoedt dat ze inmiddels al meer dan twee uur in het museum zijn.

6: Een werk waar je fysiek echt een beetje opgewonden van wordt (je moet ook uitleggen waarom).

7: Een persoon waarvan je vermoedt dat hij of zij in het bezit is van een enorme kunstcollectie.

8: Een werk dat je ernstig de indruk geeft dat de kunstenaar psychische problemen heeft.

Speler 2

1: Iemand die naast een werk poseert terwijl iemand anders daar een foto van maakt.

2: Een verveelde puber die heel duidelijk van haar ouders mee moet naar dit museum.

3: Iets concreets dat terugkomt in meerdere werken. Dus iets als een doodskop, een appel of een hakbijl, maar niet: de kleur rood, of de symbolisering van angst voor de dood in de Middeleeuwen.

4: Een manier en moment waarop je een werk zou kunnen stelen, let dus goed op de suppoosten en of er camera's zijn en of een werk vast staat of zo meegenomen kan worden. Je krijgt alleen het punt als je het vervolgens niet echt doet.

5: Een werk waarvan je ouders boos of verdrietig worden als je het aan ze zou geven voor hun verjaardag.

6: Iemand waarvan je vermoedt dat dit de eerste keer is dat hij of zij in een museum is.

7: Een titel van een werk dat je ook kent als de titel van een liedje.

8: Een werk waarvan je je kunt voorstellen dat een bepaalde bevolkingsgroep (moslims, feministen, mannelijke Aziaten, wat voor groep dan ook) het aanstootgevend zou kunnen vinden.

Speler 3

1: Een werk waar niemand van de andere spelers je van zou kunnen vertellen waar het over gaat – als ze dat wel kunnen heb je dus niet je punt.

2: Een andere bezoeker (waarmee je niet bent) waar je het wel op zou kunnen.

3: Iemand (of een stel) waarvan je vermoedt dat-ie homo is.

4: Een werk dat je echt graag in je huis zou willen hebben.

5: Iemand die geen kunstenaar van beroep is, maar er wel zo uit wil zien.

6: Een werk waarvan je denkt dat de kunstenaar geen psychische problemen heeft.

7: Een plek in het museum waar de architectuur van het gebouw niet helemaal werkt met het werk dat er getoond wordt.

8: Een werk waarvan je denkt dat je het ook zou kunnen gebruiken in plaats van een ring om je liefdespartner ten huwelijk te vragen.

Speler 4

1: Iemand die de regels overtreedt, dus een werk aanraakt, foto's maakt waar je geen foto's mag maken of over van die lijntjes op de grond loopt waar je niet overheen mag lopen.

2: Een stelletje dat net iets te innig met elkaar aan het kussen is.

3: Een werk waarvan je zeker weet dat je het zelf ook zou kunnen maken.

4: Een werk waar je iets meer over kunt vertellen dan enkel dat wat er op het bordje staat.

5: Een interraciaal stel.

6: Iets dat het museum bedacht heeft om jongeren te trekken. Bijvoorbeeld een koptelefoon en dat als je die opzet je een rapper over het werk hoort rappen.

7: Een persoon die je erg vindt lijken op één van de werken. Dat kan dus een geschilderd personage in een schilderij zijn, maar ook een tentoongestelde vaas, als je iemand daar op vindt lijken.

8: Een werk dat over de liefde gaat.

Deze museumbingo heb ik trouwens eerder voor de Museumnacht Amsterdam gemaakt, maar ik wou hem graag nog een keer met de wereld delen.