Er zijn goede aanwijzingen dat er Noord-Koreaanse dwangarbeiders in Nederland werken

In de VICE-documentaire die sinds afgelopen vrijdag te zien is (Cash for Kim: de Noord-Koreaanse dwangarbeiders die zich doodwerken in Polen), doen onze Duitse collega's onderzoek naar Noord-Koreanen die in Polen worden uitgebuit als dwangarbeider. Ze spraken daarvoor Remco Breuker, professor Koreastudies aan de Universiteit van Leiden. Hij heeft een taskforce opgericht die onderzoek doet naar Noord-Koreaanse dwangarbeiders in heel Europa. Ook in Nederland zijn er aanwijzingen van Noord-Koreanen die worden gedwongen om te werken voor Kim Jong-un. Lees hier het interview met professor Breuker van onze Duitse VICE-collega's, dat we hebben aangevuld met enkele vragen over de situatie in Nederland.

VICE: Wat is precies het doel van uw taskforce?
Remco Breuker: Het is opgericht omdat we hoorden dat er binnen de Europese Unie dwangarbeiders uit Noord-Korea werken, wat op z'n zachtst gezegd nogal vreemd is. Noord-Korea staat vooral bekend om de manier waarop er wordt omgegaan met mensenrechten, en dat het heel moeilijk is om er wat aan te doen. Je kunt Kim Jong onder druk zetten, maar dat helpt niks of nauwelijks.

Wat voor mensen zitten er in de werkgroep?
Mensen met verschillende expertises. Er is iemand die net als ik gespecialiseerd is in Koreastudies, maar er zitten ook experts in op het gebied van arbeidswetten, internationale arbeidswetten, mensenrechten, Noord-Koreastudies en overheden. We proberen een zo breed mogelijke groep bij elkaar te brengen, met mensen met verschillende achtergronden en kennis.

Hoe lang is het al bekend dat er Noord-Koreaanse arbeiders in de EU werken?
Al een tijdje. Tsjechië stopte bijvoorbeeld in 2006 of 2007 de samenwerking met Noord-Korea, maar over het algemeen hebben Oost-Europese landen altijd een sterke band met Noord-Korea gehad. Veel Oostbloklanden houden er betere relaties op na dan de meeste West-Europese landen. Daar zie je dus ook dat er veel Noord-Koreaanse arbeiders zitten.

Hoe zit het in Nederland?
We zijn bezig met onderzoeken of er ook in Nederland Noord-Koreaanse dwangarbeiders hebben gewerkt. We hebben goede aanwijzingen dat dit gebeurd is, maar verder kan ik helaas nog niets zeggen. We zijn ermee bezig.

Is de Nederlandse arbeidsinspectie hiervan op de hoogte?
Ja zeker, zij zijn degene die dit soort toestanden onderzoekt.

In het geval een Noord-Koreaanse dwangarbeider besluit hulp te zoeken, is er in Nederland dan een plek waar hij/zij heen kan om hulp te krijgen?
Gevluchte Noord-Koreanen – of het nou dwangarbeiders zijn of niet – kunnen hier asiel aanvragen, al is de kans groot dat Nederland hen vervolgens naar Zuid-Korea stuurt, omdat Noord-Koreanen (bijna) automatisch recht hebben op de Zuid-Koreaanse nationaliteit.

Wat is nou eigenlijk precies de reden dat Noord-Korea zoveel van z'n mensen naar het buitenland stuurt om daar te gaan werken?
Het gaat puur om geld. Veel mensen denken dat Noord-Korea niets of bijna niks exporteert, maar dat klopt niet. Ze hebben dingen als mineralen en metaal die ze exporteren, alleen de laatste twee, drie jaar is de export afgenomen. Daardoor is iedere manier om alsnog aan Chinese yuan, Amerikaanse dollars of Europese euro's te komen extra welkom. En daarom sturen ze hun mensen de hele wereld over.

In Afrika valt niet zoveel te verdienen, in China wat meer, maar in Europa kunnen ze wel heel veel geld verdienen – zeker als je geen belasting afdraagt en geen verzekeringen betaalt. Eén Koreaan kan dertigduizend euro per jaar pakken. Dat is een hoop geld.

Krijgen de Noord-Koreanen die in Europa werken betaald?
Het lijkt erop dat vrijwel al het geld naar de staat gaat, direct of via het bedrijf, dat in handen is van de staat. De schattingen variëren, maar geschat wordt dat een Noord-Koreaanse arbeider in Europa 60 tot 140 euro per maand verdient. Tenminste, dat is wat iemand zelf krijgt, maar ze krijgen veel meer betaald dan dat en de rest gaat direct naar de Noord-Koreaanse staat. Dat is zo'n 600 a 700 euro per persoon per maand.

Is er een idee van hoeveel geld Noord-Korea wereldwijd verdient?
Dat is een eenvoudige vraag, maar het beantwoorden ervan is erg lastig. Volgens een recent uitgekomen VN-rapport wordt geschat dat Noord-Korea 1,1 tot 2 miljard euro per jaar verdient.

Zou je kunnen zeggen dat de arbeiders uit Noord-Korea slaven zijn?
Ook dat is moeilijk te beantwoorden. Mensen in Noord-Korea melden zich vrijwillig aan om in het buitenland te gaan werken. Ze zijn er trots op als ze naar het buitenland mogen, en zijn daar blij mee. Maar in landen als Qatar, Rusland en China zijn veel arbeiders gewond geraakt bij bedrijfsongevallen. Vooral in Rusland en Siberië, maar ook in de EU in landen als Polen en Tsjechië, waren de werkomstandigheden voor 2006 verschrikkelijk slecht.

Dat is ook waarom ze Noord-Koreaanse arbeiders inhuren, omdat het smerig, gevaarlijk en onderbetaald werk is. Noord-Koreanen werken hard, ze zijn gehoorzaam, ze kosten minder, en ze doen al het werk dat niemand anders wil doen.

In mijn optiek kan je niet echt spreken van vrijwillige arbeid. Iedereen wil weg uit Noord-Korea – natuurlijk wil je daar weg. Hoeveel erger kan het zijn in een ander land? Ik geloof niet dat je dit kan zien als een vrijwillige beslissing. Je probeert te overleven en geeft je op om naar het buitenland te gaan. Is dat dwangarbeid? Ik denk dat je dat in de meeste gevallen wel kan zeggen.

Kunt u me meer vertellen over wat er gebeurt met de familieleden van de arbeiders? Ik heb gehoord dat die vaak als drukmiddel worden gebruikt.
Dat klopt. Een voorwaarde waar de arbeiders aan moeten voldoen om naar het buitenland gestuurd te worden, is dat hun expertise daar nodig moet zijn. Maar een andere voorwaarde is dat je een gezin met minstens twee kinderen achterlaat.

Als ik een Noord-Koreaanse arbeider tegenkom in Europa, kan ik dan op hem afstappen en met hem praten?
Ja, dat kan, maar de gevolgen daarvan kunnen erg slecht zijn voor zijn collega's en zijn gezin thuis, dus ik raad het niet aan. Ik zou niet met iemand praten die voor de Noord-Koreaanse staat werkt in Europa, omdat het te gevaarlijk is.

Maar hoe is het mogelijk dat dit soort dingen gebeuren in de EU?
Daar heb ik een heel simpel antwoord op: omdat we net zo dol zijn op geld als de rest van de wereld. En er valt heel wat te verdienen hiermee.

Maar is dat geen schending van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens? Wat Polen doet bijvoorbeeld?
Het druist tegen een aantal EU-regulatiewetten en internationale verdragen in. Er is niets mis met Noord-Koreaanse arbeiders die werken in de EU, maar je moet er wel voor zorgen dat hun werkomstandigheden aan een aantal basisvoorwaarden voldoen. Het feit dat ze niet zelf hun salaris krijgen bijvoorbeeld…

Hoe zit dat dan? Als Noord-Koreaanse arbeiders worden ingehuurd door Poolse bedrijven, krijgen zij dan direct van dat bedrijf betaald?
Het bedrijf zal best wat geld aan de Noord-Koreaanse arbeiders geven, om ervoor te zorgen dat ze eten kunnen kopen en om de arbeiders tevreden te houden. Maar het grootste deel van hun salaris wordt niet direct aan de werknemers betaald, maar aan hun management.

Hoe zou u beschrijven wat Noord-Korea doet?
Ik denk dat Noord-Korea het grootste uitzendbureau ter wereld is. Ze sturen hun mensen naar plekken waar ze nodig zijn voor iedereen die bereid is om te betalen. Er is geen echte Noord-Koreaanse staat. Noord-Korea is een bedrijf. Het gedraagt zich niet als een staat; het doet continue dingen die indruisen tegen de staatsbelangen, maar goed zijn voor de aandeelhouders in het bedrijf. Noord-Korea doet alles om ervoor te zorgen dat de CEO en zijn directeur aan de macht blijven, en dat ze zoveel mogelijk geld blijven verdienen.