De dodelijke geschiedenis van vrouwelijke moordenaars in film

Terwijl ze met verlamde benen achterin de felgele Pussy Wagon ligt, kan Beatrix Kiddo uit Kill Bill alleen maar denken aan de leden van de Deadly Viper Assassination Squad die haar dit hebben aangedaan.

Kiddo is net ontwaakt uit een coma van vier jaar, waarin ze terechtkwam door de klappen van de handlangers van haar verloofde. Haar verloofde had zelfs nog geprobeerd haar te vermoorden door een kogel door haar hoofd te schieten. Ze overleefde het, maar de baby in haar buik niet. Best een rotdag dus. Daarom besluit het hoofdpersonage dat er maar één oplossing is: al die klootzakken vermoorden.

Dat personage wordt gespeeld door Uma Thurman en is een klassiek voorbeeld van het type protagonist dat populair werd in de filmwereld tegen het einde van de jaren zestig: de vrouwelijke moordenaar. En hoewel dit soort personages af en toe extreem aan het massamoorden slaan – dat is moeilijk goed te praten – valt het op dat ze wel allemaal een vergelijkbare drijfveer hebben: wraak. Of dat nou wraak is vanwege een vermoorde geliefde, verkrachting of een verpest leven, het is vaak wraak tegen mannen die hen iets hebben aangedaan. De vrouwelijke moordenaar probeert haar verloren kracht terug te winnen met agressief, heteronormatief en mannelijk gedrag, en ziet er meestal sexy uit als ze wapens afvuurt.

MTV heeft net de serie Sweet/Vicious uitgebracht, waarin twee het studentes het in hun vrije tijd opnemen tegen mannen die vrouwen aanvallen en verkrachten. Anno 2016 is de vrouwelijke moordenaar blijkbaar nog altijd niet weg te denken van het witte doek en je tv. Maar het is lastig om te bepalen wie de eerste invloedrijke vrouwelijke moordenaar op het witte doek was, aangezien dit soort personages op verschillende momenten in meerdere landen doorbraken in de filmwereld. Zelfs in de verhalen van de Bijbel speelt de vrouwelijke moordenaar al een belangrijke rol. In het Boek van Richteren vermoordt Jaël – de vrouw van koning Jabin van Kanaän – Sisera, omdat hij met zijn troepen Israël wou binnenvallen. Ook is er Judith, van het Boek van Judith, die een einde maakt aan de oorlog met de Assyriërs doordat ze het kamp van de vijand binnensluipt en de slapende legeraanvoerder onthoofdt.

In de tweede helft van de twintigste eeuw kwamen dit soort personages steeds vaker terug en zag je meer moordende vrouwen als protagonist in films. De Franse regisseur François Truffaut maakte in 1968 bijvoorbeeld de film The Bride Wore Black, over een weduwe die alle mogelijke moordenaars van haar man afmaakt. (Op internet beweren sommige mensen dat Kill Bill op deze film is gebaseerd. Regisseur Quentin Tarantino ontkent dat.) In 1973 bracht de Zweedse regisseur Bo Arne Vibenius, onder het pseudoniem Alex Fridolinksi, de film A Cruel Picture uit. De film vertelt het verhaal van een seksueel misbruikte vrouw die de mannen wil vermoorden die haar dwongen de prostitutie in te gaan. Aan het begin van de jaren negentig draaiden films steeds vaker om een verleidelijke, maar dodelijke vrouw die girlpower symboliseert.

"In de jaren negentig zag je meer zelfverzekerde, sexy en agressieve vrouwelijke actiehelden in films. Wat zij deden, werd gezien als het voorbeeld van girlpower," schrijft Gladys L. Knight in haar boek Female Action Heroes: A Guide to Women in Comics, Video Games, Film, and Television. Van het weeskind dat Zoe Saldana speelt in Colombiana tot de vele huurmoordenaars die Angelina Jolie speelde in Salt, Wanted en Mr. and Mrs. Smith – sexy vrouwen lieten zien dat ze het niet pikten dat mannen er met hun macht vandoor gingen en hen gewond en zwak achterlieten.

Neal King, een professor sociologie aan Virginia Tech University, deed onderzoek naar gender en geweld in films. Hij merkte dat er een inderdaad een typisch beeld bestaat van de vrouwelijke moordenaar. Hij houdt zich al jaren bezig met de vraag of dat personage, dat vooral voorkomt in films die door mannen zijn geregisseerd, niet te veel geobjectiveerd en geseksualiseerd wordt. Voorlopig blijft die vraag onbeantwoord.

"Vrouwelijke moordenaars, zoals vrouwelijke politieagenten en actiehelden, zijn bijna altijd tieners of jonge vrouwen van rond de twintig," legt hij in een mail aan Broadly uit. Hij wil niet te kort door de bocht zijn, maar volgens hem beginnen veel van dit soort films wel vaak met een jonge vrouw in kwetsbare staat. "Er zijn maar heel weinig acteurs die nog steeds het personage van een moordenaar spelen als ze boven de dertig zijn: Angelina Jolie, Gina Davis, Sharon Stone… De belangrijkste eigenschappen van de vrouwelijke moordenaar lijken dus vooral jeugdigheid en schoonheid te zijn."

Terwijl de vrouwelijke moordenaars verschillende redenen hebben voor hun wraakacties, hebben ze altijd hetzelfde doel voor ogen: het terugwinnen van hun kracht, en gerechtigheid krijgen voor het geweld dat henzelf of mensen waar ze van houden is aangedaan. In 2013 schreef Lara Stache het artikel The Rhetorical Construction of Female Empowerment: The Avenging-Woman Narrative in Popular Television and Film. Daarin bespreekt ze de vrouwelijke moordenaar in verhouding tot de patriarchale maatschappij en wat die verhouding precies betekent.

"De wraaklustige vrouwen zijn sterke vrouwelijke personages die de regels van de patriarchale cultuur niet gehoorzamen. Ze beelden dus vaak een feministische vorm van emancipatie uit," schrijft ze. "Maar de wraaklustige vrouw gaat wel in tegen het idee dat collectieve acties of bewustwording haar kunnen helpen om haar macht terug te krijgen. Daarmee gaat ze in tegen de tweede feministische golf, die zich juist richtte op de noodzaak van collectief actievoeren."

Stache wijst erop dat hoewel deze vrouwelijke personages dus wel als feministisch konden worden gezien, ze niet zullen zorgen voor verandering. Kijk bijvoorbeeld naar een populair subgenre, de wraakmoord na verkrachting. In films zoals I Spit On Your Grave, Ms. 45 en A Cruel Picture zien we een verkrachte vrouw die haar macht terugpakt door haar verkrachter en medeverantwoordelijken te vermoorden. In deze verhalen over "rechtvaardigheid en wraak" zien we één ding over het hoofd volgens Stache: ze pakken het probleem rondom verkrachting niet aan. Het vermoorden van je verkrachter klinkt als de ultieme rechtvaardigheidsfantasie, maar het verandert niets aan het patriarchale politieke systeem waarin de verkrachtingen plaatsvinden. Het blijft dus de vraag of het vermoorden van mensen echt voor een oplossing zorgt. In Kill Bill bijvoorbeeld wel, daar brengt de moord een moeder en dochter bij elkaar en krijgt het verhaal een happy end. Maar in films zoals Crouching Tiger, Hidden Dragon, Colombiana en Nikita eindigen de vrouwen in een soort emotioneel niemandsland nadat ze hun vijanden hebben gedood en hun zoektocht naar wraak is afgerond.

Of we het personage van de vrouwelijke moordenaar nu zien als een feministisch personage of niet, King maakt een punt waar veel vrouwen het wel mee eens zullen zijn. Het is best lekker is om "sexy vrouwelijkepersonages te zien die in eerste instantie slap en machteloos zijn, maar die vervolgens de mannen vermoorden die zo op hen zitten te geilen".

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.