Een gesprek met Inez van Lamsweerde over grunge, digitale beeldbewerking en Shaquille O'Neal

VICE Nederland bestaat tien jaar. Om dat te vieren geven we een enorm feest, en posten we de komende weken verhalen die we het afgelopen decennium hebben gemaakt en die we koesteren. Als je ook naar ons verjaardagsfeest wil komen, wip dan gauw even langs bij vicewordt10.nl.

In 2011 spraken we met fotograaf Inez van Lamsweerde.

Ik wilde Inez van Lamsweerde om meerdere redenen interviewen. Ten eerste: zij en haar partner Vinoodh Matadin fotograferen met hetzelfde gemak voor modemerken als voor tijdschriften en hebben daarnaast in zowat alle belangrijke musea ter wereld gehangen. Ten tweede: ze kregen als eerste succes en navolging door digitale beeldbewerking toe te passen op modefotografie en zijn daarmee in elk geval deels verantwoordelijk voor het feit dat professionele fotografen de kans kregen om nieuwe en spannende dingen met fotografie te doen. Ten derde: Inez en Vinoodh zijn een fotografenduo dat op werkgebied alles samendoet, maar er daarnaast in slaagt ook al 18 jaar een romantische relatie te hebben.

Dit laatste was voor mij van speciaal belang, aangezien ik voor het interview druk bezig was mijn verkering met iemand met wie ik samenwerk te redden. Dus vroeg ik Inez tijdens ons telefoongesprek om relatieadvies. Ik had er weinig aan, want ik typ dit moederziel alleen in een naar eenzame mannen stinkend huisje. Laat mijn koperkleurige droeftoeter je er echter niet van weerhouden verder te lezen, want a) mijn sores maken jou terecht geen moer uit, b) misschien heb jij wel wat aan dat advies en c) Inez van Lamsweerde zegt nog veel meer wijze dingen.

VICE: Bedankt voor dit gesprek. Jullie hebben naam gemaakt met FOR YOUR PLEASURE, een met de Paintbox-computer bewerkte fotoserie die in 1994 werd gepubliceerd in het Britse blad The Face. Wat denkt u dat uw werk heeft betekend voor de acceptatie van digitale beeldbewerking?
Inez van Lamsweerde: Ik denk vrij veel. Die serie in The Face was eigenlijk de eerste keer dat er digitaal bewerkte modefotografie in een tijdschrift werd gepubliceerd. Digitale bewerking werd wel gebruikt om advertenties meer glans te geven of er konijnen mee te laten vliegen, maar in de modewereld mocht je echt niet zien dat je de computer gebruikt had. Maar wij ontdekten juist dat de mogelijkhe-den voor bewerking interessant waren als je er op een subtiele manier mee om kon gaan. Wij waren constant bezig om beelden op zo'n manier te veranderen dat het niet meteen zichtbaar was dat het op de computer was gebeurd, maar dat er toch een soort ongemak of dualiteit in dat beeld zat.

Toen vervolgens beeldbewerking in de mode kwam en iedere fotograaf zijn beelden digitaal begon te bewerken, voelde u toen iets van een hete adem en een nek enzo?
Een beetje. Toen wij net begonnen met digitale bewerking, begonnen andere, bekendere fotografen ons na te doen.

Zoals wie?
Bijvoorbeeld Mondino. Hij had al het geld in de wereld, terwijl wij foto's met een superlaag budget manipuleerden. Voor ons was het heel lang sparen en dan lang werken.

Ik las dat u twee maanden bezig was aan FOR YOUR PLEASURE.
Maar we hadden al snel het gevoel dat we op onze eigen lijn zaten, onze eigen weg.

Dan maakt het niet meer zoveel uit wat anderen doen.
Precies. Op een gegeven moment ging iedereen steeds verder met het retouchen—het vliegende konijnen-fenomeen zoals wij dat noemen—tot het er uiteindelijk veel te gemanipuleerd uit ging zien. Wij reageerden daarop door het beeld kapot te maken, en de fouten juist te laten zitten. Op een gegeven moment gebruikten we de computer helemaal niet meer, maar dan dachten mensen toch nog dat wij die hadden gebruikt. "Wat zijn die handen groot," zeiden ze dan, maar we hadden er niks aan veranderd.

FOR YOUR PLEASURE kwam uit in de grunge-periode. Behalve dat grunge mensen aanzette tot het dragen van houthakkersbloezen had het ook invloed op de fotografie. U zei eerder dat die in die tijd vooral uit deprimerende zwart/wit-foto's bestond, en dat jullie kleurrijke en energieke werk daar een tegenreactie op was. Maar wat zou een fotograaf nu moeten doen om anti te zijn?
Bestaat dat überhaupt nog? Ik denk dat de underground aan het verdwijnen is. Alles is openbaar vanwege het internet. Iedereen heeft meteen een podium, en een kans om het te maken. Er zijn ook zoveel meer tijdschriften dan toen wij begonnen.

Tijden veranderen.
In onze begintijd moest je ook Evangelista of Naomi Campbell in je portfolio hebben. Anders keken merken niet eens naar je. Je moest het ook niet in je hoofd halen om voor H&M te schieten als je al dingen voor Yohji Yamamoto had gedaan. Dat kon gewoon niet. Nu maakt het niet zoveel uit voor wie je schiet, wie je schiet en voor welk Alle fotografen werken nu voor high en low; alles loopt door Alles is een job en alles is op hetzelfde niveau, zeg maar. Ik denk dat er voor een jonger iemand niet echt iets is om tegenin te gaan. Ik weer ook niet of het daar nu nog om gaat.

Maar voor u was die anti-houding een manier om op te vallen, en misschien een springplank voor uw carrière. Of was dat niet de intentie?
Dat was niet de intentie, nee. Ik groeide op met de Franse Vogue, dat altijd bij mijn moeder thuis lag. Ze was modejournaliste. In dat blad zag ik de beelden van Helmut Newton. Het waren sterke, kleurrijke beelden, en daar komt mijn kleurrijke beeldtaal vandaan. En dat paste helemaal niet bij wat er gaande was in de grungeperiode. Maar wij bleven doen waar we in geloofden. Dat is het enige wat ik nu kan zeggen tegen een beginner: doe alleen waar je zelf in gelooft, blijf het doen en houd het vol. Doen wat je zelf wilt is het enige wat je hebt. In het begin ben je ontzettend bezig met het in één foto proberen te stoppen van al je vierhonderd ideeën. Maar met ervaring leer je dat zo'n foto dan iets krampachtigs krijgt, en daarna weet je: oké, ik heb een idee. Dit idee gaat daarheen. En dat idee past het beste daar. Je zult een bepaalde manier van werken vinden en dan merk je: dit is voor mij.

Dat schept ook vrijheid.
Het gaat dan vanzelf. Als je weet wat het is waar je naar op zoek bent, dan gaat het makkelijk. Maar dat moet je dan wel eerst uit zien te vinden en daarom raad ik aan altijd zo lang mogelijk te studeren als je kan. Blijf zo lang mogelijk op school en ga vooral niet meteen werken, want dan krijg je meteen die druk om twaalf goede shots per dag af te leveren. En dan heb je maar weinig kans om je eigen beeldtaal te ontwikkelen.

Je moet jezelf rust geven en weinig te doen hebben.
Zo lang mogelijk je studentenleven uitbuiten en zo lang mogelijk je beeldtaal zoeken en je smaak opbouwen uit beelden die je inspireren. Dat is mij op de op de Rietveld Academie goed gelukt.

Wat dat rekken van studeren betreft, bent u op een goed tijdstip in Nederland geboren. Ja.

De cv die uw assistent mij voor dit interview opstuurde is 20 pagina's lang en gaat terug tot 1992. In die waslijst staan exposities in topmusea vermeld, campagnes voor 's werelds grootste modemerken en redactionele foto's voor de meest gelezen tijdschriften. Wat is het aan uw werk dat u motiveert om zo lang zo hard te werken?
Dat heeft te maken met een keuze voor manier van leven. Daardoor kunnen of willen we zoveel werken. Ons leven bestaat voor een groot gedeelte uit fotograferen, en we werken zo vaak mogelijk samen met mensen met wie we het liefst werken en die we het meest inspirerend vinden. En dat is eigenlijk een groep vrienden. Dat is waanzinnig mooi en daardoor voelt wat wij doen nooit als werk.

Waarom wordt u voor zoveel verschillende campagnes gevraagd?
Omdat ons werk niet lijkt op dat van veel andere fotografen, maar dat zit hem in de kleine, subtiele gebaren en emoties. Daardoor blijft alles mogelijk, zodat onze stijl zich niet beperkt tot zwart-wit in de studio of alleen maar heel felle kleuren op het strand. Sommige fotografen doen een ding en aan dat ene ding houden ze zich. Bij ons gaat het heel erg om het idee, en binnen dat idee proberen we weer te geven wat ons interesseert in zo'n foto. Klanten vinden het fijn dat we meedenken vanaf het begin. We zijn niet echt het type fotografen waar mensen naartoe komen met een compleet uitgedacht idee.

Uw werk My Little Darling Trish was te zien op een fotoexpo van Shaquille O'Neal. Dat vond ik opmerkelijk.
Die tentoonstelling was geïnitieerd door een kunstverzamelaar, die dat werk van ons had gekocht. De afdruk die hij had gekocht was levensgroot. En hij heeft toen Shaquille gevraagd een tentoonstelling te cureren waarbij het ging om de maat. Size Does Matter. Dus er was werk dat ontzettend klein was en ontzettend groot. Alles gekozen door Shaq. Dus hij is waarschijnlijk door de collectie van die man gegaan en heeft dingen gekozen die hij interessant vond ten opzichte van zijn eigen maat.

Was je er?
Ja. En Shaq was heel erg groot. Hij was gigantisch. Twee keer zo groot als ik.

Wat wordt de volgende evolutie in uw werk?
Video. Ik denk absoluut dat het werk van de fotograaf zich meer en meer gaat toespitsen op video. En dat is voor ons nu de interessantste ontwikkeling. Iedereen wil nu bewegend beeld op zijn website. Veel van onze klanten vragen daar nu om en worden ook steeds veeleisender. Langzaam maar zeker worden dat soort filmpjes bewegende advertenties en voor ons is dat een geweldig ontwikkeling. Ook voor ons werk, om in een nieuw vak te duiken en daar alles te ontdekken.

Oké. Ik heb moeite met de verkering met een meisje met wie ik werk. We gingen onlangs na een half jaar uit elkaar. U en uw partner zijn 18 jaar samen. Is er iets aan jullie samenzijn dat geëxtraheerd kan worden tot een advies voor anderen en kunt u, kortom, mijn relatie redden?
Voor Vinoodh en mij was er de keuze dat we ieder moment in het leven samen wilden doorbrengen. "Waarom zou je überhaupt iets apart willen doen als je ook de hele tijd samen kan zijn?" dachten we. Natuurlijk zijn er ook moeilijke dingen. Je hebt nooit afstand, en de scheiding tussen werk en thuis, die veel mensen hebben, is er bij ons niet. Alles loopt door elkaar heen, ook de stress van het werk. Ik denk dat jij dat waarschijnlijk ook hebt. Maar als je dat weet en weet waar het gevaar zit in de relatie, dan moet je dat openlijk bespreken.

Oké, ik ga het proberen!