Het gevoel dat je altijd meer werkt dan anderen heet 'overclaiming'

Deze gedachte heb ik regelmatig. Ik loop hier nu anderhalve maand stage en ook hier krijg ik steeds meer dit gevoel. "Yo, kun je dit even doen? Heb jij je eigen stuk al af? Vertaal dit even, oké?"

Af en toe kijk ik op van mijn laptop en dan zie ik collega's met elkaar praten, voor de tiende keer koffie halen of weer met een peuk achter hun oren naar buiten lopen. Hoezo? Hebben jullie geen deadlines? Geen vertalingen die per sé af moeten? Ik kan mij aardig irriteren aan het feit dat ik denk meer werk te doen dan anderen.

Maar tegelijkertijd besef ik me dat ik niet de enige ben die zo denkt. Sterker nog, ik weet zeker dat mijn collega's precies hetzelfde denken.

Gelukkig is er nu iemand die dit voor mij bevestigt. De man heet Nicholas Epley en hij noemt deze (vrij egoïstische) vorm van denken 'overclaiming'. Epley is professor Gedragswetenschappen aan de Universiteit van Chicago en heeft hier in 2006 al eerder onderzoek naar verricht.

"Overclaiming is de neiging om te denken dat jij meer werk uitvoert dan anderen in dezelfde groep," vertelt Eply me in een e-mail. "Je kunt dit wiskundig aantonen door aan de mensen uit dezelfde groep werknemers te vragen voor hoeveel procent zij individueel verantwoordelijk zijn voor het geleverde werk. Wanneer het totaal van alle genoemde percentages hoger is dan 100% weet je dat je met overclaiming te maken hebt."

Dit wiskundig toetsen is dan ook precies wat Epley gedaan heeft. In zijn onderzoek uit 2006 heeft hij samen met een paar collega's gekeken naar iets wat geregeld de gemoederen onder academici bezighoudt, namelijk het auteurschap bij wetenschappelijke artikelen. Toen Eply en zijn collega's vroegen naar het percentage dat de verschillende academici dachten te hebben bijgedragen, kwamen ze in totaal op een "vrij logische" 140 procent.

Een ander experiment in het onderzoek werd uitgevoerd onder groepen studenten M.B.A. (bedrijfskunde) die druk bezig waren met eindprojecten. Twee weken nadat de studenten hun projecten hadden ingeleverd, werd aan elke student gevraagd een indicatie te geven van hoeveel hij of zij had bijgedragen aan het groepsproject. Ook hier werden de percentages bij elkaar opgeteld, en kwam iedere groep uit op zo'n 130 procent.

Epley en zijn collega's hadden bij ieder experiment de groepen opgedeeld in een 'controlled condition' en in een 'unpacked condition'. De participanten in de controlled condition gaven een indicatie van de hoeveelheid werk die ze dachten dat ze hadden gedaan, zonder dat zij daarbij een indicatie gaven van de rest van de groep. De mensen in de 'unpacked condition' gaven een indicatie van de hoeveelheid werk die ze hadden verricht, nadat zij eerst hadden geschat hoeveel de rest van de groep had bijgedragen. Daarbij werd tegen deze groep gezegd dat het totaal niet boven de 100 procent uit mocht komen.

De unpacked condition-groepen scoorden uiteraard iets lager, maar het totaal bleef ook bij deze groepen toch nog boven de 100 procent zitten. Zelfs in deze groepen bleek dus sprake van overclaiming. "Dit heeft met egocentrisme te maken," aldus Epley. "Het is voor mij geen verrassing dat individuen ook in deze groepen meer verantwoordelijkheid claimen dan ze daadwerkelijk hebben genomen."

Epley denkt dan ook te weten waar overclaiming vandaan komt: "Ten eerste is het absoluut iets egocentrisch. Individuen denken graag positief over zichzelf en zetten zichzelf graag in een goed daglicht. Vaak claimen individuen ook onterecht dat ze meer verantwoordelijkheid tijdens een project hadden dan in werkelijkheid het geval was, omdat zij weten dat dit kan resulteren in (sociale) beloningen."

Toch is dit volgens Epley niet de enige reden. "Psychologisch onderzoek toont aan dat mensen ook vaak onterecht meer negatieve dingen claimen, zij het natuurlijk iets minder dan positieve dingen." Volgens hem is de verklaring dan ook iets simpeler, namelijk dat individuen te weinig letten op waar anderen precies mee bezig zijn. "Het werk waar je zelf mee bezig bent is cognitief toegankelijker dan het werk waar anderen zich mee bezig houden." De (vrij logische) oplossing is wat hem betreft dan ook om meer op anderen te letten.

Op het moment werkt Epley aan twee nieuwe onderzoeken over het fenomeen overclaiming. Deze onderzoeken hebben dezelfde opzet als de vorige, maar kijken nu naar een ander aspect, namelijk de productieve tijd die er aan een project wordt besteed. In een recent experiment deelde Epley individuen op in drie groepen. Twee groepen moesten woordpuzzels oplossen en de andere groep moest erop toezien dat alles in goede banen liep.

Wat bleek: de groep surveillanten bleek meer werk te claimen dan de twee groepen die daadwerkelijk al het werk deden. "De surveillerende rol was echt een bullshit-rol," vertelde Eply. "Hoewel ze niets toevoegden, claimden zij toch meer werk te hebben gedaan dan de andere twee groepen. De surveillanten waren er echt van overtuigd dat hun 'leidinggevende' rol ervoor gezorgd had dat de puzzels werden opgelost."

Ik vroeg Epley hoe hij er op is gekomen om dit (voor mij herkenbare) fenomeen te onderzoeken. "Ik ben erg geïnteresseerd in de manier waarop mensen zichzelf en anderen evalueren. We hebben het fenomeen natuurlijk niet ontdekt, maar wel een naam gegeven. Dit is iets wat je iedere dag meemaakt en wat iedereen kent. Wij testen bepaalde theorieën om uit te leggen waarom dit gebeurt."

Meer werk en verantwoordelijkheid claimen is dus iets wat we allemaal wel eens doen. Of dit helemaal terecht is, is de vraag, maar volgens Epley makkelijk te achterhalen. Kijk af en toe gewoon eens op van je laptop en vraag anderen waar ze zoal mee bezig zijn. Dan zul je merken dat het uiteindelijk allemaal wel meevalt.