Is 'Austin Powers’ eigenlijk kut?

Het Austin Powers-imperium besloeg vijf jaar en drie films, en begon exact twintig jaar geleden met International Man of Mystery uit 1997. In 1999 kwam The Spy Who Shagged Me uit, en in 2002 verscheen Goldmember. De films haalden ongeveer 600 miljoen dollar binnen bij de kaartverkoop, en maakten Myers, die al bekend was van Saturday Night Live met zijn Wayne's World-sketches, een grote ster.

De formule van International Man of Mystery werd in de twee vervolgfilms herhaald: de opgewonden Britse spion Austin Powers (Mike Myers) werkt samen met een beeldschone vrouw (Elizabeth Hurley; Heather Graham; Beyoncé) om een plot van Dr. Evil (ook Myers) te ontmantelen. De reeks introduceerde memorabele karakters als Alotta Fagina, Fat Bastard, Random Task en Mini-Me. De eerste film zat vol verrassende cameo's van sterren als Tom Arnold, Carrie Fisher en Burt Bacharach, en bekende bijrolacteurs uit de jaren negentig als Larry Thomas (Soup Nazi) en Cindy Margolis.

Als je de eerste film terugkijkt zie je waarom de formule destijds werkte. Ten eerste was Myers als acteur op zijn hoogtepunt, en het Powers-karakter bood hem veel speelruimte. Het is een uitbundige, levendige film – de openingsscène bevat bijvoorbeeld een gedeelte waarin Powers danst met typische Britten, om daarna in Beatles-stijl door de straten te worden achtervolgd door een meute vrouwen.

Net als Powers zelf maakt Myers veel los in de mensen om hem heen, en de films leunen zwaar op dat jolige charisma. Het is wat de ondertitel "Man of Mystery" zo belachelijk maakt: Myers en Powers zijn beiden een open boek. De grappen komen voort uit een jeugdig, jongensachtig en soms imbeciel soort humor, en elke vorm van 'serieuze' spanning wordt constant doorbroken met een voorbarige en overdreven lichamelijke grap. Die carnavaleske vleselijkheid is een constant en curieus thema voor een film wiens hoofdpersoon zo'n meedogenloze, gulzige seksuele behoefte heeft. Elk moment van potentiële intimiteit tussen Austin en een mooie vrouw wordt vroegtijdig onderbroken met puberachtige grollen. Die speelse dynamiek maakt de seksuele politiek van International Man of Mystery vrij bizar.

De scènes van Powers met Hurleys personage Kensington zijn even excentriek: hun seksuele momenten zijn doorspekt met Powers' guitige gedrag, zoals overdreven poses op het roterende bed in zijn vliegtuig. Later, net nadat hij letterlijk bij Kensington in bed is gesprongen, doet hij net alsof hij vastzit in een denkbeeldige, levensgrote notendop. Tegen de tijd dat hij klaar is met zijn spelletje is Kensington in slaap gesukkeld, dronken van de champagne. Tegen het eind van de film vecht Powers met de Fembots, de prachtige, in lingerie gehulde blondines die hem moeten verleiden en doden. Powers, giechelig en preuts in bed, voelt zich pas op zijn gemakt als hij weer op zijn benen staat en de Fembots vernietigt met een reeks seksueel getinte bewegingen.

Powers verschilt hierin duidelijk van zijn evenknie James Bond. Bond zou de vrouwen verleid en indien nodig vermoord hebben, en kan zijn intieme kant in- en uitschakelen, wat Powers niet kan. Ook hierbij lopen feit en fictie door elkaar: in een artikel over Myers in Rolling Stone uit 1999 staat de volgende anekdote over hoe de grappenmaker zich gedroeg tijdens een intieme scène met Kristen Johnston:

Do I make you horny, baby?" en "Yeah, baby, yeah!" waren de seksuele slogans die door de Austin Powers-films populair werden bij het grote publiek, en beide zinnen tonen dat Powers zich meer op zijn gemakt voelt bij woordspelletjes dan bij voorspel. Ze gaven Powers karakter ook iets duisters: net als Powers' gedrag in de film, gaat van deze slogans iets seksistisch en hufterigs uit. De films hadden een soort 'oude jongens krentenbrood'-vibe, en vanuit 2017 lijkt Powers zich eerder agressief dan speels op te stellen naar vrouwen toe.

Het verhaal was dat Powers het "gewoon niet kon helpen" dat hij zich zo gedroeg in het bijzijn van vrouwen; zijn openingszinnen, aanrakingen en weinig verhullende toespelingen in de meest alledaagse omstandigheden gingen alle perken van beleefdheid te buiten voor iedereen behalve Austin zelf. In de films werden ook vaak minder "conventioneel mooie" vrouwen ingezet als mikpunt van spot, met personages als Frau Farbissina, en Basil Expositions moeder die overduidelijk een andere behandeling krijgt dan gebruikelijk is bij mooie vrouwen in de film. De films zijn niet per se gemeen of vrouwonvriendelijk bedoeld, maar het zit er wel in, en het is des te schrijnender in het tijdperk waarin deze eigenschappen gedeeld worden door de president van de VS.

Andere delen van de films zijn nog slechter met de tijd meegegaan. Will Ferrell speelt de Arabische moordenaar "Mustafa" met een geschminkt gezicht. Van de hele trilogie gaat bovendien een anti-Aziatisch sentiment uit – zelfs als je de door Bond geïnspireerde personage 'Random Task' niet meerekent, dat gebaseerd is op het net zo woeste maar stille Aziatische karakter 'Odd Job' uit Goldfinger. Je hebt 'Mr. Roboto', wiens Japanse teksten ondertiteld worden tegen de achtergrond van zijn geheel witte kantoor, waardoor je niet weet wat hij zegt. En in Goldmember flirt Powers met een Aziatische tweeling die "Fook Mi" en "Fook Yu" heten, terwijl deze vrouwen amper oud genoeg zijn om alcohol te mogen kopen bij de supermarkt. Je ziet dit vaker in Hollywood, en ook bij Myers zelf: zijn vorige onderneming Wayne's World ging op dezelfde manier om met Aziaten en de Aziatische cultuur.

In mei vorig jaar zei Jay Roach in een artikel in de Independent dat hij en Myers nog steeds brainstormen over een vierde deel van Austin Powers. Het is waarschijnlijk dat in dit project alle waarden van de eerdere films heroverwegen moeten worden, als het opnieuw op het witte doek wil verschijnen. Het proces zal dezelfde beweging doormaken als zijn titelheld: langzaam uit de ene wereld verdwijnen om in de andere te herrijzen.