Hoe films over homoseksualiteit met seks omgaan

Als ie niet zo mooi geschoten zou zijn dan zou je kunnen denken dat de openingsscène van Paris 05:59: Théo & Hugo direct uit een softcore gaypornfilm was overgenomen. De nieuwe film van Olivier Ducastel en Jacques Martineau begint met een naamloze man in een Parijse seksclub die zich uitkleedt en zich aansluit bij een menigte naakte, kronkelende mannen. Sommigen neuken, anderen pijpen. Veel mannen observeren. Dan richt de camera zich op twee jonge mannen die oogcontact met elkaar maken en alles en iedereen om zich heen vergeten. Wat ze doen komt niet heel expliciet in beeld, en de camera zoomt niet onnodig veel in, maar er wordt ook niet ontkend wat hier gaande is: hete gayseks. En de scène duurt achttien minuten lang. Het is de rauwste representatie van homoseksualiteit die je kunt vinden in hedendaagse LHBTQ-films.

Na deze met seks doordrenkte openingsscène volgt dan weer veel preutsheid. Paris 05:59 is een soort luchtige, homoseksuele versie van Richard Linklaters Before Sunrise over seksuele gezondheid en homofilie. Maar de beelden uit de seksclub dreunen nog lang na. De openingsscène lijkt een test voor het publiek, dat wordt uitgedaagd om het verhaal na alle stijve pikken en pijpbeurten tot het einde te blijven volgen. De film tart daarmee een van de ongeschreven regels van de gay cinema: tell, don't show.

Zelfs nu er meer en meer homoseksuele verhalen op onze beeldschermen verschijnen blijft de seks zelf grotendeels buiten beeld. Neem Moonlight , de meest recente LHBTQ-film die vanuit het festivalcircuit in de mainstream is gekomen, en vorige week dinsdag acht Oscar-nominaties kreeg. De film van Barry Jenkins volgt Chiron, een zwart jochie dat opgroeit in Miami en zich afvraagt of hij homo is. Als we hem terugzien als introverte tiener, en later als piekerende volwassene, balanceert hij op het randje van homoseksuele intimiteit, nieuwsgierig maar terughoudend over die knappe vriend die de seksuele spanning net zo graag lijkt te willen breken als hij.

Omdat Moonlight zich focust op Chirons worsteling met zijn eigen identiteit is het niet gek dat de film eindigt met een tedere omhelzing. De film neemt ons mee richting de slaapkamer maar weerstaat de impuls om te tonen wat daar gaat gebeuren. Jenkins meesterlijke film visualiseert Chirons brandende verlangens op betoverende wijze, bijvoorbeeld in hoe zijn ogen blijven hangen op zijn vriend Kevin in het restaurant waar die werkt, hoe zijn natte dromen keer op keer gaan over die ene nacht op het strand, waar hij voor het eerst en voor het laatst kuste en werd aangeraakt. Het is deze prikkeling die Moonlight zo sterk maakt, maar het maakt van het liefdesverhaal ook een platonische affaire. De film is sensueel, maar niet seksueel.

Terwijl de weigering van Moonlight om op het eind een seksscène te laten zien een juiste esthetische keuze is, sluit het toch ook aan bij een lange geschiedenis van homoverhalen waarin seks wordt gebagatelliseerd of vermeden. Jarenlang ging het in homofilms vooral over identiteit (het is wie we zijn, niet wat we doen). Dit was vooral een strategische manoeuvre die ervoor zorgde dat het grote publiek naar verhalen over homoliefde kond kijken zonder over seks te hoeven nadenken. Maar terwijl de representatie van LHBTQ'ers zich blijft ontwikkelen, blijven expliciet seksuele verhalen over homomannen een nichemarkt. Het lijkt erop dat films waarin intimiteit tussen mannen expliciet getoond wordt minder makkelijk in de mainstream worden opgenomen. Dit kan verklaren waarom het geromantiseerde beeld van twee cowboys die seks hebben in een tent in Brokeback Mountain veel bekender is dan de speelse seksuele acrobatiek in John Cameron Mitchells sexy drama-komedie Shortbus.

Gelukkig lijkt dat te veranderen. De openingsscène van Paris 05:59: Théo & Hugo is duidelijk een geval apart (zo 'Europees' als het maar zijn kan, in Hollywood gaan we dit niet snel zien), maar deze omarming van seksualiteit kan een indicatie zijn van hoe een nieuwe golf van gayverhalen eruit gaat zien. Kijk naar groepseksscènes in Sense8, Wachowski's scifishow op Netflix. Kijk naar de met neon overgoten pornoscènes van Sean Kelly's misdaaddrama King Cobra, of kijk naar pornostudio Cockyboys' nieuwste vulgaire webserie, Meet the Morecocks, en je ziet een manier om LHBTQ-verhalen te vertellen waarbij seks in het middelpunt van de verhalen staat.

Het Sundance Film Festival van dit jaar heeft een aantal titels toegevoegd die veelbelovend zijn voor de transformatie van de gay cinema. Luca Guadagnino's Call Me By Your Name bijvoorbeeld, een film die gebaseerd is op een novelle van André Aciman, of het autobiografische verhaal over Francis Lee, God's Own Country – beiden bevatten scènes die de seksualiteit van homo's op de voorgrond zetten.

Het blijft ongebruikelijk om filmkijkers te confronteren met het beeld van twee of meerdere mannen die seks hebben. Waar veel van het activisme van de LHBTQ-beweging blijft benadrukken dat seksualiteit een privéding is, waarvoor mensen echt niet bang hoeven te zijn, zijn deze pogingen om homoseksualiteit in film te normaliseren een welkome stap vooruit. De LHBTQ-gemeenschap heeft de afgelopen sprongen gemaakt als het aankomt op zichtbaarheid, maar de manier waarop Paris 05:59 eist dat kijkers eerst met erecties dealen voor het zijn verhaallijn blootgeeft is iets nieuws. Het speelt in op de hypocrisie van veel kijkers, die oké zijn met homoseksuele karakters maar de seks niet in hun gezichtsveld willen krijgen.

In een essay uit 1980 over homoseksualiteit in publieksfilms voor het magazine Forum sprak schrijver John Rechy over de gevaren van het bagatelliseren van de meer vleselijke kanten van het homoseksuele leven op weg naar emancipatie. De auteur van City of Night, die vooral verhalen schreef over seksuele ontmoetingen zoals in de openingsscène van Paris 05:59, waarschuwde dat als we dat doen, "we onze vrijheid laten begrenzen door heteroseksuelen." Wat we nodig hadden was volgens hem "een representatie van homoseksuele realiteit die zich niet verontschuldigd voor zijn rijke sensualiteit of geweldige diversiteit."