Hoe het is om op te groeien in Gent met een getraumatiseerde moeder uit West-Afrika

Er was ongelooflijk veel geweld in haar jeugd: tijdens de burgeroorlog verloor ze vrienden, broers en zussen en ze werd geregeld geslagen door haar moeder. Op haar vijftiende liep ze weg van huis en leefde ze op straat. Tijdens de burgeroorlog moest ze zich verstoppen voor rebellen onder matrassen die in huisjes lagen waar ze langs liep. Lijken dreven in de rivieren en er werd mensenvlees verkocht op straat om op te eten. Soms hint ze naar het feit dat ze haar lichaam moest verkopen om wat geld te kunnen verdienen. Om haar misère te vergeten, dronk ze veel alcohol en rookte ze constant wiet. Op haar zeventiende werd ze zwanger van een onenightstand met een Zweedse kapitein, en dit kindje werd achter haar rug om verkocht aan een koppel uit Libanon. Dit is waarschijnlijk nog haar grootste trauma.

In Liberia bracht ze haar dagen door op het strand, starend naar de golven en dromend over een andere wereld. Het enige wat ze had was haar schoonheid, en ze hoopte dat dit haar zou helpen om Liberia voorgoed te kunnen verlaten. Toen ze 25 was, werd ze stiekem meegenomen door een Amsterdamse kapitein die verliefd op haar was. Eindelijk kon ze weg uit Liberia, maar haar pijn was nog niet voorbij. De kapitein werd gewelddadig en na zes maanden liep ze van hem weg. Ze zwierf nog een half jaar rond in Amsterdam voordat de politie haar oppakte en terugstuurde naar Liberia. Ze vertelt me dit verhaal altijd lacherig, maar het was natuurlijk vreselijk om terug te moeten naar al die ellende, nadat ze een jaartje had kunnen proeven van de vrijheid. Ze heeft een leven vol pijn en tegenslagen gehad en dat heeft haar staalhard gemaakt.

Op haar 27ste veranderde haar leven voorgoed. Ze ontmoette mijn vader, die uitgezonden was naar Liberia door Artsen Zonder Grenzen. Hij werd smoorverliefd op mijn moeder en wilde graag veel betekenen voor haar. Hij nam haar mee naar België, waar ze trouwden. Ze kreeg een Belgisch paspoort en werd bijna meteen zwanger van mij. Toen ik een jaar oud was, scheidde ze van mijn vader. Door haar jarenlange gebruik van wiet en alcohol verloor ze soms volledig de controle, en dat kon mijn vader uiteindelijk niet meer aan. Ik ben bij mijn moeder gebleven, omdat ze het een vreselijk idee vond om nog een kind te moeten verliezen. Ik weet dat mijn vader zich schuldig voelde – hij liet mij achter bij een vrouw die ijzersterk is en een prachtig hart heeft, maar ook erg instabiel is door haar verleden.

Toen ik zes jaar was, vonden we haar eerste dochter terug in Libanon. Ze zocht haar op, maar de relatie tussen mijn moeder en haar eerste dochter was erg giftig. Ook zij probeerde te ontsnappen uit een leven vol armoede, en dit probeerde ze door mijn moeder aan het lijntje te houden. Mijn moeder hield zich wanhopig vast aan haar, terwijl zij haar nooit graag gezien heeft. Het was een ongelooflijk pijnlijke situatie voor haar, en ook hartverscheurend voor mij om mee te maken.

Opgroeien met mijn moeder was erg moeilijk. Het is zo schizofreen om in een westerse wereld op te groeien met een niet-westerse en getraumatiseerde moeder. Ik ging naar school in Gent, had Vlaamse vrienden en deed alle dingen die jonge mensen hier doen, zoals naar feestjes gaan en met vrienden naar de film. Mijn moeder had nog nooit een puberdochter meegemaakt en projecteerde haar eigen puberteit op mij. Ze ging ervan uit dat ik drugsverslaafde ging worden en op straat zou belanden. Ze probeerde me te beschermen, maar omdat ze haar trauma’s op mij projecteerde, was ze ongelooflijk hard en streng voor me.

Haar gouden tip was altijd: focus je op school, maar zorg er ook voor dat je een rijke man vindt. Ze snapt het idee van ‘zelfontplooiing’ niet, want voor haar is huisje-boompje-beestje het hoogst haalbare. We hebben dus nooit op dezelfde golflengte gezeten – en dit klinkt misschien heel hard, maar ik schaamde me vaak voor mijn moeder. Mijn langste relatie tot nu toe duurde vier jaar, en in die tijd heb ik het emotioneel nooit aangekund om mijn geliefde en mijn moeder aan elkaar voor te stellen.

Vroeger kwam ze vaak mee naar school, en begon daar de duurste koekjes uit te delen aan mijn klasgenootjes op het schoolplein. Zij vonden dit vooral een beetje raar. Een lange tijd dacht ik: waarom heb ik geen normale Vlaamse mama met een bruine slobbertrui en kort haar? Ik haatte het dat ze altijd rijkdom wilde etaleren, terwijl we het helemaal niet breed hadden. Ze fixeerde zich op allerlei luxe en wilde dit ook uitstralen, met dure kleren bijvoorbeeld, ook al had ze amper geld.

Ik leefde in een westerse wereld, maar zodra ik naar huis ging, kwam ik in een ander universum terecht. Thuis keken we CNN terwijl ze jointjes rookte in de keuken. Mijn moeder wilde graag stoppen met drinken en wiet roken, maar vond dat erg moeilijk. Haar verslaving heeft me tot op zekere hoogte getraumatiseerd. Telkens als ze dronk leek ze wel te veranderen in een compleet ander persoon, waarbij al haar woede naar boven kwam. Heel soms verdween ze spoorloos, om vervolgens vol schaamte terug te keren. Uiteindelijk ben ik uit huis gegaan en bij mijn peettante gaan wonen.

Ik hou eindeloos veel van mijn moeder, maar ik heb lang wrok gevoeld voor hoe ze was als ouder terwijl ik nog een kind was. Ik heb me een lange tijd emotioneel afgesloten voor haar. Ik vertrouwde haar niet volledig als iemand die voor mij kon zorgen, en dat nam ze me kwalijk: ze snapt niet waarom ik zo koel kon zijn en verweet me dat ik liever bij mijn westerse kant van de familie was. Ze had hier ook gelijk in. Ik vond het zo moeilijk om te moeten omgaan met haar diepgewortelde trauma’s.

Nu ik ouder en wijzer ben besef ik dat mijn moeder nooit de tijd en ruimte had om haar trauma’s te verwerken. Haar verhaal is schrijnend, maar ook waanzinnig mooi. Het is onwaarschijnlijk hoeveel iemand in één leven kan verduren. Mijn moeder heeft zich nooit ergens thuis gevoeld, en vooral in deze westerse wereld als niet-ingeburgerde Afrikaanse vrouw voelt ze zich erg eenzaam. Ze functioneert al haar hele leven puur op overlevingsdrang en dat heeft haar zo ontoegankelijk gemaakt. Mijn moeder is gehavend, en ze weet zelf niet altijd hoe ze moet omgaan met haar emoties en haar eigen levensverhaal.

Inmiddels zijn we zover dat we over veel meer kunnen praten, en ik voel geen schaamte meer voor wie ze is. Integendeel: ik ben trots op het feit dat ze zoveel lef had om zichzelf uit haar oude leven te sleuren. De krant lezen gaat misschien moeilijk, maar ze is ongelooflijk slim. Liberia is afgeleid van het latijnse woord Liber, wat ‘vrijheid’ betekent. Liberia is een land, opgericht door slaven die vanuit Amerika teruggekeerd zijn naar Afrika om daar een stukje land te claimen. Ironisch genoeg hebben ze daarvoor de natives ook onderdrukt.

Dat vurige slavenbloed – getekend door onderdrukking en een strijd voor vrijheid – stroomt door de aderen van mijn moeder. Ze heeft een ongelooflijke overlevingsdrang. Nu kan ik naar haar opkijken en ben ik trots dat zij mijn moeder is, en aanvaard ik hoe ze is. Het gaat ook veel beter met haar. Ze heeft een stabiele relatie en nog twee andere kinderen. Soms kijk ik in de spiegel, en zie ik daar alle kleine stukjes nationaliteit in van mijn moeder, vader en grootouders en denk ik: ben ik een product van dit alles? Hierdoor is mijn collectief bewustzijn erg groot geworden, en besef ik meer dan ooit dat we allemaal met elkaar verbonden zijn.

Volg Broadly op Facebook en Instagram.